Huỳnh Liên
Bạn đọc viết
(VNTB) – Mưa lũ từ thượng nguồn sở dĩ nhanh chóng tàn phá hạ lưu bởi lưu lượng vì không còn vấp sức cản của rừng. Kèm theo đó là xả nước từ các hồ thủy điện.
Do mưa to, đến rất to cộng với các hồ thủy điện, thủy lợi xả lũ trong những ngày qua khiến nhiều khu dân cư trên địa bàn khu vực huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên bị ngập sâu trong nước, gây thiệt hại nặng về người và tài sản của nhân dân.
Chính quyền tỉnh Phú Yên đã có lời giải thích ngắn gọn như trên cho tình cảnh màn trời, chiếu đất của người xứ nẫu.
Theo Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh, từ 19 giờ ngày 1-12 đến 16 giờ 30 ngày 2-12, khu vực Phú Yên có mưa nhỏ, lượng mưa phổ biến từ 0,2 – 7,2mm. Từ 19 giờ ngày 26-11 đến 16 giờ 30 ngày 2-12 lượng mưa phổ biến trên địa bàn tỉnh từ 219 – 700mm.
Lũ trên các sông trong tỉnh đang giảm chậm, lúc 13 giờ ngày 2-11, mực nước đo được trên sông Ba tại trạm Củng Sơn là 30,3m (trên báo động 1: 0,8m); lúc 4 giờ ngày 2-12 tại trạm Phú Lâm là 0,94m (dưới báo động 1: 0,76m). Trên sông Kỳ Lộ tại trạm Hà Bằng là 6,26m (dưới báo động 1: 1,24m). Trên sông Bánh Lái tại tại trạm Hòa Mỹ là 8,62m (dưới báo động 1: 1,88m). Mực nước các sông suối trên địa bàn tỉnh dưới báo động 1, riêng sông Ba có dao động trên dưới báo động cấp 1, do điều tiết các nhà máy thủy điện.
“Lúc 15 giờ ngày 2-12, hồ thủy điện Sông Ba Hạ xả qua tràn và chạy máy 1.800 m3/s; hồ thủy điện Krông HNăng xả qua tràn và chạy máy 231m3/s. Lúc 12 giờ ngày 2-12 hồ thủy điện Sông Hinh xả qua tràn và chạy máy 300m3/s. Lúc 17 giờ ngày 2-12, hồ thủy điện La Hiêng 2 chảy qua tràn và chạy máy 85,98m3/s.
Các chủ hồ chứa thủy điện chủ động vận hành, điều tiết tích, xả nước qua tràn để đón lũ và cắt giảm lũ theo quy trình vận hành đơn hồ, liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba, đảm bảo an toàn công trình và vùng hạ du. Hiện các hồ chứa thủy lợi tích nước phổ biến ở mức từ 98-100% so với dung tích thiết kế.
Về thiệt hại, có 9 người chết (Sơn Hòa: 2 người; Tây Hòa: 1 người; thị xã Sông Cầu: 1 người; Đông Hòa: 1 người; Phú Hòa: 2 người; thành phố Tuy Hòa: 2 người). Số nhà bị ngập nước hơn 430 nhà, có 5 nhà bị hư hỏng hoàn toàn. Có hơn 530 ha lúa vụ mùa bị ngập nước, ngã đổ; hơn 2.000 ha hoa màu và cây trồng khác bị thiệt hại; hơn 740 con gia súc và khoảng 44.090 con gia cầm chết, bị cuốn trôi; 1 tàu cá bị chìm, hơn 18 ha thủy sản nuôi bị vỡ hồ, cuốn trôi.
Về kênh mương, khoảng 38.390 m bị sụp đổ, hư hỏng; sạt lở, bồi lấp đất đá hơn 58.830 m3; bê tông, đá xây các loại bị ngã đổ, cuốn trôi 3.725 m3. Về giao thông, các tuyến đường quốc lộ, tỉnh, huyện, xã bị hư hỏng, sạt lở bồi lấp, sụt lún, với khối lượng đất đá hơn 110.367 m3; hư hỏng nền đường, mặt đường khoảng 39.500 m2…” – trích bản tin của Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Phú Yên.
Trên thực tế thì các diễn biến dữ dội hơn các câu chữ của bản tin trích ở trên.
Trong đợt lũ lụt những ngày qua, nhiều vùng ở Phú Yên, người dân phải tháo chạy trong đêm vì lũ về quá nhanh, mà nguyên nhân do các thủy điện đồng loạt xả lũ. Cụ thể, vào thời điểm Nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ xả với lưu lượng lớn nhất là 9.400 m3/giây thì Nhà máy thủy điện Sông Hinh cũng xả lũ với lưu lượng hơn 2.000 m3/giây. Tổng lưu lượng xả lũ 11.400 m3/giây đã khiến cả vùng hạ du sông Ba chìm trong biển nước.
Ông Trần Lý, Tổng giám đốc Công ty cổ phần thủy điện Sông Ba Hạ, giải thích do trên vùng lưu vực hồ chứa Sông Ba Hạ lượng mưa khá lớn và các nhà máy thủy điện, hồ chứa nước ở đây đã đồng loạt xả lũ nên lưu lượng nước về hồ chứa thủy điện Sông Ba Hạ quá lớn.
Trước áp lực xả lũ dữ dội từ thượng nguồn về hồ chứa của thủy điện Sông Ba Hạ và có thể mất kiểm soát, ngay trong chiều 30-11, ông Trần Hữu Thế, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên, phải đến tận nơi để chỉ đạo việc xả lũ.
Điều đáng nói, theo ông Thế, trong đợt lũ này UBND tỉnh Phú Yên chỉ nhận được thông báo xả lũ của các thủy điện trên địa bàn tỉnh Phú Yên như: Krông H’Năng, Sông Hinh và Sông Ba Hạ, còn các thủy điện khác trên thượng nguồn sông Ba thì không thấy thông báo.
Trong khi đó, dự báo thủy triều sẽ đạt đỉnh từ 19 giờ ngày 30-11, nên để hạn chế lũ cho hạ du, ngay trong ngày 30-11 UBND tỉnh Phú Yên đã phải trao đổi cấp tốc với Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai để đề nghị thực hiện việc hạn chế nước xả về hạ du từ Nhà máy thủy điện Đăk Srông (ở Gia Lai) cùng các hồ thượng nguồn. Nếu không, tính mạng nhiều người dân sẽ bị đe dọa. Nhờ sự can thiệp kịp thời này mà Phú Yên hạn chế được nhiều thiệt hại.
Người dân Phú Yên có cái nhìn thực tế hơn nhiều khi cho rằng mưa lũ từ thượng nguồn sở dĩ nhanh chóng tàn phá hạ lưu bởi lưu lượng vì không còn vấp sức cản của rừng. Kèm theo đó là xả nước từ các hồ thủy điện.
Và cả hai điều kể trên đều có lỗi quản lý từ chính quyền. Bởi rất đơn giản, lý thuyết về thủy điện ở miền Trung – Tây nguyên cho biết để tạo 1MW công suất thủy điện, phải mất đi từ 10 – 30 ha rừng, và để có 1.000 ha hồ chứa nước cũng cần san phẳng, giải phóng từ 1.000 – 2.000 ha đất ở phía thượng nguồn…