VNTB – Điều tra tiền tệ Việt Nam có hàm ý gì về chiến lược và chính sách
Anh Khoa dịch
(VNTB) – Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (VPĐDTM Hoa Kỳ ) ngày 2/10 đã tiến hành hai cuộc điều tra đối với Việt Nam theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, trong đó có một cuộc điều tra cáo buộc định giá thấp tiền tệ.
Tổng thống đã nhiều lần phàn nàn về thặng dư thương mại lớn của Việt Nam với Hoa Kỳ, và hành động của VPĐDTM Hoa Kỳ là một trong số những hành động nhắm vào thực tiễn tiền tệ của Việt Nam.
Nhưng chính quyền Hoa Kỳ cũng đã quảng cáo về mối quan hệ đối tác an ninh ngày càng tăng với Việt Nam, trong đó chia sẻ mối lo ngại của Hoa Kỳ về Trung Quốc, và các hành động thương mại có thể đi ngược lại mối liên kết chiến lược rộng lớn hơn giữa Hà Nội và Washington.
Mục 301 là gì và tại sao Việt Nam bị điều tra?
Mục 301 được thiết kế để giải quyết các hành vi thương mại không công bằng của nước ngoài. Mục 301 cho phép tổng thống thực hiện các hành động trả đũa đối với bất kỳ chính phủ nào mà Hoa Kỳ xác định là đã vi phạm hiệp định thương mại quốc tế hoặc các hoạt động của họ gây gánh nặng hoặc hạn chế thương mại của Hoa Kỳ.
Sau cuộc điều tra ban đầu, VPĐDTM Hoa Kỳ có một loạt các lựa chọn, bao gồm tìm cách thương lượng để giải quyết liên quan đến việc bồi thường hoặc loại bỏ hàng rào thương mại đang được đề cập hoặc áp đặt thuế quan trả đũa.
Vào đầu tháng 10, VPĐDTM Hoa Kỳ đã khởi động hai cuộc điều tra Mục 301. Việc đầu tiên tìm cách xác định liệu Việt Nam có đang nhập khẩu gỗ khai thác bất hợp pháp hoặc gỗ có nguy cơ tuyệt chủng từ Campuchia và các nước khác hay không. Việt Nam là nước xuất khẩu lớn các sản phẩm gỗ, đặc biệt là đồ nội thất sang Hoa Kỳ.
Cuộc điều tra thứ hai và gây tranh cãi hơn là về việc Việt Nam bị cáo buộc định giá thấp tiền tệ. VPĐDTM Hoa Kỳ cáo buộc Việt Nam định giá thấp tiền đồng khoảng 7% trong năm 2017, 8,4% vào năm 2018 và 4,7% vào năm 2019. Cuộc điều tra dường như đã khiến Việt Nam và nhiều nhà quan sát ngạc nhiên, dù nhất quán với các hành động của các cơ quan chính phủ Mỹ khác nhắm vào thông lệ tiền tệ của Việt Nam.
Tại sao lại nhắm mục tiêu vào tiền Việt Nam?
Hành động ngày 2 tháng 10 của VPĐDTM Hoa Kỳ là hành động mới nhất trong chuỗi các cuộc điều tra liên quan đến thương mại và tiền tệ đối với Việt Nam của chính quyền Trump.
Thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với Việt Nam là một trong những thâm hụt lớn nhất và đã tăng lên bất chấp sự phàn nàn của Nhà Trắng. (Lưu ý rằng sự gia tăng thâm hụt một phần là kết quả của việc Hoa Kỳ và các công ty khác chuyển hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, một xu hướng có thể được đẩy nhanh bởi cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung.)
Thâm hụt hàng hóa của Hoa Kỳ với Việt Nam đến gần 35 tỷ USD trong nửa đầu năm 2020, chỉ thuaTrung Quốc, Mexico và Thụy Sĩ. Chính quyền Trump cáo buộc Việt Nam định giá thấp đồng tiền của mình như một biện pháp thúc đẩy xuất khẩu. Làm như vậy sẽ khiến hàng hóa Việt Nam rẻ hơn cho người tiêu dùng nước ngoài và làm giảm vị thế cạnh tranh của các doanh nghiệp Hoa Kỳ.
Không có cách chính xác để đo lường việc định giá tiền tệ thấp. Đạo luật Tạo thuận lợi Thương mại và Thực thi Thương mại năm 2015 thiết lập ba tiêu chí mà Bộ Tài chính Hoa Kỳ phải sử dụng để đánh giá liệu một quốc gia có đang tham gia vào các hành vi tiền tệ không công bằng hay không: quy mô thặng dư thương mại song phương của một quốc gia với Hoa Kỳ, thặng dư tài khoản vãng lai toàn cầu, và liệu nó có liên tục can thiệp vào thị trường ngoại hối hay không.
