VNTB – Khách đi máy bay phải qua xác thực sinh trắc
Aria Serena
(VNTB) – Việc xác thực sinh trắc tốt hay xấu đối với hành khách phụ thuộc vào cách triển khai và quản lý
Cục Hàng không Việt Nam vừa ban hành kế hoạch triển khai xác thực sinh trắc học (quét vân tay, sử dụng thiết bị camera chụp hình, nhận diện khuôn mặt) khi người làm thủ tục đi máy bay.
Cục hàng không nói kế hoạch trên nhằm góp phần tham gia tích cực bảo đảm an ninh trật tự xã hội, giảm thời gian làm thủ tục chuyến bay đi đối với hành khách, tăng độ chính xác, đồng thời tăng cường ngăn chặn, phát hiện hành khách sử dụng giấy tờ giả đi tàu bay và sàng lọc các đối tượng bị cấm bay, bị truy nã.(*). Việc không chỉ đơn thuần vậy.
Xác thực sinh trắc có thể là một công cụ hữu ích để tăng cường bảo mật và hợp lý hóa quy trình làm thủ tục lên máy bay liên quan đến việc sử dụng các đặc điểm sinh học độc đáo, chẳng hạn như dấu vân tay, nhận dạng khuôn mặt hoặc quét mống mắt để xác minh một người.
Tuy nhiên, điều quan trọng là phải bảo đảm mọi hệ thống sinh trắc được sử dụng để xác thực đều an toàn, chính xác và bảo vệ quyền riêng tư của người phải quét. Ngoài ra còn có những lo ngại xung quanh khả năng sử dụng sai dữ liệu sinh trắc, cũng như nguy cơ dương tính giả hoặc sai sót trong nhận dạng. Quyết định sử dụng xác thực sinh trắc phải được dựa trên đánh giá kỹ lưỡng về lợi ích và rủi ro, đồng thời cân nhắc đúng đắn các vấn đề về quyền riêng tư và bảo mật. Các hệ thống xác thực sinh trắc dựa trên các thuật toán để khớp dữ liệu sinh trắc của ai đó với cơ sở dữ liệu đã biết về người này. Tuy nhiên, các hệ thống này không hoàn hảo và có thể mắc lỗi, dẫn đến kết quả dương tính giả (khi một người được xác định không chính xác là người khác) hoặc âm tính giả (khi một người không được xác định chính xác). Đó là một trong những rủi ro chính liên quan đến xác thực sinh trắc.
Yếu tố có thể góp phần vào nguy cơ dương tính giả hoặc sai sót trong quá trình nhận dạng như:
*Chất lượng của dữ liệu sinh trắc:
Độ chính xác của xác thực sinh trắc phụ thuộc vào chất lượng của dữ liệu sinh trắc được sử dụng. Nếu dữ liệu có chất lượng kém hoặc không đầy đủ, hệ thống có thể không xác định được chính xác cá nhân.
*Yếu tố môi trường:
Các yếu tố môi trường như ánh sáng, vị trí đặt camera và tiếng ồn xung quanh cũng có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của xác thực sinh trắc. Ví dụ: ánh sáng yếu hoặc ánh sáng chói có thể khiến hệ thống khó thu thập dữ liệu sinh trắc chính xác hơn.
*Cấu hình hệ thống:
Cách cấu hình hệ thống xác thực sinh trắc cũng có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của nó. Ví dụ: nếu hệ thống không được hiệu chỉnh hoặc bảo trì đúng cách, hệ thống có thể không nhận dạng được chính xác các cá nhân.
*Thay đổi về ngoại hình:
Những thay đổi về ngoại hình của một người, chẳng hạn như kiểu tóc mới, cũng có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của xác thực sinh trắc. Nếu dữ liệu sinh trắc học đang được sử dụng đã lỗi thời hoặc không phản ánh chính xác diện mạo hiện tại của người đó, thì hệ thống có thể không nhận dạng được họ một cách chính xác.
