Đăng Khoa
(VNTB) – Washington dường như đang cân nhắc lại các ưu tiên của mình và có thể giảm bớt sự can dự ở châu Âu để tập trung vào việc đối phó với Trung Quốc.
Tôi muốn nghiên cứu cán cân quyền lực giữa bốn cường quốc địa chính trị lớn nhất thế giới trong bối cảnh xung đột lợi ích tại các khu vực khác nhau.
Cuộc cạnh tranh giành quyền bá chủ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, theo tôi, là vấn đề cốt lõi quyết định cách các xung đột khác được giải quyết. Thế giới, thường được ví như một “ngôi làng toàn cầu,” có một nhân vật thống trị — Hoa Kỳ — đang bị thách thức bởi một đối thủ đang lên nhanh chóng, Trung Quốc, kẻ đang tìm cách thay thế Mỹ để trở thành thế lực chi phối. Hoàng đế đang trên đường trở lại.
Về mặt địa lý, có bốn khu vực nơi các cuộc xung đột lớn có thể xảy ra.
Khu vực đầu tiên là Châu Mỹ—bao gồm cả Bắc Mỹ, Nam Mỹ và các vùng biển xung quanh. Hoa Kỳ coi đây là sân sau của mình và không hoan nghênh bất kỳ sự can thiệp nào từ bên ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc và Nga. Giống như bất kỳ ai, Hoa Kỳ cũng muốn cảm thấy an toàn trên lãnh thổ của mình.
Khu vực thứ hai là Đông Á. Washington muốn bảo vệ các đối tác thương mại và đồng minh quan trọng của mình — Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan — khỏi sự thống trị của Trung Quốc. Hoa Kỳ phụ thuộc vào thương mại quốc tế để duy trì sự thịnh vượng, và để bảo vệ điều đó, họ phải đảm bảo các tuyến đường biển quan trọng, đặc biệt là từ Trung Đông đến Tokyo qua Biển Đông.
Khu vực thứ ba là Trung Đông. Hoa Kỳ dường như cam kết bảo vệ Israel, coi an ninh của nước này như một ưu tiên sống còn. Washington luôn đứng về phía Tel Aviv kể từ khi Israel thành lập vào năm 1948. Ngoài ra, các nhóm vận động hành lang và chính trị gia Do Thái có ảnh hưởng đáng kể trong chính trường Hoa Kỳ.
Khu vực cuối cùng, và có lẽ ít quan trọng hơn trong con mắt của Hoa Kỳ, là Đông Âu. EU muốn bảo vệ chính mình, đặc biệt là các quốc gia ở sườn phía Đông khỏi ảnh hưởng của Nga, trong khi Nga muốn duy trì hoặc khôi phục phạm vi ảnh hưởng của mình. Trong khi đó, Hoa Kỳ đã có dấu hiệu giảm bớt cam kết đối với an ninh châu Âu, khiến nhiều người lo ngại rằng châu Âu sẽ bị bỏ rơi trước áp lực từ Nga.
Cán cân quyền lực ở mỗi khu vực
Tại Châu Mỹ, Hoa Kỳ vẫn duy trì ưu thế rõ rệt. Một ví dụ điển hình là việc chuyển nhượng hai cảng quan trọng ở Kênh đào Panama từ một công ty có trụ sở tại Hồng Kông sang BlackRock, một công ty quản lý tài sản của Mỹ — chỉ một tháng sau khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio đến thăm Panama. Trung Quốc hiện chưa thể đe dọa nghiêm trọng đến quyền lực của Hoa Kỳ trong khu vực, vì họ trước tiên phải vượt qua nền kinh tế Mỹ và thách thức Hạm đội 7 của Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương. Trong khi đó, Nga chủ yếu tập trung vào Đông Âu, đặc biệt là Ukraine và Trung Á. Cuộc chiến ở Ukraine đã buộc Nga phải từ bỏ ảnh hưởng của mình ở Syria, cho thấy rằng họ không có đủ nguồn lực để thách thức Hoa Kỳ ngay trên sân nhà của Washington.