Trong báo cáo định kỳ 6 tháng trước Quốc hội vào tháng 5 năm 2019, Kho bạc nhận thấy rằng Việt Nam (và một số quốc gia khác) đã vượt quá ngưỡng cho hai tiêu chí đầu tiên. Do đó, Việt Nam được đưa vào danh sách theo dõi của các quốc gia có khả năng thực hành tiền tệ không công bằng.
Báo cáo tiếp theo của Kho bạc, vào tháng 1 năm 2020, cho thấy rằng Việt Nam chỉ vượt quá ngưỡng cho một trong các tiêu chí – thâm hụt thương mại song phương – và đồng tiền của nước này ít bị định giá hơn những năm trước.
Vào tháng 4 năm 2020, chính quyền đã ban hành các quy định mới, lần đầu tiên cho phép áp thuế chống trợ cấp (CVD) đối với nước ngoài để định giá tiền tệ thấp. Hai tháng sau, Bộ Thương mại đã tiến hành các cuộc điều tra chống bán phá giá và áp thuế chống trợ cấp đối với xe du lịch và lốp xe tải nhẹ nhập khẩu từ Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan và Việt Nam.
Ngoài các chương trình trợ cấp của chính phủ Việt Nam, bộ này đã chỉ ra các khoản được cho là định giá thấp tiền tệ của Việt Nam, lưu ý rằng đây là lần đầu tiên Bộ Thương mại điều tra “trợ cấp tiền tệ” theo cách này.
Bộ phận Thương mại bắt buộc phải tham khảo ý kiến của Kho bạc như một phần của cuộc điều tra tiền tệ áp thuế chống trợ cấp mới. Vào tháng 8 năm 2020, Bộ Tài chính xác định rằng đồng tiền của Việt Nam bị định giá thấp, làm tăng khả năng Thương mại áp thuế.
Để đạt được nhận định của họ, lần đầu tiênKho bạc đã đưa ra một giải thích chi tiết về phương pháp mà họ sử dụng để xác định giá trị tiền tệ. Mô hình của Kho bạc đã vấp phải một số chỉ trích từ các chuyên gia tiền tệ nổi tiếng.
Cuộc điều tra này có ý nghĩa gì đối với mối quan hệ chiến lược Việt Nam – Hoa Kỳ?
Cuộc điều tra mục 301 diễn ra trong bối cảnh quan hệ quốc phòng giữa Hoa Kỳ và Việt Nam ngày càng sâu sắc. Hai bên ngày càng đồng thuận về mối đe dọa do hành động cưỡng bức trên biển của Trung Quốc và các hoạt động khác trong khu vực.
Việc Trung Quốc kiên quyết theo đuổi các yêu sách ở Biển Đông của họ chồng lên các tuyên bố chủ quyền của Việt Nam trong khu vực và đe dọa các thành phần chính của quyền tự do trên biển, vốn không thể thiếu đối với lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ.
Quan hệ ngày càng phát triển với Việt Nam là đặc điểm nổi bật trong tầm nhìn Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương Tự do và Mở rộng của chính quyền Trump. Điều này được xây dựng dựa trên tiến trình tương tự dưới thời chính quyền Obama, trong đó Hoa Kỳ ký quan hệ đối tác toàn diện với Việt Nam, dỡ bỏ lệnh cấm vận hàng thập kỷ đối với việc bán vũ khí sát thương và bắt đầu đẩy mạnh các cuộc tập trận chung và các chuyến thăm tàu.
Bất chấp sự liên kết chiến lược ngày càng tăng này, các quan chức Việt Nam vẫn cảnh giác với các chính sách thương mại của chính quyền Trump. Nhà Trắng đã coi Hà Nội là mục tiêu về thâm hụt thương mại kể từ ngày đầu tiên Tổng thống Trump nhậm chức. Các quan chức Hoa Kỳ và Việt Nam đã đề cập đến một hiệp định thương mại tự do khả thi trong những ngày đầu của chính quyền.
Nhưng sau khi chứng kiến các cuộc đàm phán gay gắt với Hàn Quốc, Canada, Mexico và Nhật Bản, các nhà lãnh đạo ở Việt Nam đã ưu tiên tránh các vấn đề thương mại nếu có thể và đầu tư vào mối quan hệ chiến lược, dường như hy vọng rằng làm như vậy sẽ giúp họ tránh khỏi sự giận dữ của tổng thống đối với vấn đề thâm hụt. Tính toán đó dường như đã có tác dụng cho đến mùa hè rồi.
