Quang Nguyên
(Washington)
(VNTB) – Gì thì gì, Trump, một thương gia thành đạt, nhưng chưa bao giờ nếm mùi vị chính trị, sẽ phải điều hành một quốc gia chia rẽ.
Mái Vòm của toà nhà quốc hội Mỹ, nơi hai Thượng viện và Hạ viện nhóm họp, được khôi phục một tuần sau kết quả của cuộc bầu cử bị coi là gây chia rẽ nhất trong lịch sử Mỹ. Người ta hy vọng sự tái kiến tạo mái vòm này, hoàn tất sau 3 năm, sẽ đem lại sự đoàn kếtvà sức mạnh cho nước Mỹ như lịch sử đã diễn ra.
Năm 1863, cuộc nội chiến xảy ra chia nước Mỹ thành hai vùng đối kháng Nam Bắc. Trước đó, tại thủ đô Washington DC, mái vòm mới của toà nhà quốc hội đang được xây dựng. Chiến tranh khiến một số người đề nghị ngưng công trình. Abraham Lincoln bác bỏ ý kiến này. Ông quan niệm mái vòm toà nhà quốc hội biểu tượng sức mạnh của quốc gia. Một năm sau khi mái vòm hoàn tất, bức tượng Tự Do (Freedom) được đặt trên đỉnh. Tiếp theo là cuộc thắng trận của Lincoln, nước Mỹ tái thống nhất.
Cuộc bầu cử TT vừa qua đã chia rẽ dân chúng Hoa Kỳ. Bà Hillary Clinton thắng phiếu cử tri (popular vote), nhưng ông Donald Trump lại thắng phiếu cử tri đoàn (electoral vote) và sẽ trở thành TT thứ 45 của Hoa Kỳ; Trump thực sự được gọi là Tổng Thống sau khi Quốc hội gồm các đại cử tri chính thức bỏ phiếu thuận vào ngày 19 tháng 12.
Lịch sử bầu cử TT Hoa Kỳ đã vài lần diễn ta tình trạng giống lần này. Gần nhất, năm 2000, ứng viên đảng Dân Chủ Al Gore thắng phiếu phổ thông, nhưng ứng viên Cộng Hòa George W. Bush thắng phiếu cử tri đoàn, 271 Vs 266, và trở thành TT.
Kiểu cách bầu cử TT của nước Mỹ đã hình thành từ xa xưa bởi các vị khai quốc công thần, có nhiều điểm hay nhưng cũng không thiếu cái dở đáng chê. Nó rắc rối, nhiêu khê. Đến ngay cả nhiều cử tri sinh đẻ trên đất Mỹ cũng mù mờ. Nhưng tại sao có tình trạng rắc rối như vậy? Tác giả bài này đã có lần trình bày, nên xin phép không nói lại nữa. Dù rắc rối, nhiêu khê, nhưng từ trước đến nay kiểu cách này vẫn được áp dụng một cách êm thắm. Quốc hội gồm tất cả các cử tri đoàn thông qua một cách đương nhiên kết quả bầu cử, việc bỏ phiếu tại kỳ họp tháng 12 trước ngày chuyển giao quyền lực giữa hai TT mới và cũ chỉ là thủ tục hình thức. Lần này, với thắng cử của ông Trump lại khác.
Trái với truyền thống, nhiều người trong đó có đảng viên Cộng Hòa đang cố vận động các đại cử tri không bỏ phiếu cho Trump tại quốc hội. Tuy nhiên việc lật đổ ông Trump cách này rất khó thành công. Muốn đắc cử để trở thành TT, ứng cử viên phải được 270 phiếu cử tri đoàn. Ông Trump đã đắc cử với phiếu cử tri đoàn lên đến 306 phiếu. Phải cần đến 30 cử tri đoàn không bỏ phiếu cho ông mới biến ông mất ưu tiên thành Tổng Thống. Điều này rất khó xảy ra. Cho đến nay, trong khi đảng Cộng Hòa đang chiếm đa số tại cả Thượng Viện và Hạ Viện, thì chỉ có một dân biểu Cộng Hòa cho biết sẽ không bỏ phiếu cho Trump. Số còn lại tỏ ý trung thành với truyền thống và không muốn làm trái ý định của các bậc khai quốc.
