(VNTB) – Trong bối cảnh ấy, triều đại của Đức Giáo Hoàng Leo XIV được kỳ vọng sẽ mở ra một giai đoạn mới: tái định vị vai trò của Giáo hội Công giáo trong một thế giới đa cực, hậu phương Tây, và đầy bất định.
Việc Hồng y Robert Prevost, người Mỹ gốc ở Chicago, quốc tịch Peru được bầu làm Giáo hoàng – với tông hiệu “Leo XIV” – đã đánh dấu một cột mốc lịch sử.
Không chỉ vì ông là vị Giáo hoàng đầu tiên đến từ Hoa Kỳ, mà còn bởi ông lên ngôi giữa một thời điểm mà thế giới đang chứng kiến sự suy tàn của trật tự quốc tế do phương Tây kiến tạo sau Thế chiến II.
Trong bối cảnh ấy, triều đại của Đức Giáo Hoàng Leo XIV được kỳ vọng sẽ mở ra một giai đoạn mới: tái định vị vai trò của Giáo hội Công giáo trong một thế giới đa cực, hậu phương Tây, và đầy bất định.
Thế giới hậu phương Tây: Thách thức và cơ hội
Chúng ta đang sống trong một thời đại mà trật tự dựa trên luật lệ quốc tế đang rạn nứt.
Sự quay trở lại của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa bảo hộ, chiến tranh (như ở Ukraine hay Gaza), và cạnh tranh địa chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã làm lung lay những nền tảng đạo đức và chính trị toàn cầu.
Đồng thời, ảnh hưởng của phương Tây – vốn là trung tâm truyền thống của Giáo hội Công giáo – đang suy giảm về mặt văn hóa và đạo đức.
Trong khi đó, Giáo hội đang chuyển dịch về phía Nam và Đông: Mỹ Latinh, châu Phi, châu Á hiện là nơi sinh sống của phần lớn tín hữu Công giáo, và đồng thời là những vùng có đà tăng trưởng niềm tin tôn giáo cao nhất.
Sự kiện một người Mỹ Latinh (Giáo hoàng Francis) và giờ đây là một người Mỹ Bắc Mỹ (Leo XIV) được bầu, thể hiện rõ xu hướng này.
Một Giáo hoàng “ngoại biên” từ trung tâm quyền lực
Dù đến từ Hoa Kỳ – siêu cường toàn cầu – Đức Thánh Cha Leo XIV lại không đại diện cho giới tinh hoa chính trị hay tài chính.
Xuất thân là một linh mục dòng Augustine, từng phục vụ ở Peru, Mexico và làm việc mục vụ trong môi trường khiêm tốn, Leo XIV hiểu rất rõ nỗi khổ của những cộng đồng bên lề, từ người di cư, người nghèo, đến các nhóm bị gạt ra ngoài hệ thống.
Do đó, một nghịch lý đầy hy vọng xuất hiện: vị Giáo hoàng đến từ trung tâm quyền lực của thế giới lại có thể trở thành tiếng nói cho những vùng ngoại vi bị lãng quên.
Đây chính là cơ hội để Giáo hội Công giáo lấy lại tính phổ quát (catholicitas) đích thực – không phải như một định chế châu Âu, mà như một cộng đoàn toàn cầu, nói lên tiếng nói đạo đức trong một thế giới tan vỡ.
Những ưu tiên mang tính toàn cầu
Triều đại của Leo XIV nhiều khả năng sẽ tập trung vào ba ưu tiên toàn cầu:
1. Khôi phục niềm tin sau các khủng hoảng đạo đức nội bộ – đặc biệt là nạn lạm dụng tình dục trong Giáo hội và sự sa sút niềm tin nơi người trẻ phương Tây.
2. Thúc đẩy hòa bình và đối thoại liên tôn – nhất là giữa các tôn giáo lớn trong bối cảnh bạo lực và cực đoan lan rộng.
3. Định hình đạo đức toàn cầu về sinh thái và công bằng xã hội – tiếp nối thông điệp Laudato Si’ của Đức Cha Francis, đồng thời trả lời cho các khủng hoảng biến đổi khí hậu, nghèo đói và di cư.
Sự trung lập thiêng liêng trong một thế giới phân cực
Trong thế giới phân cực giữa Mỹ – Trung, giữa tự do và chuyên chế, giữa toàn cầu hóa và bảo hộ, Giáo hội không thể trở thành một tác nhân chính trị theo nghĩa thông thường.
Nhưng Giáo hoàng có thể trở thành một “lương tri đạo đức” của nhân loại – một tiếng nói siêu chính trị, vừa gần gũi với nhân sinh, vừa xa cách quyền lực trần thế.
Đó là vị trí mà Leo XIV có thể đảm nhiệm tốt, nhờ vào sự khiêm tốn, học thức, và kinh nghiệm mục vụ sâu rộng.
Một thời khắc kairos cho Giáo hội
Việc bầu chọn Leo XIV không phải là một “cuộc cách mạng” theo nghĩa thể chế, nhưng có thể là một kairos (“đúng thời điểm”)– một thời khắc thiêng liêng để Giáo hội tái định hình sứ mạng của mình trong thế kỷ XXI.
Thay vì tìm cách lấy lại ảnh hưởng chính trị đã mất ở châu Âu, có lẽ nhiệm vụ quan trọng nhất của Giáo hội lúc này là trở thành một cộng đoàn của hy vọng, một nhân chứng của lòng thương xót, và một nhà tiên tri của công lý trong một thế giới đang rạn nứt.
Triều đại của Leo XIV mới chỉ bắt đầu – nhưng khởi đầu ấy, với thông điệp “Bình an cho anh chị em”, đã gieo một hạt giống hy vọng.
Và trong một thế giới hậu phương Tây đầy nghi hoặc, một chút hy vọng chân thành cũng có thể là một phép lạ.
Hãy cùng nhau nguyện cầu cho Ngài. Amen.