Phương Thảo
(VNTB) – Cái chết của Fidel liệu có đem lại thay đổi gì cho Cuba hay không? Có lẽ sẽ chỉ là những sự thay đổi không đáng kể bởi kể từ sau khi để cho người em trai Raul Castro kế nhiệm, thì Fidel đã không can dự một cách công khai vào trong các vấn đề quốc gia nữa.
Fidel Castro (trái) làm lãnh đạo Cuba trong 5 thập kỷ. Ông tạm trao quyền cho người em trai Raul Castro (phải) vào tháng 7/2006 sau cuộc phẫu thuật ruột.
Cuba hậu Fidel
Fernado Ravsberg, một Blogger Cuba viết rằng “ một khi nước mắt của những người yêu mến Fidel khô đi, và kẻ thù ông giã rượu thì Cuba sẽ quay trở về lại chính xác ở vị trí của Cuba vào ngày thứ sau 25/10/2016, với cùng những những điểm mạnh, điểm yếu, và những quyết định sáng suốt lẫn sai lầm.”
Di sản mà triều đại Fidel để lại là một hệ thống giáo dục và y tế tốt cho người dân Cuba, bên cạnh đó lại là bộ máy quan liêu kém hiệu quả, chậm chạp và tham nhũng sẽ là những thách thức lớn cho những quyết định nhằm thay đổi nền kinh tế ở Cuba vì sẽ làm ảnh hưởng đến đặc quyền của một số người trong bộ máy chính quyền.
Fernando Ravsberg nhận xét cho dù với nguồn nhân lực dồi dào, được đào tạo tốt nhưng họ lại không được tự do, lại bị trói buộc. Nếu thoát ra được họ sẽ làm việc hiệu quả hơn, những người lao động tự do sẽ tăng về số lượng và sự thịnh vượng về kinh tế sẽ nằm trong tầm tay với.
Fidel và các đồng chí đã tạo ra một Cuba tốt về y tế, giáo dục, thể thao và văn hoá nhưng lại thất bại trong việc tạo ra một hệ thống hiệu quả nhằm hỗ trợ tài chính cho các thành tựu này. Cuba vẫn chưa tạo ra được các khoảng không gian cho những người dân có mong muốn làm việc nhằm tạo ra sự thịnh vượng cho bản thân cũng như đóng góp cho sự thịnh vượng chung của quốc gia.
Raúl Castro tuy đã cố thực hiện cải cách kinh tế, cho phép các doanh nghiệp nhỏ hoạt động cũng như đón nhận một số nhà đầu tư nước ngoài nhưng cũng như anh trai mình, Raúl sẽ vẫn giữ nguyên chế độ độc đảng. Tuy yêu thích mô hình “ chủ nghĩa xã hội thị trường” của Việt Nam và Trung Quốc nhưng Raúl lại ngần ngại thay đổi vì sợ va phải thất bại trước khi chạm mặt thành công.
Vì thế người ta không trông mong gì nhiều vào một Cuba hậu Fidel, mà họ hi vọng vào một Cuba hậu Castro.
Cuba hậu … Castro
Năm 2018, Raúl sẽ chuyển giao quyền lực cho phó chủ tịch Miguel Diaz Canel , 57 tuổi – nhà lãnh đạo trẻ này sẽ thay thế cho các nhân vật cách mạng lịch sử huyền thoại. Miguel Diaz Canel bày tỏ sự quan tâm đến tự do báo chí và tự do internet, đây là một sự thay đổi có tính đột phá trong một quốc gia độc đảng đã luôn độc quyền về truyền thông trong gần 60 năm qua.
Miguel Diaz Canel không phải là người nổi tiếng hay có ảnh hưởng lớn như anh em nhà Castro nên cho dù ở vị trí là người kế thừa của Raúl Castro. Có vị thế khá mờ nhạt dù ở vị trí phó chủ tịch nước, Miguel Diaz Canel lại rất khôn ngoan khi không cố làm lu mờ lãnh đạo Raúl khi tránh tham gia bình luận về các vấn đề quan trọng liên quan đến cải cách kinh tế hay chính sách đối ngoại với Hoa Kỳ. Có lẽ nhờ sự khôn ngoan này mà ông ta đã không bị “ mất điểm” như những “ hạt giống đỏ” khác khi họ quá tham vọng hay quá thách thức các nhà lãnh đạo lão thành.
Điều kỳ lạ là Hoa Kỳ lẫn phần lớn người dân Cuba – trừ người cùng quê – gần như không biết gì về Miguel Diaz Canel mãi cho tới gần đây. Ông ta được biết đến như người chống lại tham nhũng với quyết định cùng đi xe đạp như những người dân thường khác thay vì đi lại bằng xe hơi như các quan chức lúc bấy giờ. Trong vòng 30 năm, từ một kỹ sư điện và là người hâm mộ nhóm Beatles, Canel đã vươn lên đến chức vụ cao thứ hai ở Cuba.
Một khi trở thành chủ tịch dân sự đầu tiên của Cuba, Diaz-Canel có thể sẽ thu hút được được thế hệ trẻ Cuba vốn đang khao khát sự đổi mới, nhưng cũng sẽ không thể quá xa rời Đảng Cộng sản khi mà Raúl sẽ vẫn nắm giữ chức tổng bí thư trong vòng 3 năm sau khi nhường lại chức chủ tịch cho Miguel Diaz Canel.
Anh em nhà Castro điều hành đất nước Cuba và có quan hệ mật thiết với quân đội vì thế có quyền sinh sát trong tay. Con trai và con rể của Raúl đều đang nắm giữ các chức vụ quan trọng trong quân đội vì thế cho dù Diaz- Canel có thật sự trở thành chủ tịch Cuba thì đó chỉ là “có tiếng mà không có miếng.” Ngoài ra cũng có ý kiến không loại trừ khả năng cho rằng Diaz-Canel chỉ là một bước đệm của sự chuyển đổi cho đến khi một chủ tịch thật sự xuất hiện trong bức tranh chính trị của Cuba.
Người dân Cuba vẫn còn trên con đường dài đi tìm “ miền đất hứa” với những thách thức lớn lao nhằm xây dựng một nền kinh tế cạnh tranh để duy trì các lợi ích xã hội. Vẫn không ai có thể biết được liệu Raúl có từ chức như đã hứa hay không; và đảo quốc Cuba có một hậu Castro hay không có lẽ vẫn là một ẩn số.