Quốc Việt
(VNTB) – Theo bạn, cuộc chiến này là chính nghĩa hay phi nghĩa?
Chiến tranh Nga–Ukraine hiện là cuộc xung đột vũ trang lớn nhất trên thế giới. Nó đã gây ra số lượng thương vong rất lớn và khiến hàng triệu người phải di tản. Nhưng liệu đây có phải là một cuộc chiến chính nghĩa không? Câu trả lời rất phức tạp.
Liệu Nga có đang cố gắng tự vệ? Một mặt, một số người – bao gồm Giáo sư John Mearsheimer, một nhà khoa học chính trị nổi tiếng tại Đại học Chicago – tin rằng Nga từ lâu đã cảm thấy bị đe dọa bởi NATO và thấy cần phải thực hiện các biện pháp phòng vệ trước khi quá muộn. Họ cho rằng Moscow xem việc NATO mở rộng về phía đông là một mối đe dọa trực tiếp. NATO, do Hoa Kỳ dẫn đầu, là lực lượng chủ chốt đối đầu với Liên Xô trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Kể từ khi Liên Xô sụp đổ vào đầu những năm 1990, Nga đã nhiều lần yêu cầu NATO ngừng mở rộng về phía đông. Tuy nhiên, các yêu cầu đó không được đáp ứng. Đến năm 2004, NATO đã mở rộng tới Estonia, một quốc gia giáp biên giới với Nga.
Ukraine cũng đã bày tỏ ý định gia nhập NATO từ sớm, vào năm 2002. Đáp lại, Nga đã sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để ngăn chặn điều này, bao gồm cả việc can thiệp vào chính trị nội bộ của Ukraine. Việc Tổng thống Viktor Yanukovych, người được xem là thân Nga, lên nắm quyền thường được đưa ra như một ví dụ về ảnh hưởng đó.
Việc Nga cảm thấy bị đe dọa có thể nghe có vẻ phi lý với một số người, nhưng những mối lo ngại tương tự đã từng tồn tại trong lịch sử Hoa Kỳ. Ví dụ, trong cuộc Khủng hoảng Tên lửa Cuba năm 1962, Hoa Kỳ phát hiện rằng Liên Xô đã đặt các tên lửa hạt nhân tại Cuba – chỉ cách bờ biển Mỹ 90 dặm. Washington đã phản ứng mạnh mẽ và áp đặt một cuộc phong tỏa hàng hải để ngăn chặn việc vận chuyển thêm tên lửa. Cuối cùng, một thỏa thuận thương lượng đã đạt được: Liên Xô rút tên lửa khỏi Cuba và Hoa Kỳ cũng rút tên lửa khỏi Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngoài ra, vào năm 1903, Hoa Kỳ đã buộc Cuba cho thuê Vịnh Guantanamo vĩnh viễn để sử dụng làm căn cứ hải quân – điều này cho thấy các cường quốc thường hành động để bảo vệ lợi ích chiến lược mà họ cho là thiết yếu.
Mặt khác, nhiều người cho rằng đây là một cuộc chiến phi nghĩa. Ukraine không đe dọa Nga. Đó là một quốc gia có chủ quyền được Liên Hợp Quốc công nhận, trong đó Nga là một thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an với quyền phủ quyết. Hơn nữa, Nga sở hữu một trong những kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, điều mà nhiều người coi là biện pháp răn đe tối thượng chống lại xâm lược. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu Nga có thực sự hành động để tự vệ?
Hai quan điểm trên cho rằng một cuộc chiến mà một quốc gia gây ra được coi là chính nghĩa khi nó được xem là tự vệ. Tuy vậy, các quan điểm này bỏ qua ảnh hưởng đến những người dân thường. Nó bỏ qua quyền lợi của dân chúng mà chỉ quan tâm đến quyền lợi của nhà nước, cái lẽ ra phải phục vụ người dân. Liệu người dân Nga, nếu được hỏi ý kiến mà không bị đe dọa, có đồng ý xâm lược Ukraine hay không? Nếu những gì báo chí Tây Phương lẫn Al Jazeera, một hãng tin của Qatar, đưa tin đúng thì Nga tấn công vào các mục tiêu dân sự và gây nhiều thương vong. Có thể xem đây là một hành vi tự vệ chính đáng không?
Hơn nữa, trong một thể chế độc tài như ở Nga, nơi thông tin bị bưng bít, đối lập bị đàn áp, liệu quyết định gây chiến có được người dân, nếu họ được cung cấp đầy đủ thông tin và được tự do trả lời mà không sợ bị đàn áp, liệu họ có đồng ý cho Putin gây chiến không? Nếu không có điều này, liệu đây có phải là một cuộc chiến phi nghĩa?
Tóm lại, việc cuộc chiến này là chính nghĩa hay phi nghĩa còn tùy thuộc vào góc nhìn của mỗi người. Những vấn đề liên quan ăn sâu vào lịch sử, quan hệ quốc tế và các quan niệm trái ngược nhau về an ninh và chủ quyền.