Hoài Nguyễn
(VNTB) – Một khi chưa khởi tố vụ án hình sự liên quan tố cáo hành vi loạn luân, thì việc cưỡng bức để lấy mẫu ADN là vi phạm Hiến pháp và pháp luật.
“Họ đẩy chúng tôi ra ngoài, họ tự tiện đi vào khắp nơi trong nhà” – “Họ không gởi cho chúng tôi bất kỳ quyết định hoặc văn bản gì khác liên quan đến buổi làm việc sáng nay” – “3, 4 người ôm, bẻ tay, bóp họng buộc chúng tôi phải há miệng để lấy mẫu niêm mạc miệng. Bứt tóc chúng tôi. Việc này không chỉ đối với người lớn mà kể cả các cháu nhỏ”…
Đó là những thảng thốt mà các công dân đang trú ngụ ở nơi được quen gọi là “tịnh thất Bồng Lai”, cho nhóm luật sư biết vào trưa ngày 24-9-2022.
Đến cuối giờ chiều ngày 24-9-2022, cơ quan điếu tra Công an tỉnh Long An đưa ra lời giải thích với báo chí, rằng, “Hiện tại, cơ quan điều tra tiếp tục thực hiện quy trình điều tra theo đơn tố giác về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của ông Lê Tùng Vân và những người sống tại đây. Họ nói trẻ em ở đây là cơ nhỡ để lấy tiền từ thiện, nên phải tiến hành quy trình giám định ADN để xác định thân phận những người nơi đây nhằm làm rõ có hành vi lừa đảo hay không”.
Sau khi có quyết định giám định ADN, trong cùng ngày, cơ quan an ninh điều tra Công an tỉnh Long An đã lấy mẫu ADN của 23 người tại “tịnh thất Bồng Lai”, trong đó có 10 trẻ em từ 14 tháng – 8 tuổi.
Liên quan về yêu cầu giám định, Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, tại Điều 206 “Các trường hợp bắt buộc phải trưng cầu giám định”, cho biết “Bắt buộc phải trưng cầu giám định khi cần xác định:
1. Tình trạng tâm thần của người bị buộc tội khi có sự nghi ngờ về năng lực trách nhiệm hình sự của họ; tình trạng tâm thần của người làm chứng hoặc bị hại khi có sự nghi ngờ về khả năng nhận thức, khả năng khai báo đúng đắn về những tình tiết của vụ án;
2. Tuổi của bị can, bị cáo, bị hại nếu việc đó có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án và không có tài liệu để xác định chính xác tuổi của họ hoặc có nghi ngờ về tính xác thực của những tài liệu đó;
3. Nguyên nhân chết người;
4. Tính chất thương tích, mức độ tổn hại sức khoẻ hoặc khả năng lao động;
5. Chất ma tuý, vũ khí quân dụng, vật liệu nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, tiền giả, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, đồ cổ;
6. Mức độ ô nhiễm môi trường”.
Cụ thể trong trường hợp của vụ án “tịnh thất Bồng Lai”, cho thấy không nằm trong nội dung nào của điều luật trên. Ngoài ra, một khi chưa khởi tố vụ án hình sự liên quan tố cáo hành vi loạn luân, thì việc cưỡng bức để lấy mẫu ADN như trên là vi phạm Hiến pháp và pháp luật.
Nói thêm, Điều 147.3.d của Bộ luật Tố tụng hình sự có quy định khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, cơ quan có thẩm quyền có quyền tiến hành các hoạt động cụ thể là: “Trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản”.
Việc “trưng cầu giám định” theo nội dung trên là liên quan đến “định giá tài sản”, nên sẽ khiên cưỡng khi “vận dụng” vào việc cưỡng bức lấy mẫu ADN như với các công dân ở “tịnh thất Bồng Lai”.
Pháp luật về tố tụng cho biết, những gì có thật nhưng không được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định, thì không có giá trị pháp lý và không được dùng làm căn cứ để giải quyết vụ án hình sự.
Như vậy, theo quy định nêu trên, kết luận giám định được xem là một trong những nguồn của chứng cứ. Do đó, nếu kết luận giám định đáp ứng đủ các điều kiện của chứng cứ quy định tại Điều 86 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (*) thì có thể được xem là chứng cứ trong vụ án hình sự.
Cụ thể, kết luận giám định này phải là những gì có thật, được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định, được dùng làm căn cứ để xác định có hay không có hành vi phạm tội, người thực hiện hành vi phạm tội và những tình tiết khác có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án.
________________
Chú thích:
(*) “Điều 86. Chứng cứ
Chứng cứ là những gì có thật, được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định, được dùng làm căn cứ để xác định có hay không có hành vi phạm tội, người thực hiện hành vi phạm tội và những tình tiết khác có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án”.