Cuộc đối thoại nhân quyền Việt – Mỹ, được tổ chức tại Washington vào hai ngày 25 – 26/4/2016, vẫn chưa lọt ra thông tin nào đáng giá. Cũng chưa có dấu hiệu nào cho thấy triển vọng cải thiện nhân quyền của phía Việt Nam “có thể chứng minh được” – như cách nói của giới ngoại giao Mỹ.
Trưởng đoàn đàm phán nhân quyền Hoa Kỳ – ông Tom Malinowski. Hình Internet
Ít ngày trước khi cuộc đối thoại trên diễn ra, đã có vài đồn đoán về trường hợp luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài. Trong một cách hành xử được coi là dễ xảy ra nhất, chính quyền Việt Nam sẽ cố ép luật sư Đài phải đi Mỹ nếu muốn được trả tự do mà không bị truy tố và lãnh án tù. Tuy nhiên sau cuộc đối thoại nhân quyền Việt – Mỹ, những đồn đoán này bất chợt lắng hẳn.
Một vài nhận định của giới chuyên gia và phân tích cho biết có thể những kết quả đàm phán về nhân quyền chưa lộ ra do còn đang trên bàn mặc cả. Và có thể trao đổi căng thẳng chứ không phải “cởi mở và thẳng thắn” như lời của Trưởng đoàn đàm phán nhân quyền Hoa Kỳ – ông Tom Malinowski.
Sau năm 2014 thả đến 12 tù nhân lương tâm, sang năm 2015, tình hình nhân quyền tại Việt Nam vẫn không sáng sủa hơn. Khá nhiều dấu hiệu cho thấy chính thể Việt Nam đã “lờn thuốc” trong vài năm qua. Những cuộc đối thoại nhân quyền giữa hai quốc gia vẫn được duy trì, nhưng chủ yếu mang tính hình thức. Thậm chí vào giữa năm 2015, Tom Malinowski đã phải bực tức thốt lên “Việt Nam không thể cứ thả một chục người này nhưng lại bắt một chục người khác để thay vào”.
Chuyến công du trả lễ Việt Nam của Tổng Thống Obama đã không diễn ra vào tháng 11/2015 như dự kiến. Một số tin tức cho biết phía Mỹ cảm thấy “quá thất vọng” trước thành tích nhân quyền không những không cải thiện mà còn tồi tệ hơn của Việt Nam. Những gì mà Tổng Bí Thư Trọng nói ngon trớn ở Washington vào tháng 7/2015 về dân chủ và nhân quyền thực ra chỉ như một màn ảo thuật mà người Mỹ thấu cáy nhưng không vạch áo.
Không chỉ Obama không đến Việt Nam vào cuối năm 2015 mà Malinowski cũng vậy. Cuộc đối thoại nhân quyền Việt – Mỹ dự kiến vào cuối năm ngoái đã bị hoãn lại cùng với vụ Bộ Công an Việt Nam bắt giam luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài – tương tự việc Mỹ hủy bỏ đối thoại nhân quyền giữa hai nước vào cuối năm 2012 khi luật sư nhân quyền Lê Quốc Quân bị tống ngục tại cùng thời điểm.
Vào tháng Năm tới, kết quả chuyến công du của Obama đến việt Nam sẽ phụ thuộc một phần vào những điều kiện nhân quyền của Mỹ có được đáp ứng phần nào hay không. Tinh thần “vào cuộc” của Quốc hội Hoa Kỳ về cài đặt những điều kiện tự do tôn giáo và nhân quyền vào TPP từ năm 2014 cho đến nay đã khẳng định rằng, nền hành pháp Mỹ không thể nhận được sự ủng hộ của giới nghị sĩ nếu không tỏ thái độ dứt khoát với chính thể việt Nam về yêu cầu phải cải thiện mạnh mẽ về nhân quyền.
Áp lực từ Quốc hội Mỹ có lẽ là yếu tố đủ quan trọng mà đã khiến cuộc đối thoại nhân quyền Việt – Mỹ tháng 4/2016 vẫn còn phải kéo dài, ít nhất cho tới khi Tom Malinowski đến Hà Nội dự kiến từ ngày 7-10/5/2016.
Dấu hiệu hy vọng duy nhất cho tới giờ phút này lại không phải lộ ra từ nội dung cuộc đối thoại nhân quyền Việt – Mỹ tháng 4/2016. Chỉ ít ngày sau khi bắt giữ hai nhà bất đồng chính kiến Trương Minh Tam và Chu Mạnh Sơn, công an hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình đã phải trả tự do cho hai người này. Các dư luận viên không giấu nổi vẻ thất vọng vì “nhà nước quá nương tay”.
Khả năng nhiều nhất cho việc thả trên có lẽ đến từ áp lực của phía Mỹ, ngay trước chuyến công du Việt Nam của Obama.
Lê Dung / SBTN