VNTB – 8 vấn đề xã hội hàng đầu ở Việt Nam

VNTB – 8 vấn đề xã hội hàng đầu ở Việt Nam

Anh Khoa dịch

 

(VNTB) – Trong khi công cuộc xóa đói giảm nghèo của Việt Nam đã đưa hàng triệu người thoát khỏi cảnh cùng cực và cải thiện đáng kể mức sống, một số vấn đề xã hội cũng đã nảy sinh do quá trình hiện đại hóa và đô thị hóa hoặc chuyển đổi kinh tế.

 

HH

Vit Nam đã có tc đ tăng trưởng kinh tế nhanh và n đnh trong nhng năm gn đây, nhưng nhng thay đi nhanh chóng cũng làm biến đi xã hi và văn hóa ca Vit Nam trong quá trình này. GDP bình quân đu người tăng hơn 5 ln k t năm 2000, tăng t ch hơn 400 USD / người lên hơn 2.300 USD vào năm 2017, đưa quc gia này vào nhóm các nước có thu nhp trung bình thp.

Đ đt được nhng thành tu này, các chính sách kinh tế và xã hi ca Vit Nam đã có nhiu thay đi như thái đ thân thin vi đu tư nước ngoài, cơ cu và ưu đãi thuế, hp tác quc tế, ci cách hành chính và các hình thc vic làm. Trong khi công cuc xóa đói gim nghèo ca Vit Nam đã đưa hàng triu người thoát khi cnh cùng cc và ci thin đáng k mc sng, mt s vn đ xã hi cũng đã ny sinh do quá trình hin đi hóa và đô th hóa hoc chuyn đi kinh tế.

Dưới đây là tám vn đ xã hi mà Vit Nam đang phi đi mt:

1. Dân s Già

2. Bt bình đng kinh tế

3. Chy máu cht xám

4. Tư duy Làm giàu

5. N công

6. Tham nhũng

7. Ô nhim

8. Thc phm không an toàn

1. Dân số già

Theo CIA World Factbook, năm 2017, dân s t 55 tui tr lên ca Vit Nam chiếm gn 15% tng dân s. Ngoài ra, tương t như các nước tiên tiến khác, t l sinh ca Việt Nam liên tc gim, ch mc dưới 2%. Mt khác, nh s tiến b v điu kin sng và chăm sóc sc khe, người Vit Nam hin nay đã sng lâu hơn; tui th ca người dân tăng t 59 tui vào năm 1950 lên 76 tui vào năm 2017.

Khi cơ cu tui thay đi, nn kinh tế Vit Nam cũng cn phi thích ng đ đáp ng vi t l tham gia lao đng gim, chi phí chăm sóc sc khe và các dch v liên quan cho người cao tui tăng, thay đi đng lc tăng trưởng và khong cách thế h ti nơi làm vic. Hơn na, qu an sinh xã hi ca quc gia đã cnh báo phá sn và chính ph có kế hoch tăng tui ngh hưu lên 62 tui đi vi nam gii và 60 tui đi vi n gii vào năm 2021.

Ngoài ra, vic thay đi các giá tr văn hóa và cu trúc gia đình cũng gây khó khăn trong vic chăm sóc người cao tui Vit Nam. Theo truyn thng, Vit Nam, con cái s phng dưỡng cha m già. Tuy nhiên, hin nay hu hết người tr chuyn ra ngoài tìm vic làm hoc lp gia đình riêng, đ cha m t chăm sóc.

2. Mất cân bằng kinh tế

Theo báo cáo ca Knight Frank, mt công ty có tr s ti Anh, Vit Nam có hơn 200 cá nhân vi giá tr tài sn ròng trên 30 triu USD. Báo cáo cũng d đoán đến năm 2026, Vit Nam s có 540 người siêu giàu và 38.600 triu phú, mt trong nhng tc đ tăng trưởng nhanh nht thế gii. Mt tài khon Instagram ca Hi con nhà giàu Vit Nam vi gn 100.000 người theo dõi khoe con nhà giàu tiêu xài hoang phí đ mua sm tha thích, nhng món đ hàng hiu sang trng, du lch khp thế gii, v.v. ra sao.

Mt khác, theo Ngân hàng Phát trin Châu Á, 7% dân s Việt Nam sng dưới mc nghèo kh và 2,6% có thu nhập dưới 1,9 USD mi ngày. Nhng trường hp nghèo cùng cc được nhiu t báo trong nước đưa tin hàng ngày, kêu gi quyên góp đ giúp h. Bt bình đng kinh tế gia tăng có th d dàng nhn thy các thành ph ln và đông đúc Vit Nam như Thành ph H Chí Minh, Hà Ni, v.v., nơi các triu phú sng trong các khu nhà cao tng, sang trng và – ph biến hơn là các cng đng bình dân, ngay cnh khu chut nghèo nht.

