Phương Thảo (VNTB) Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẽ là người đứng đầu chính phủ Đông Nam Á đầu tiên đến thăm Hoa Kỳ và gặp mặt Tổng thống Donald Trump trong Nhà Trắng. Ông Phúc, người nắm giữ chức vụ thủ tướng 13 tháng, không đến Hoa Kỳ vào thời điểm tốt nhất trong mối quan hệ Mỹ-Việt. Không như người tiền nhiệm, Trump không quan tâm đến Việt Nam và các nước nhỏ khác ở châu Á, và đã quay lưng lại với TPP – Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương có thể giúp cải cách và phát triển kinh tế của Việt Nam, và giảm bớt sự lệ thuộc vào Trung Quốc.
 |
| Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc bắt tay cựu Ngoại trưởng Mỹ Thomas Vilsack tại Hà Nội, vào ngày 26 tháng 4 năm 2016. Thủ tướng Phuc sẽ là nhà lãnh đạo Đông Nam Á đầu tiên gặp mặt Tổng thống Donald Trump trong Nhà Trắng. Ảnh: photostream flickr USDA.gov. |
Mục đích rõ ràng của chuyến thăm là tạo cơ hội để ông Phúc tìm hiểu cá nhân ông Trump và trao đổi về các chính sách mới của chính quyền Hoa Kỳ đối với Việt Nam, Đông Nam Á, Trung Quốc, Biển Đông và thương mại cũng như đầu tư trong khu vực. Cho đến nay, chính quyền của Tổng thống Trump đã không đưa ra một chiến lược nào để thu hút Đông Nam Á. Sự hợp tác của Trump với khu vực này đã bị hạn chế, bao gồm chuyến thăm của Phó Tổng thống Mike Pence tới Indonesia và các cuộc gọi điện thoại với các nhà lãnh đạo của Thái Lan, Philippines và Singapore.
Nhiều nhà chiến lược và quan chức chính phủ Hoa Kỳ đánh giá cao vai trò chiến lược của Việt Nam trong cơ cấu an ninh ở Châu Á. Trong một tuyên bố báo chí ngày 23 tháng 5 của Nhà Trắng đã xem Việt Nam là “một trong những đối tác quan trọng của Hoa Kỳ ở Đông Nam Á”, nhưng bản thân Tổng thống cũng không đưa ra tuyên bố nào cho thấy sự tuân thủ chặt chẽ của ông đối với vị trí đó.
Điều này sẽ phụ thuộc vào ông Phúc để có thể thuyết phục tổng thống Trump về tầm quan trọng chiến lược của Việt Nam trong chính sách lớn của Mỹ đối với châu Á, vai trò quan trọng của Việt nam trong việc tạo ra một cấu trúc an ninh đa cực ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương trong bối cảnh Trung Quốc trỗi dậy và hội tụ chiến lược lợi ích giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.
Các quan chức Việt Nam cho biết quan hệ thương mại sẽ là trọng tâm chính trong cuộc thảo luận của thủ tướng Phúc với ông Trump. Việt Nam muốn đầu tư của Hoa kỳ nhiều hơn và tiếp cận thị trường Hoa kỳ nhiều hơn. Việt Nam muốn hưởng lợi từ việc tiếp cận thị trường lớn hơn và các lợi ích thương mại khác mà họ sẽ nhận được nếu Hoa Kỳ không rút khỏi TPP.
Ứng cử viên Trump đã cáo buộc Việt Nam trong chiến dịch tranh cử năm ngoái về việc “lấy việc làm” của người Mỹ và thề sẽ đưa công việc trở lại. Đại diện Thương mại Robert Lighthizer khẳng định lại cuộc họp của các quan chức cấp cao tại một cuộc họp APEC ở Hà Nội vào ngày 21 tháng 5 rằng Hoa Kỳ sẽ không quay trở lại TPP và ủng hộ các thỏa thuận thương mại song phương.
