(VNTB) – Kẹt xe, do xe máy. Ô nhiễm môi trường, do xe máy. Khói bụi, ồn ào, do xe máy. Không có sự phát triển bền vững của các đô thị, cũng do xe máy… Dường như, nhiều nguyên nhân không tốt đều xuất phát từ xe máy…
Trong buổi làm việc diễn ra vào ngày 9.6.2025 với Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM). Theo ghi nhận báo chí, phát biểu tại buổi làm việc, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh nhấn mạnh đô thị không thể phát triển hiện đại và văn minh nếu không có môi trường và văn hóa tốt. Hiện nay, sự phát triển xe máy có thể là một thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững của các đô thị.
“Chúng tôi nhận thức rằng, không phải tất cả vấn đề đều do xe máy, nhưng xe máy là một yếu tố tác động đến nhiều vấn đề xã hội và văn hóa đô thị. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự tiện lợi cá nhân mà còn có tác động đến môi trường sống chung của cộng đồng” (Trần Sỹ Thanh).
Trong nhiều năm qua, phương tiện xe máy, chiếm gần như 90% tổng số phương tiện giao thông trong thành phố, và luôn bị xem như là nguyên nhân của ùn tắc cũng như ô nhiễm. Điều này có thể nói vừa đúng vừa sai. Đúng ở đây, có thể thấy, trong số những phương tiện xe máy di chuyển trên đường phố, có những xe không được săn sóc kỹ lưỡng, khi di chuyển, xả ra nhiều khói bụi. Tuy nhiên, cũng có mặt trái, nếu chuyển đổi toàn bộ xe máy thành phương tiện ô tô, xe bus thì cả thành phố sẽ như thế nào? Trở thành một điểm kẹt xe khổng lồ và bất động?
Đó là chưa kể đến vấn đề thu nhập của từng cá nhân, thu nhập bình quân đầu người cũng khác nhau ở các khu vực. Theo Thông cáo báo chí kết quả khảo sát mức sống dân cư năm 2023, thu nhập bình quân đầu người/tháng năm 2023 ở khu vực thành thị đạt 6,26 triệu đồng, cao gấp gần 1,5 lần khu vực nông thôn (4,17 triệu đồng). Về vị trí địa lý, trong năm 2023, Đông Nam Bộ là vùng có thu nhập bình quân đầu người/tháng cao nhất (6,52 triệu đồng). Vùng có thu nhập bình quân đầu người/tháng thấp nhất là Trung du và miền núi phía Bắc (3,44 triệu đồng).
Nói nôm na một cách dễ hiểu, người đi xe hơi có thể có khả năng mua được xe máy nhưng vế ngược lại thì chưa chắc. Đặc biệt là với những người mưu sinh, kiếm chén cơm qua ngày, lời từng đồng bạc nhỏ.
“Đúng là xe máy giờ có rẻ hơn trước nhưng nhìn chung, với người lao động bình dân cũng là khó khăn. Theo quan sát của tôi, có những hộ gia đình, để mua được một chiếc xe tay ga cũng phải tích cóp cả năm. Hơn nữa, xe máy không chỉ là phương tiện di chuyển mỗi khi cần thiết, xe máy còn là “cần câu cơm” của nhiều gia đình”, bà Hoàng Cúc, người dân sinh sống ở Bến Tre chia sẻ.
Bên cạnh đó, hệ thống đường sá với những con hẻm nhỏ cũng là một vấn đề. Ghi nhận thực tế, điển hình như ở Thành phố Hồ Chí Minh, không quá khó để tìm kiếm một con hẻm nhỏ. Có những quận, có những nơi, hẻm nhỏ đến độ, chỉ có một chiếc xe máy có thể “chui lọt”. Nếu có phương tiện khác đi ngược chiều lại, chỉ có thể phải buộc lòng đứng chờ; lùi lại hoặc đứng nép sang một bên (nếu có thể).
Trong những hoàn cảnh như vậy, xe máy không khác gì vị “cứu tinh” cho giao thông đô thị Việt Nam. Với khả năng di chuyển một cách linh hoạt, chi phí vận hành thấp và chiếm không gian đường phố nhỏ, xe máy có thể luồn lách qua những con hẻm, tránh kẹt xe, góp phần giảm thiểu một lượng xe cũng như lượng khí thải đang “hiện diện” mỗi khi xảy ra ùn tắc.
“Tôi lấy trường hợp thực tế của tôi làm ví dụ nha. Giờ tôi có người nhà bệnh, cần đi bệnh viện nè, gọi điện thoại cho 115 thì cũng được đó, nhưng phải chờ. Thời gian là vàng bạc, qua giờ vàng, bệnh tình sẽ nặng hơn, có khi không thể cứu chữa được. Tôi cũng đã từng gọi xe taxi, nhưng khi nghe chở bệnh nhân đi cấp cứu gấp thì chẳng có xe nào tới. Rồi giờ sao? Không đi xe máy, không lẽ tôi đi xe buýt?”, bà Diệu Hoàng nhớ lại.
Phát triển đô thị bền vững là quá trình phát triển đô thị dựa trên nguyên lý phát triển cân bằng, hài hoà giữa các yếu tố: kinh tế, xã hội, môi trường, cơ sở hạ tầng, không gian đô thị nhằm mục tiêu vì cư dân đô thị trong hiện tại và tương lai.
Dẫu biết rằng, xe máy chỉ “có thể” là thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững đô thị, song, ngay cả vấn đề “có thể” đó cũng cần nên xem xét lại khi không gian đô thị vẫn còn quá nhiều chật hẹp, kinh tế thu nhập còn chưa có sự đồng đều. Việc phát triển một đô thị bền vững là tổ hợp của nhiều yếu tố. Nếu chỉ “lôi xe máy” ra làm tiền đề để “xem xét”, liệu chăng, có quá bất công?