Vn đ bt bình đng thu nhp còn phc tp hơn do kh năng cải thiện kinh tế thp trong các nhóm yếu thế Vit Nam. Ví d, người dân tc thiu s sng các vùng nông thôn và min núi tiếp cn giáo dc hn chế, cơ s h tng kém hơn và cơ hi nâng cao mc thu nhp thp hơn. Tương t, do chế đ ph h lâu nay ca Vit Nam, ph n thường nhn được mc lương  ít hơn và có cơ hi thăng tiến trong công vic thp hơn.

3. Chảy máu chất xám

Ước tính có hơn 2,7 triu người Vit Nam sng nước ngoài vi hơn 1,4 triu sng Hoa Kỳ, 240 nghìn sng Úc và các nơi khác trên toàn cu vào năm 2017. So vi năm 1990, ch có 1,2 triu người Vit Nam nước ngoài. Mc dù di cư là kết qu tt yếu ca quá trình toàn cu hóa và s hi nhp ngày càng sâu rng ca Vit Nam vào nn kinh tế thế gii, nhưng điu đáng lo ngi là Vit Nam đang đánh mt nhng người tài năng nht và sáng giá nht vào tay nước ngoài.

Hơn na, nhiu sinh viên và hc gi tr Vit Nam ra nước ngoài theo đui con đường hc vn đã phi đi mt vi tình thế tiến thoái lưỡng nan là li nước s ti hay tr v Vit Nam sau khi ly bng. Năm 2016, hơn 130.000 sinh viên Vit Nam du hc, Nht Bn (38.000), Úc (31.000), M (28.000), … Hơn 90% trong s đó là du hc t túc, nghĩa là h có quyn t do la chn con đường s nghip tương lai ca mình, và nhiu người trong s h đã chn li nước ngoài.

Năm 2017, câu chuyn v vic 12/13 quán quân Đường lên đnh Olympia không bao gi tr v Vit Nam sau khi kết thúc quá trình hc tp ti Australia đã gây xôn xao trên khp các phương tin truyn thông Vit Nam. Đường lên đnh Olympia được cho là gameshow thường niên nhm tìm kiếm nhng tài năng bc nht Vit Nam; trao cho h mt sut hc bng toàn phn du hc Úc đ h có th tr v và đóng góp cho s phát trin ca Vit Nam. Tr trêu thay, h li chn làm vic Úc hoc các nước phát trin khác, và chương trình đã b chế giu là chương trình chn tài năng cho Úc.

Vài năm tr li đây, Đà Nng, mt thành ph min Trung Vit Nam, cũng thu hút s chú ý ca c nước vi nhng câu chuyn đ mt nhân tài. Năm 2004, thành ph đã khi xướng Chương trình 922 đ cp hc bng cho nhng sinh viên có năng lc nht theo hc ti các trường đi hc danh tiếng trong nước và quc tế vi điu kin nhng người được nhn s quay li làm vic cho chính quyn thành ph sau khi tt nghip. Tuy nhiên, nhiu người trong s h đã không bao gi quay tr li, và trong s nhng người quay li, nhiu người không hài lòng vi công vic ca h, quyết đnh t chc và tr li hc bng.

Trong mt s trường hp, Đà Nẵng đã phi kin nhng “tài năng” đ thu li s tin hc bng. Vn đ này không ch xy ra Đà Nng mà còn xy ra bt kỳ tnh thành nào có chương trình tương t. Nhiu người cho rng lương thp, môi trường làm vic không minh bạch, thiếu cơ hi thăng tiến, quan liêu và lãnh đo là nhng lý do đ ri b khu vc công hoc Vit Nam.

4. Tư duy làm giàu

Dường như khp mi nơi trên đt nước Vit Nam, người ta không ngng bàn tán v cách làm giàu. Tht vy, vi nn kinh tế đang phát trin mt cách đáng kinh ngc, cơ hi kiếm tin khp mi nơi và nhng câu chuyn v s giàu có mi đang tràn lan. Chng hn, nhng d án phát trin bt đng sn rm r gn đây đã khiến giá đt nhiu thành ph trên c nước tăng vt, khiến nhiu người giàu lên trong mt sm mt chiu. Nhng người môi gii và tích tr đt kiếm được mt khon li nhun kha khá nh tình trng bt cân xng thông tin và đu cơ đy ry Vit Nam. Ngoài ra, nhng người có k năng được săn đón có th tìm được công vic có mc lương cao hơn nhiu ln so vi mc trung bình ca c nước.