Gì thì gì, Trump, một thương gia thành đạt, nhưng chưa bao giờ nếm mùi vị chính trị, sẽ phải điều hành một quốc gia chia rẽ. Ngay những ngày sau chiến thắng của ông, hàng ngàn người đã xuống đường, đụng chạm giữa người bênh, kẻ phản đối đã xảy ra. Bên cạnh đó hàng trăm vụ quấy phá có mùi vị của Trump như chống đối người Hồi Giáo, người nhập cư và các nhóm dân tộc thiểu số đã xảy ra. Những cuộc biểu tình chống Trump và hàng động phá phách, ruồng ghét mang tình kỳ thị đã lắng xuống, nhưng sự chia rẽ trong dân chúng vẫn còn đó.
Việc của Trump và nội các của ông phải làm là phải đoàn kết được mọi người, phải thỏa mãn phần lớn người dân Mỹ muốn có sự thay đổi thực sự. Ông Obama đã thắng cử vì muốn thay đổi,”Yes we can”, nhưng các thay đổi trong nhiệm kỳ của ông không được bao nhiêu. Người dân than phiền chỉ thấy công ăn việc làm tuột khỏi tay họ, làm không đủ trả tiền nợ nhà, nợ xe. Trump phải thực hiện lời hứa, không phải sau 4 năm hay 8 năm. Những người mất kiên nhẫn đã bầu cho ông muốn thấy dấu hiệu thay đổi phải khởi đầu ngay trước mắt. Những người đã không bầu cho ông đến nay cũng mong muốn ông Làm Cho Nước Mỹ Lại Vĩ Đại. Ông Trump đã kêu gọi giữ công việc không chạy ra khỏi nước Mỹ, tìm việc cho công nhân, giảm thuế cho cá nhân và các cơ sở kinh tế, công thương nghiệp. Bên cạnh đó ông còn phải củng cố an ninh cho nước Mỹ và chứng tỏ sức mạnh của Mỹ vượt trội trên toàn cầu.
Những bước đi đầu tiên có vẻ như đang chứng tỏ khả năng của ông hay ít nhất cũng cho thấy ông đang cố gắng vận động biến các lời hứa trở thành hiện thực.
Ông nhắm vào kinh tế và việc làm cho người lao động trước tiên. Trả lời phỏng vấn của báo TIME, Trump cho biết mới đây ông đã kêu gọi ba công ty đang sắp chuyển ra nước ngoài ở lại trong nước và họ đã không đi nữa. Ông cho biết thêm các công ty có thể đi ra nước ngoài làm ăn, nhưng sắp tới ông sẽ không để người ta hớt tay trên việc làm của người Mỹ. Trước đó ông đã kêu gọi các công ty lớn đang có cơ xưởng ở Trung quốc trở về lại Mỹ.
Theo The New York Times, trong cuộc họp ngày 15 tháng này giữa ông và 11 lãnh đạo các công ty hàng đầu của Mỹ gồm Alphabet, Facebook, Amazon, Microsoft, IBM.. Ông Tim Cook, CEO của Apple nói với người đang sắp ngồi vào ghế TT Mỹ: “..,và tôi đang nhìn về phía trước để nói với ngài về những chuyện chúng ta sẽ làm giúp ngài đạt được những điều ngài muốn” – and I look very forward to talking to the President-elect about the things that we can do to help you achieve some things you want. Trump hứa sẽ làm cho việc trao đổi hàng hóa qua biên giới dễ dàng hơn và sẵn sàng nghe lời khuyên. “make it easier for you to trade across borders, because there are a lot of restrictions, a lot of problems”.., “If you have any ideas on that, that would be great.” Tim Cook từng ủng hộ tích cực bà Hillary trong cuộc vận động bầu cử, sau buổi họp, đã nán ngồi lại để nói chuyện riêng với Trump về những thảo luận sẽ đề ra giữa hai bên với nhau.