Cho dù cuộc điều tra 301 diễn ra như thế nào, nó sẽ không thay đổi lợi ích chiến lược cũng như nhận thức của Việt Nam về mối đe dọa bên ngoài ngày càng tăng từ Trung Quốc. Điều này cũng đúng với Hoa Kỳ, bất kể ai thắng cử tổng thống.
Hà Nội và Washington sẽ tiếp tục tìm kiếm hợp tác hơn nữa trong các vấn đề an ninh và ngoại giao ở châu Á. Tuy nhiên, các mức thuế tiềm năng của Hoa Kỳ sẽ tạo ra sự bất bình ở Hà Nội, đặc biệt nếu các quan chức và công chúng Việt Nam tin rằng họ đang bị nhắm mục tiêu không công bằng chỉ vì thâm hụt thương mại.
Thuế quan cũng sẽ làm dấy lên nghi ngờ về độ tin cậy và nghiêm túc của Hoa Kỳ, không chỉ ở Việt Nam mà giữa các bên khác ở Đông Nam Á. Một phát hiện tiêu cực trong cuộc điều tra sẽ khiến các nhà lãnh đạo Việt Nam phải tạm dừng khi họ tranh luận về các động thái chiến lược của Hoa Kỳ, và thậm chí có thể cần phải có hành động trả đũa trong ngắn hạn.
Điều đó có lẽ nhiều khả năng xảy ra sau khi các nhà lãnh đạo ở Hà Nội lặng lẽ tranh giành chức vụ trước thềm Đại hội Đảng và quá trình chuyển đổi lãnh đạo vào năm 2021.
Vụ án Mục 301 sẽ diễn ra như thế nào?
VPĐDTM Hoa Kỳ có một số lựa chọn để tiếp tục vụ kiện Mục 301 sau điều tra. VPĐDTM Hoa Kỳ có thể quyết định rằng không có cơ sở để hành động thêm và loại bỏ vụ kiện. Họ có thể tìm kiếm một thỏa thuận thương lượng với Việt Nam để chấm dứt việc định giá thấp hoặc bồi thường cho Hoa Kỳ về những thiệt hại đã gây ra.
VPĐDTM Hoa Kỳ có thể đệ trình một vụ kiện giải quyết tranh chấp lên Tổ chức Thương mại Thế giới. Và có thể áp đặt thuế quan hoặc các biện pháp trả đũa khác đối với Việt Nam. Những công cụ này cũng có thể được sử dụng kết hợp.
Việc VPĐDTM Hoa Kỳ lựa chọn ra sao sẽ được chính quyền Trump trong nhiệm kỳ thứ hai hay chính quyền Biden mới định hình trong khi cân bằng các mối quan hệ thương mại và chiến lược với Việt Nam. Một điểm quan trọng cần theo dõi là liệu chính quyền Biden cuối cùng có tiến tới tái gia nhập Việt Nam và các đối tác khác trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), thỏa thuận thương mại khu vực mà Tổng thống Trump đã rút khỏi Hoa Kỳ vào đầu năm 2017 hay không.
*Gregory B. Poling là thành viên cấp cao về Đông Nam Á và giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, DC Matthew P. Goodman là Phó chủ tịch cấp cao về kinh tế và giữ chức Chủ tịch Simon tại Kinh tế Chính trị tại CSIS. Simon Tran Hudes là cộng tác viên nghiên cứu cho Chương trình Đông Nam Á tại CSIS.
lựa chọn ra sao sẽ được chính quyền Trump trong nhiệm kỳ thứ hai hay chính quyền Biden mới định hình trong khi cân bằng các mối quan hệ thương mại và chiến lược với Việt Nam. Một điểm quan trọng cần theo dõi là liệu chính quyền Biden cuối cùng có tiến tới tái gia nhập Việt Nam và các đối tác khác trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), thỏa thuận thương mại khu vực mà Tổng thống Trump đã rút khỏi Hoa Kỳ vào đầu năm 2017 hay không.
*Gregory B. Poling là thành viên cấp cao về Đông Nam Á và giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, DC Matthew P. Goodman là Phó chủ tịch cấp cao về kinh tế và giữ chức Chủ tịch Simon tại Kinh tế Chính trị tại CSIS. Simon Tran Hudes là cộng tác viên nghiên cứu cho Chương trình Đông Nam Á tại CSIS.
Nguồn: https://www.csis.org/analysis/vietnam-currency-investigation-strategy-and-policy-implications