(VNTB) – Quyết định cấm các nhân vật ngoại của Hoa Kỳ không tham dự 30-4 tại Việt nam có thể thiếu tế nhị về ngoại giao nhưng cũng là cách xử thế “ăn miếng trả miếng” theo tục ngữ của ông bà ta để lại “Đi với sãi thì mặc áo cà sa nhưng đi với ma thì mặc áo giấy!”
Chính phủ Mỹ vừa khoát lên mình một bộ áo mới “không bình thường” khi yêu cầu các nhân viên ngoại giao không tham dự lễ kỷ niệm 30/4/2025 do Việt Nam tổ chức trong sự mâu thuẫn chính trị và ngoại giao. Dù được giới thiệu là “niềm tự hào dân tộc”, nhưng thực chất lại là một đại tiệc dàn dựng quanh “chiến thắng Mỹ”, với điểm nhấn là màn duyệt binh có… quân đội Trung Cộng tham dự – chắc để tăng độ “hoành tráng” trong “tình cảm quốc tế”.
Trớ trêu thay, Việt Nam lại đang năn nỉ Mỹ mở cửa thị trường, giảm thuế, duy trì kiều hối – trong khi miệng vẫn rầm rộ “đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược”. Con cháu quan chức thi nhau du học Mỹ, còn lễ lớn trong nước thì… vắng mặt người Mỹ.
Chỉ mới đây, Hà Nội vừa long trọng đón ông Tập Cận Bình, ký liền 45 văn kiện hợp tác – như cái bắt tay thân thiết gửi thẳng thông điệp tới đối thủ thương mại số 1 của Mỹ. Không chỉ Việt Nam – các quốc gia độc tài từ Trung Cộng đến Bắc Triều Tiên đều chung niềm đam mê… duyệt binh. Khi tự do bị bóp nghẹt, thì vài đoàn xe quân sự và vài trăm bộ quân phục lại trở thành thứ duy nhất để khoe khoang. Nhưng cứ đến ngày 30 Tháng Tư thì lại lôi Mỹ và không chỉ Mỹ, mà cả cha ông, họ hàng hang hốc nhà Mỹ ra mà chửi, mà xỉa xói, mà tự sướng, mà vinh quang, là chói lọi, là vô địch… đủ cả.”
Một dư luận khác cho rằng bây giờ là thời điểm nước Mỹ và Âu Châu phải hiểu ra rằng Ngoại Giao Cây Tre chỉ là trò bịp của nhà cầm quyền Việt Nam, chứ từ lâu rồi nước Việt giống như thuộc địa kinh tế của Trung Cộng.
Trên hết, rất nhiều người tin rằng vấn đề then chốt của Việt Nam từ trước tới nay chính là sự hòa hợp hòa giải dân tộc. Hòa giải thực sự, chứ không phải hòa giải suông. Họ cho rằng hòa giải là thuốc chữa lành cho quá khứ đau thương do chiến tranh gây ra. Theo ông Vũ Đức Khanh, nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng sự thống nhất trên bản đồ chưa đồng nghĩa với sự thống nhất trong lòng người Việt. Ông cho rằng hòa giải là nền tảng để khôi phục phẩm giá của tất cả các bên đã trải qua đau thương. Và rằng cho tới hôm nay, Việt Nam vẫn chưa có một tiến trình hòa giải dân tộc đúng nghĩa. Tổ chức rầm rộ kỷ niệm 50 năm “giải phóng miền Nam” nhà cầm quyền Việt Nam nên suy nghĩ vì sao tới giờ này, khi chiến tranh đã qua nửa thế kỷ, rất nhiều người miền Nam chỉ muốn nói lái từ “giải phóng”!
Sau chiến tranh, Mỹ và Việt Nam đã trải qua hành trình đầy trắc trở trước khi tiến đến bình thường hóa quan hệ vào năm 1995.
Ngày 10/9/2023 là dấu mốc lịch sử khi Việt Nam nâng cấp hai bậc quan hệ với Mỹ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện (cấp bậc cao nhất trong thang bậc ngoại giao của Hà Nội). Ngày 10/9/2024, hai nước Việt Nam và Mỹ đã có thông cáo báo chí kỷ niệm một năm quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện. Việc nâng cấp quan hệ này được coi là chiến thắng của Tổng thống Joe Biden trong chiến dịch tăng cường ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
“Tình thế hiện tại đã xoay chuyển. Hoa Kỳ năm xưa từng bước vào Chiến tranh Việt Nam với lý do là ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản của Trung cộng tràn sang Việt Nam và tin rằng những người cộng sản Việt Nam bị Trung cộng điều khiển.
“Thế mà giờ đây, chính những người cộng sản Việt Nam đang mong đợi Mỹ giúp họ đối phó, giữ cân bằng với ảnh hưởng Trung cộng, nhưng quyết định bất ngờ cấm chỉ cán bộ ngoại giao Hoa Kỳ không được tham dự ngày Giải phóng đất nước của CSVN”. Theo cựu nhân viên CIA, nhà báo Frank Snepp, nói.
Khi tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam vào tháng 7/1995, Tổng thống Clinton từng dẫn Kinh Thánh để nhấn mạnh việc hòa hợp: “Hãy để khoảnh khắc này trở thành thời khắc để hàn gắn và thời khắc để xây dựng.”
Từ đó, quan hệ hai nước cựu thù đi dần vào quỹ đạo của hàn gắn, điều mà cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam nhiệm kỳ 2014-2017, ông Ted Osius, gọi là “không gì là không thể”.