Cuộc họp có thể coi là thượng đỉnh về tạo ra việc làm, tăng trưởng kinh tế kéo dài 2 giờ đồng hồ. Cả hai bên đồng ý sẽ gặp gỡ, bàn thảo với nhau mỗi 4 tháng một lần.
Nhìn vào danh sách nội các của TT đắc cử Donald Trump thấy khá rõ quyết tâm của ông nhằm đưa nước Mỹ đến đâu. Ông phải cắt đặt gần 4 ngàn chỗ ngồi trong chính phủ, trong đó có những vị trí rất quan trọng cần được quốc hội phê chuẩn. Các vị trí đang được hình thành gồm:
Tham Mưu Trưởng Nhà Trắng, White House Chief of Staff, Reince Priebus, được Trump mô tả là người cứng rắn, kiên trì và trong sạch, từng lãnh đạo đảng Cộng Hòa. Trách nhiệm trợ tá Tổng Thống, ông phải lo thương thảo với quốc hội và liên lạc ngoại vụ.
Ngoại Trưởng, Secretary of State, Rex Tillerson, CEO của hảng dầu hỏa lớn nhất thế giới Exxon. Trump tin ông này sẽ là một tay chơi có hạng trên thế giới, rành rẽ các tay chơi khác, Trump nói về ông này: “And to me, a great advantage is that he knows many of the players. And he knows them well.”
Cố vấn an ninh quốc gia, National Security Adviser, Trung tướng hồi hưu Michael Flynn. Ông này từng nói Chủ nghĩa Hồi Giáo là bệnh ung thư nguy hiểm cần phải cắt bỏ “Islamism is a ‘viscious cancer’ that must be excised from the body of Muslims”, sẽ là mối nhức nhối của tất cả các nhóm khủng bố trên thế giới.
Bộ Trưởng Quốc Phòng, Secretary of Defense, Tướng bốn sao Thủy quân Lục Chiến hồi hưu, James N. Mattis, một tay hiếu chiến với 44 năm phục vụ trong quân đội, đã từng lặn lội khắp các chiến trường Trung đông và Afganistan có quân Mỹ tham chiến, hãnh diện được người ta gọi là Chó Điên, Mad Dog. Ông này nổi tiếng khi nói về bọn cực đoan Hồi giáo:”Thiệt là vui khi bắn hạ vài thằng. It’s fun to shoot some people- Tuy vậy, ông là người có thể đã thay đổi ý tưởng khốc liệt của Trump về cách trấn nước tội phạm khủng bố để bắt họ bắt phải khai báo càng sớm càng tốt.
Bộ Trưởng An Ninh Lãnh Thổ, Secretary of Homeland Security, cũng lại là một ông tướng Thủy Quân Lục Chiến hồi hưu, John Kelly, cựu lãnh đạo quân đội miền Nam Hoa Kỳ, từng trách nhiệm phá vỡ các mối đe dọa an ninh gây ra bởi các đường dây tội phạm ma túy tại Nam, Trung Mỹ. Ông cũng có thời giám sát trại tù Guantanamo ở Cuba, nơi ông mô tả:”Chẳng có người vô tội nào ở đó.”-There are no innocent men down there.- Ông tướng có một người con tử trận trong chiến trường Afghanistan vào năm 2010 sẽ là trợ thủ đắc lực của Trump trong việc bảo vệ biên giới phía nam và ngăn chận các dự đinh xâm nhập, phá hoại an ninh Hoa Kỳ.
Bộ Trưởng Nội Vụ, Secretary of Interior, Ryan Zinke , 55 tuổi, người năng nổ ủng hộ Trump, cũng là một quân nhân, từng là cựu chỉ huy biệt đội SEAL của Hải quân, đã chiến đấu và nhận 2 huy chương anh dũng bội tinh ngôi sao đồng tại chiến trường Iraq.