Tuy nhiên, tại Đông Á, nền kinh tế và quân sự đang phát triển của Trung Quốc là một mối lo ngại lớn đối với Washington. Xét theo sức mua tương đương (PPP), ngân sách quốc phòng của Trung Quốc hiện đã đạt khoảng 55% so với Hoa Kỳ. Nếu Nga liên minh với Bắc Kinh, tổng ngân sách quốc phòng của họ sẽ đạt 87% so với Hoa Kỳ, một khoảng cách không quá lớn. Nếu Nhật Bản và Hàn Quốc tham gia cùng Hoa Kỳ trong một cuộc xung đột, tổng ngân sách quân sự của phe này sẽ là 76% so với Hoa Kỳ — cũng không phải một khác biệt quá lớn, đặc biệt là khi Hoa Kỳ phải chiến đấu xa quê nhà. Điều đáng lo hơn cho Washington là thực tế rằng các nền dân chủ có xu hướng thiếu quyết đoán và dễ mất tập trung trong các cuộc xung đột kéo dài — như những khó khăn gần đây của Tổng thống Zelensky trong việc tìm kiếm sự ủng hộ từ Hoa Kỳ đã minh chứng cho điều này.
Do đó, cán cân quyền lực trong khu vực này chủ yếu phụ thuộc vào tình huống “Tam Quốc”. Nếu Trung Quốc và Nga hình thành một liên minh mạnh mẽ, họ sẽ gần như ngang hàng với Hoa Kỳ và các đồng minh — có thể yếu hơn một chút, nhưng không đáng kể. Tuy nhiên, nếu Hoa Kỳ có thể giữ Nga trung lập trong cuộc đối đầu với Trung Quốc, cán cân sẽ nghiêng hẳn về phía Washington. Nga, về bản chất, có xu hướng trung lập trong cuộc xung đột này. Thứ nhất, họ không có khả năng trở thành bá chủ toàn cầu. Thứ hai, họ không muốn một Trung Quốc quá mạnh — một cường quốc có lịch sử bành trướng — đe dọa ảnh hưởng của mình ở Trung Á. Cuối cùng, lợi ích cốt lõi của Nga vẫn nằm ở châu Âu, như cuộc chiến ở Ukraine đã cho thấy.
Tại Trung Đông, Hoa Kỳ đã thể hiện sự ủng hộ không lay chuyển đối với Israel, bất chấp cái giá địa chính trị phải trả. Việc hỗ trợ Israel cũng không quá tốn kém đối với Washington. Một số người có thể đặt câu hỏi về lập trường này, nhưng lịch sử đã chứng minh rằng Hoa Kỳ luôn cam kết bảo vệ Israel, ngay cả khi Tel Aviv thực hiện những hành động—chẳng hạn như giết hại hàng nghìn người Palestine và áp đặt sự kiểm soát lâu dài lên Dải Gaza — mà nhiều người coi là vi phạm nhân quyền. Washington phần lớn đã làm ngơ trước những điều này, ưu tiên lợi ích chiến lược hơn là các cân nhắc đạo đức.
Cuối cùng, tại Đông Âu, nếu Hoa Kỳ duy trì cam kết của mình, cuộc chiến sẽ tiếp tục là một cuộc chiến tiêu hao, giống như những gì đang diễn ra ở Ukraine. Kết quả sẽ phụ thuộc vào bên nào kiệt sức trước. Nếu không, Nga sẽ có lợi thế trong cuộc chiến tại Ukraine — điều này gần như không cần bàn cãi.
Tuy nhiên, cam kết của Hoa Kỳ đối với châu Âu dường như đang suy giảm, và Nga đang giành được lợi thế — ít nhất là cho đến khi châu Âu có thể tái xây dựng sức mạnh quân sự và trở thành đối trọng thực sự với Moscow.
Kết Luận
Tóm lại, mặt trận địa chính trị quan trọng nhất hiện nay là Đông Á, nơi Hoa Kỳ đang chịu áp lực ngày càng gia tăng. Washington dường như đang cân nhắc lại các ưu tiên của mình và có thể giảm bớt sự can dự ở châu Âu để tập trung vào việc đối phó với Trung Quốc.