VNTB – Biện pháp bắt buộc chữa bệnh theo quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam
Nguyễn Nam
(VNTB) – Trang Việt Nam Thời Báo có nhận một ý kiến được gửi từ Sài Gòn, trao đổi xoay quanh yêu cầu bắt buộc chữa bệnh đối với người tâm thần trong vụ án hình sự.
Đây là vấn đề có nội dung khá nhạy cảm, vì trước đó, trang Việt Nam Thời Báo có lời kêu gọi về “Dự án Tự do cho Blogger Lê Anh Hùng” (*). Và theo tìm hiểu, cho tới nay, luật sư Nguyễn Văn Miếng (Đoàn Luật sư TP.HCM) chỉ mới lên tiếng rằng, là người nhận bào chữa cho blogger và là thành viên của Hội nhà báo độc lập Việt Nam Lê Anh Hùng, ông Miếng chưa nhận được bất kỳ văn bản nào về vụ việc ông Hùng bị chuyển vào bệnh viện tâm thần.
Ông Miếng nói: “Tôi được tiếp xúc với anh Hùng 2 lần do xa xôi, anh Hùng có nói vậy nè, khi nào có cáo trạng thì đề nghị luật sư ra làm việc với anh Hùng về bản cáo trạng đó vì hiện giờ kết luận điều tra không cụ thể lắm…” (**).
Đa chiều thông tin, xin được trích giới thiệu ý kiến của một luật sư thuộc Đoàn Luật sư tỉnh Bình Phước, gửi từ Sài Gòn cho trang Việt Nam Thời Báo:
Bắt buộc chữa bệnh là biện pháp tư pháp được quy định trong Bộ luật hình sự. Theo đó căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Viện kiểm sát, hoặc Tòa án có thể ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi.
Cụ thể, tại Điều 49 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định:
1. Đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh quy định tại Điều 21 của Bộ luật này, Viện kiểm sát hoặc Tòa án căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh.
2. Đối với người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự, nhưng trước khi bị kết án đã mắc bệnh tới mức mất khả năng nhận thức, hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.
3. Đối với người đang chấp hành hình phạt tù mà bị bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, nếu không có lý do khác để miễn chấp hành hình phạt, thì người đó phải tiếp tục chấp hành hình phạt.
Thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù.
Việc áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh có thể xảy ra tại bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử.
Như vậy với cụ thể trường hợp công dân Lê Anh Hùng bị cáo buộc “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước”, cho thấy đây không phải hành vi nguy hiểm cho xã hội.
Do vậy, trình tự tố tụng liên quan đối với công dân Lê Anh Hùng không thể áp dụng khoản 1 của Điều 49 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, mà là áp dụng khoản 2 của điều này – có nghĩa căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án mới có thể phán quyết đưa ông Lê Anh Hùng vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, ông Lê Anh Hùng có thể phải chịu trách nhiệm hình sự cho cáo buộc lúc khởi tố vụ án.
_____________
Chú thích:
(*) https://vietnamthoibao.org/vntb-du-an-tu-do-cho-blogger-le-anh-hung/