Mc dù mong mun đt được s giàu có là điu d hiu, nhưng vic kiếm tin bng mi giá ngay lp tc có th phi đo đc và khiến bn tht vng. Ví d, nhiu nông dân và người bán hàng Vit Nam đã b cáo buc s dng các hóa cht đc hi, có th gây ung thư và không an toàn cho người s dng, đ trng và x lý rau qu ca h nhm ti đa hóa li nhun.

Nhiu trường nhn nhiu hc sinh hơn kh năng đáp ng ca h, dn đến điu kin hc tp kém và không quan tâm đy đ đến hc sinh nh tui. Hơn na, nhiu người tr thành nn nhân ca nhng k la đo vì hy vng kiếm được li nhun quá ln trong mt thi gian ngn. Mt ví d gn đây là s sp đ ca Bitconnect và iFan, các kế hoch giao dch tin đin t Ponzi đã biến mt đt ngt, khiến hàng nghìn người lâm vào cnh n nn.

5. Nợ công

T l n công trên GDP ca Vit Nam đã tăng liên tc trong 10 năm qua, lên ti 61,8% vào năm 2017. V kinh tế, n công cao so vi thu nhp là nhng du hiu báo đng. Ví d, n công cao có th dn đến tăng thuế, to gánh nng cho các công ty và gim xu hướng đu tư, chuyn hướng vn và ngun lc khi các hot đng kinh tế hiu qu và có li hơn, và làm chm tăng trưởng kinh tế.

Ngoài ra, nếu mt quc gia vay n nước ngoài quá nhiu, nó s tr nên ph thuc vào các nn kinh tế nước ngoài. Do đó, bt kỳ thay đi nào trong chính sách hoc tin t ca các quc gia khác có th có tác đng trc tiếp đến quc gia con n. T năm 2001 đến năm 2015, n nước ngoài ca Vit Nam đã tăng gp 5 ln, ch yếu vay t Ngân hàng Thế gii, Nht Bn và Ngân hàng Phát trin Châu Á.

Tuy nhiên, có nhng tin đn rng vic qun lý các khon vay nước ngoài kém và tham nhũng cũng đã tr thành đi dch. Ví d, vào năm 2015, ba quan chc Nht Bn và sáu quan chc Vit Nam b kết án trong mt v bê bi hi l liên quan đến mt d án ODA ca Nht Bn tài tr ti Vit Nam, khiến Chính ph Nht Bn đình ch cp vn ODA mi cho Vit Nam trong hai tháng và thc hin các bin pháp chng tham nhũng cht ch hơn.

6. Tham nhũng

Tham nhũng không có gì lạ  Vit Nam. Theo T chc Minh bch Quc tế năm 2017, Việt Nam nm trong s các quc gia kém minh bch nht, xếp hng 107 trong s 180 quc gia vi s đim 35/100. Theo Ch s năng lc cnh tranh cp tnh năm 2017 do VCCI Vit Nam phi hp vi USAID tng hp, 53% các công ty được kho sát cho biết h phi chi nhng khon không chính thc khi thc hin các th tc hi quan.

Tham nhũng ph biến trong tt c các lĩnh vc Vit Nam dưới các hình thc hi l, quà tng, chi tin h tr và can thip chính tr. Các quy đnh pháp lut yếu kém, b máy quan liêu và khung pháp lý mơ h khiến vic đưa th phm ra công lý càng khó khăn hơn. K t năm 2017, vi n lc chưa tng có nhm kim chế tham nhũng và làm trong sch Đng Cng sn cm quyn, Tng Bí thư Nguyn Phú Trng đã phát đng chiến dch chng tham nhũng toàn quc đ điu tra các v án tham nhũng cao cp, làm rõ mc đ và tính nghiêm trng ca tham nhũng trong các doanh nghip Vit Nam và gii tinh hoa chính tr. Mc dù khó đánh giá mc đ thành công ca chiến dch, nhưng nhiu người hy vng rng nó có th to tin l và như mt li cnh báo cho nhng k mun phm ti.

7. Ô nhiễm

Vào tháng 4 năm 2016, khu vc ven bin min Trung ca Vit Nam đã phi hng chu mt v ô nhim nước nng nht trong nhiu thp k, giết chết hàng trăm tn cá và gây ra nhng thit hi ln cho h sinh thái và sinh vt bin. Sau nhiu tháng điu tra, th phm được xác đnh là Tp đoàn Formosa, mt công ty sn xut thép ca Đài Loan, b cáo buc x cht thi chưa qua x lý ra bin.