Bộ Trưởng Thương Mại, Secretary of Commerce. Ông già 78 tuổi Wilbur Ross, nhà doanh nghiệp đồng quan điểm dân túy với Trump, chủ trương bác bỏ những giao ước quốc tế bất lợi cho Hoa Kỳ. Ông này đặt ưu tiên cho công việc ngay ngày thứ nhất chính thức bắt tay vào việc là thương thảo lại hiệp ước thương mại NAFTA, bác bỏ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP, cũng như ra khỏi Tổ Chức Thương Mại Thế Giới WTO. Ông cũng chủ trương như ông boss của mình là tăng thuế nhập cảng hàng từ Trung quốc, và giảm thuế cho các xí nghiệp trong nước.
Ngoài ra việc Trump bổ nhiệm đàn bà, người da màu vào nội các của ông cũng làm bớt đi nhiều tai tiếng thiên kiến về sự coi thường nữ giới, phân biệt chủng tộc của ông. Bà Bộ Trưởng Vận Tải, Secretary of Transportation, Elaine Chao,thuộc nhóm thiểu số dân Á Châu, bà Nikki Haley Thống Đốc tiểu bang South Carolina, có nguồn gốc thổ dân Mỹ, đã từng đả kích Trump một cách kịch liệt, được bổ nhiệm làm Đại Sứ tại Liên Hiệp Quốc là ví dụ thú vị. Nhưng bà Haley có thể không được sự chấp nhận của Quốc Hội vì thiếu kinh nghiệm ngoại giao.
Một số người quan ngại về mối giao hảo đang tăng gia giữa Trump và Putin, Tổng Thống Nga.Trả lời phỏng vấn của tuần báo TIME ông nói:”…Tôi nghĩ là kết bạn với Putin, với nước Nga là điều tốt, không phải xấu ” -getting along with Putin and getting along with Russia’s a good thing, not a bad thing- Nhiều người hy vọng quan hệ Nga-Mỹ ấm lại trong thời đại Trump là dấu chỉ tương lai sự hình thành trục Mỹ-Nga để cô lập, dẫn đến bẻ gẫy sức mạnh tiềm năng và đánh bại kẻ có tham vọng bành trướng Trung Cộng, và như thế cũng xóa sổ Cộng Sản. Bổ nhiệm Rex Tillerson, người quen biết của Putin làm ngoại giao và sự nối kết quan hệ với Đài Loan có thể là bước đi đầu của Trump trong thế cờ này.
Dù thành phần cánh tay mặt, tay trái của ông Trump chưa đầy đủ, nhưng cũng thấy ông không dời chủ thuyết dân túy.
Tay trùm trong ngành thương mại đã có những thành công tuyệt vời. Áp dụng nghệ thuật buôn bán trong chính trị với số vốn đang có trong tay là một quốc gia, dù có phần suy yếu, nhưng vẫn chiếm vị thế số một toàn cầu trong mọi lãnh vực, liệu Trump có thể trở thành một vị Tổng Thống vĩ đại hơn các vị tiền nhiệm mới đây?
Những người cùng đội chiếc mũ Make America Great Again với Trump có nhiều hy vọng vào ông. Những người không bầu cho ông cũng hy vọng, những người từng lớp mà Trump gọi là Bị Bỏ Quên “Forgotten People”lại càng đặt hy vọng vảo ông, đến TT Obama cũng nhắn nhủ người dân để yên cho Trump thử việc.
Trở lại chuyện tượng Tự Do trên nóc nhà Quốc Hội, The Statue of Freedom hay Armed Freedom (dễ lẫn với tên bức tượng ở New York có tên The Statue of Liberty). Bức tượng này mang dáng một người phụ nữ đội mão chiến binh, tay phải cầm kiếm chỉ xuôi, tay trái nắm tấm khiên và vòng nguyệt quế. Nàng đứng trên đỉnh cao nhất của tòa nhà quốc hội, nhìn về hướng mặt trời mọc. Du khách từ trước cửa chính tòa nhà này nhìn lên chỉ thấy phía sau lưng, và không biết có bao nhiêu người nhớ tên cúng cơm của nàng là Freedom Triumphant in War and Peace (Tự Do Chiến Thắng trong Chiến Tranh và Hòa Bình).