“Với hơn 30 năm đi đi về về giữa Việt Nam và Mỹ, tôi thấy chúng ta đang đi đúng hướng. Cơ hội để hòa giải giờ đây lớn hơn rất nhiều so với 30 năm về trước. Và chúng ta nên ghi nhận và nên vui mừng vì đã có những tiến bộ lớn lao không chỉ từ sau chiến tranh, mà đặc biệt là trong ba thập niên gần đây, kể từ khi quan hệ giữa hai nước thực sự được cải thiện,” ông Osius đánh giá với BBC News Tiếng Việt trong cuộc phỏng vấn ngày 12/4.
Tuy nhiên, chính quyền Trump đã có một thái độ rất khác và nhiều người lo ngại diễn biến này sẽ gây trở ngại tiến trình củng cố quan hệ giữa hai nước, đặc biệt là mức thuế đối ứng 46% mà vị tống thống đang tạm hoãn. Ông Frank Snepp cho rằng các nhà ngoại giao, quan chức Mỹ ở Việt Nam, đặc biệt là Đại sứ Marc Knapper vẫn nên tham dự lễ kỷ niệm 30/4 và dùng nó để lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hòa giải với tất cả các bên, không chỉ giữa Mỹ và Việt Nam mà còn giữa những người Việt Nam với nhau.
Trong khi những nhà ngoại giao Mỹ được cho là sẽ tránh tham dự lễ kỷ niệm thì vào ngày 25/4, một nhóm gồm 118 quân nhân Trung cộng đã đến thành phố Saigon để tham gia diễu binh tại lễ kỷ niệm 50 năm kết thúc chiến tranh.
“Một trong những vấn đề lớn với nỗ lực hòa giải là Hà Nội vẫn khăng khăng dựng nên một hình ảnh sai lệch về cuộc chiến. Họ vẫn muốn tuyên bố rằng chủ nghĩa dân tộc đã chiến thắng, rằng lòng yêu nước chỉ thuộc về phía cộng sản, về bên thắng cuộc. Đó là cách làm rất tệ trong việc xây dựng cầu nối hòa hợp hòa giải.”
“Giới lãnh đạo Hà Nội, những người chiến thắng, nghĩ điều đó sẽ khiến những người phía Việt Nam Cộng hòa cảm thấy thế nào? Đó là một điều sai trái.”
“Đảng Cộng sản Việt Nam nên hiểu rằng, cách tốt nhất để hòa giải với cựu thù là ngừng sỉ nhục Mỹ và VNCH và thôi giả vờ rằng mình mới là tốt đẹp nhất. Hãy thôi độc quyền về phẩm hạnh, thể hiện rằng chỉ Hà Nội là phía duy nhất có lòng yêu nước, có lý tưởng cao đẹp.”
“Họ có thể tự nói với nhau như vậy, có thể tự huyễn hoặc bản thân về chủ nghĩa dân tộc, nhưng không nên hô hào, khoét sâu vào vết thương của bên thua cuộc. Tôi nghĩ vào năm 1986, khi đất nước mở cửa thì lẽ ra Hà Nội nên mở rộng vòng tay đối với cộng đồng người Việt hải ngoại. Nhưng giáo điều của cộng sản đã ngăn trở và vì vậy, họ không hiểu rằng hòa hợp, hòa giải thực sự phải được thực hiện bằng một tinh thần sẵn sàng nhượng bộ.”
Trên thực tế, diễn ngôn chống Mỹ, lên án “ngụy quân-ngụy quyền” luôn là một phần quan trong các chiến dịch tuyên truyền cho “Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước” hằng năm. Trong sách giáo khoa và các hoạt động ngoại khóa của học sinh, kể cả lớp mẫu giáo, không hiếm những nội dung, những tiểu phẩm mô tả “tội ác của Mỹ-ngụy”. Thủ tướng CSVN Võ Văn Kiệt nổi tiếng với câu nói “một sự kiện liên quan đến chiến tranh khi nhắc lại có hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn. Đó là một vết thương chung của dân tộc cần được giữ lành thay vì lại tiếp tục làm nó thêm rỉ máu”. Tại thành phố Sài Gòn, chính quyền đã lên lịch dày đặc các hoạt động kỷ niệm, bao gồm bắn đại bác vào các ngày 25, 27 và 30/4 tại Công viên Bến Bạch Đằng. Bên cạnh đó là các cuộc diễu binh, màn trình diễn của tiêm kích, trực thăng cùng các đợt bắn pháo hoa. Đại Nội Huế thông báo sẽ mở cửa miễn phí một số khu vực và bắn súng thần công về đêm mừng lễ 30/4.
Ông Frank Snepp là nhà phân tích đứng đầu của CIA về chiến lược của Bắc Việt trong Chiến tranh Việt Nam, từng đảm nhận nhiệm vụ đưa cựu Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu ra sân bay rời Việt Nam sang Đài Loan vào ngày 25/4/1975 trước khi Sài Gòn sụp đổ. Sau khi trở về Mỹ, ông đã viết cuốn sách Decent Interval, với nhan đề ngụ ý về việc Mỹ muốn có một khoảng cách thời gian hợp lý giữa việc rút quân và sự sụp đổ của Việt Nam Cộng hòa, để Mỹ không bị coi là đã bỏ rơi đồng minh hoặc thua trận một cách trực tiếp. Nhìn chung quyết định cấm các nhân vật ngoại của Hoa Kỳ không tham dự 30-4 tại Việt nam có thể thiếu tế nhị về ngoại giao nhưng cũng cách xử thế “ăn miếng trả miếng” theo tục ngữ của ông bà ta để lại “Đi với sãi thì mặc áo cà sa nhưng đi với ma thì mặc áo giấy!”