Cuc khng hong đã vp phi s phn đi và ch trích chưa tng có t người Vit c Vit Nam và nước ngoài, đng thi kêu gi s chú ý đến cht lượng môi trường đang xung cp ca Vit Nam do đô th hóa nhanh chóng và các hot đng kinh tế căng thng. Hu qu gián tiếp ca thm kch là hàng nghìn ngư dân mt kế sinh nhai và các sn phm thy sn ca Vit Nam b t chi trong nước ln nước ngoài.

Ngoài ô nhim ngun nước, ô nhim không khí cũng là mt vn đ đáng lo ngi, đc bit là các thành ph ln ca Vit Nam. Đ minh ha, năm 2017, Hà Ni ch có 38 ngày cht lượng không khí tương đi tt. Vào nhng ngày khác, người ta thường thy cnh hàng dài xe máy, ô tô, xe buýt và đ loi phương tin di chuyn trên đường ph vi nhng người ch bc bi bm còi, la hét và cm thy ngt ngt vì khói bi và khí thi t chính phương tin ca h.

Hơn na, các d án cơ s h tng đy tham vng ca Vit Nam nhm m rng các khu công nghip, xây dng thêm các cơ s vui chơi gii trí, khách sn và khu ngh dưỡng ti các đa đim kỳ l như trên núi hoc trong rng, và biến đt canh tác nông nghip thành các khu đô th gây ra sc ép lên h sinh thái ca nước này, phá hy nhiu rng và làm cn kit tài nguyên thiên nhiên ca nó. Nếu không có mt chiến lược phát trin dài hn, chú trng đến tính bn vng, tình trng ô nhim Vit Nam có th tr nên ti t hơn.

8. Thực phẩm không an toàn

An toàn thc phm là mt trong nhng mi quan tâm ln nht và ph biến nht ca người dân Vit Nam, dù giàu hay nghèo. Theo thng kê ca Cc An toàn thc phm Vit Nam, năm 2017, c nước xy ra 139 v ng đc thc phm hàng lot, nh hưởng đến 3.869 người vi 24 trường hp t vong. Các v ng đc thc phm hàng lot và s c ô nhim thường xuyên thu hút s chú ý ca c nước. Ví d, vào tháng 5/2018, 19 hc sinh trường tiu hc Trn Phú, tnh Qung Ngãi nhp vin sau khi ăn thch và ung trà sa trong mt ba tic chia tay, khiến dư lun phn n và lo lng v vn đ an toàn thc phm Vit Nam.

Tuy nhiên, điu khiến mi người kinh hoàng nht v thc phm Vit Nam là mi liên h gia thc phm không an toàn và bnh ung thư. Đc bit, mt quan chc ca Hip hi Ung thư Vit Nam cho rng thc phm không an toàn vi các tác nhân gây ung thư đã gây ra khong 35% s ca ung thư Vit Nam. Mc dù không có nghiên cu đáng tin cy nào chng minh cho tuyên b này, nhưng nó đã khng đnh và kéo dài ni s hãi trong người dân, đc bit là khi s ca ung thư mi Vit Nam bùng n trong nhng năm gn đây, lên ti hơn 150.000 ca mc mi mi năm. Nhiu nhà sn xut thc phm và nông dân b kết ti s dng thuc tr sâu, thuc kháng sinh và các hóa cht đc hi khác đ làm chín trái cây nhanh hơn hoc tht nc hơn.

Nhu cu v thc phm an toàn cùng vi thu nhp bình quân đu người ngày càng tăng ca Vit Nam thúc đy s gia tăng và li nhun ca các ca hàng bán l thc phm hu cơ và an toàn. Tuy nhiên, nhiu người vn hoài nghi v cht lượng ca nhng sn phm này ngay c khi h phi tr mt cái giá rt cao.

Tóm li, dù có đy tim năng, Vit Nam vn còn rt nhiu vic phi làm đ tiến lên. Ngoài nhng vn đ nêu trên, còn tn ti nhiu vn đ khác, như cnh tranh giá tr gia các thế h, s th ơ v chính tr trong gii tr, vn đ nhân quyn, ci cách giáo dc, v.v. Tuy nhiên, vi s tiên tiến ca công ngh và s phát trin ca kinh tế, người Vit Nam hin nay đã được trang b tt hơn đ đu tranh cho mt cuc sng tt đp hơn.

Nguồn: Soapboxie 


CATEGORIES
TAGS
Share This

COMMENTS

Wordpress (0)