Ông Phúc và đoàn của ông sẽ phải thuyết phục ông Trump rằng Việt Nam không phải là người gây ra nhiều tổn thất về việc làm liên quan đến thương mại của Mỹ. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam (32 tỷ đô la) năm ngoái chỉ là 9% so với thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với Trung Quốc (347 tỷ đô la). Các quan chức Việt Nam muốn chứng minh rằng thương mại song phương lầ tốt cho cả hai quốc gia.
Trong những chuyến thăm Hoa Kỳ trước đó, những người tiền nhiệm của ông Phúc đã đạt được một số thành tựu đáng kể. Chuyến thăm lịch sử của Thủ tướng Phan Văn Khải năm 2004 đánh dấu một giai đoạn mới trong quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ với khái niệm “cộng tác” đã đề cập lần đầu tiên trong bản tuyên bố chung. Chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng năm 2010 đã dẫn đến việc thành lập các cuộc đối thoại về chính trị và an ninh mới – cuộc đối thoại Chính trị, An ninh và Quốc phòng Hoa Kỳ – Việt Nam và sự tham gia của Hoa Kỳ lần đầu tiên trong Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN-cộng thêm do Việt Nam chủ trì năm đó. Ông Phúc rõ ràng muốn mang lại chiến thắng của riêng mình.
Với tình hình hiện tại của quan hệ Hoa kỳ -Việt nam, vẫn còn quá sớm để nói về khả năng tăng mối quan hệ song phương từ “quan hệ đối tác toàn diện” sang “đối tác chiến lược toàn diện”. Tuy nhiên, hai nhà lãnh đạo có thể đạt được một số nguyên tắc và các biện pháp để tăng cường và đưa quan hệ song phương lên một tầm cao mới.
Trên mặt trận thương mại, điều quan trọng là cả hai nhà lãnh đạo sẽ đạt được một số thành tựu mà họ có thể tạo ra cơ sở chính trị của họ. Việt Nam có thể sẽ đưa tin về việc mua một số lượng lớn các trang thiết bị của Hoa Kỳ và các công ty Việt Nam có thể sẽ ký một số hợp đồng liên doanh với các đối tác Hoa Kỳ.
Nhưng điều đó sẽ chỉ làm cho thặng dư thương mại của Việt Nam bị thâm hụt tạm thời. Điều quan trọng là ông Phúc cũng sẽ công bố kế hoạch giải quyết các rào cản thương mại và đầu tư mà các công ty Mỹ vẫn liên tục đối mặt tại thị trường Việt Nam. Ông Trump có thể hoan nghênh đề xuất của ông Phúc để thiết lập cơ chế tiến hành các cuộc đàm phán thương mại theo kế hoạch 100 ngày mà chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đề nghị ông Trump nhằm đẩy mạnh xuất khẩu và giảm thâm hụt thương mại của Hoa kỳ.
Việt Nam đã rất lo lắng khi biết được chính sách của chính quyền Trump đối với Biển Đông, nơi mà Hà Nội đã phải đối mặt với sự bành trướng mạnh mẽ của Trung Quốc trong suốt 8 năm qua. Hà Nội đã tự hỏi liệu Hoa Kỳ có tiếp tục hoạt động tự do hàng hải (FONOPs) gần các đảo do Trung Quốc chiếm giữ hay không. Tự do hàng hải do Hải quân Hoa Kỳ thực hiện tại đảo Vành khăn vào ngày 24 tháng 5 dường như trả lời cho câu hỏi đó.
Sự thành công của ông Phuc sẽ tùy thuộc vào sự chuẩn bị và công việc của nhân viên, nhưng vì ông Trump thích ngoại giao cá nhân và tự hào về tài năng của mình trong việc thực hiện giao dịch, sự thành công sẽ phụ thuộc vào khả năng của nhà lãnh đạo Việt Nam để gây ấn tượng tốt trong một cuộc gặp trực diện với tổng thống Trump.