Nguy cơ xác thực sai hoặc lỗi nhận dạng là mối quan tâm đáng kể đối với xác thực sinh trắc, đặc biệt là trong các môi trường có tính rủi ro cao như an ninh sân bay. Mặc dù xác thực sinh trắc có thể mang lại mức độ bảo mật và tiện lợi cao hơn so với các phương pháp nhận dạng truyền thống, nhưng điều quan trọng là phải nhận ra những hạn chế và rủi ro tiềm ẩn của nó.
Xác thực sinh trắc để làm thủ tục lên máy bay hiện đang được sử dụng tại một số sân bay ở Hoa Kỳ, Pháp và một số nước. Tại Hoa Kỳ, một số sân bay đã triển khai hệ thống sinh trắc như công nghệ nhận dạng khuôn mặt cho khách du lịch quốc tế. Tuy nhiên, Hoa Kỳ không áp dụng việc sử dụng xác thực sinh trắc cho các chuyến bay nội địa.
Tại Pháp, việc xác thực sinh trắc để làm thủ tục cũng đang được thử nghiệm tại một số sân bay. Ví dụ, tại sân bay Paris-Charles de Gaulle, công nghệ nhận dạng khuôn mặt đang được sử dụng trong một chương trình thử nghiệm dành cho hành khách đến Hoa Kỳ.
Cần lưu ý rằng việc sử dụng xác thực sinh trắc vẫn là một công nghệ đang phát triển và không phải sân bay hay hãng hàng không nào cũng triển khai. Ngoài ra, việc sử dụng công nghệ sinh trắc để xác minh danh tính có thể phải tuân theo các quy định và luật bảo mật dữ liệu ở mỗi quốc gia.
Nhưng tại một số quốc gia độc tài và cộng sản thì khác.
Tại Trung Quốc, xác thực sinh trắc ngày càng được sử dụng nhiều hơn tại các sân bay để làm thủ tục và các quy trình khác. Một số sân bay Trung Quốc đã triển khai công nghệ nhận dạng khuôn mặt để kiểm tra an ninh và hệ thống sinh trắc cũng đang được sử dụng để lên máy bay và trả hành lý. Việc này cũng dùng ngay cả cho khách quá cảnh, chỉ đổi máy bay để qua nước khác.
Trung Quốc cũng đang có kế hoạch mở rộng việc sử dụng xác thực sinh trắc tại các sân bay thông qua chương trình mà họ gọi là “Du lịch thông minh”, nhằm mục đích sử dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt từ khi làm thủ tục đến khi lên máy bay.
Đáng chú ý là việc sử dụng xác thực sinh trắc ở Trung Quốc đã gây tranh cãi, với một số lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật. Đặc biệt, đã có những lo ngại xung quanh việc chính phủ sử dụng dữ liệu sinh trắc cho mục đích giám sát và khả năng dữ liệu này cho các mục đích khác ngoài an ninh sân bay.
Việc sử dụng xác thực sinh trắc cho mục đích an ninh sân bay ở Trung Quốc đã gây lo ngại cho những người ủng hộ quyền riêng tư, một phần là do chính phủ có thể sử dụng dữ liệu sinh trắc cho các mục đích khác như để theo dõi và kiểm soát dân số, hay chính phủ sử dụng dữ liệu sinh trắc được thu thập thông qua các biện pháp an ninh sân bay để mở rộng hơn nữa khả năng giám sát, vi phạm quyền riêng tư và quyền tự do dân sự của công dân.
Đã có báo cáo về việc các cơ quan chính phủ ở Trung Quốc sử dụng dữ liệu sinh trắc cho các mục đích khác; ví dụ, chính quyền Trung Quốc được cho là đã sử dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt để theo dõi và giám sát các cá nhân ở nơi công cộng, bao gồm cả những người bất đồng chính kiến và người dân tộc thiểu số. Cũng có những lo ngại xung quanh khả năng dữ liệu sinh trắc được sử dụng cho các mục đích như chấm điểm tín dụng xã hội, điều này có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp của các cá nhân.
Việc sử dụng xác thực sinh trắc cho an ninh sân bay ở Trung Quốc là chủ đề đặc biệt quan tâm cho nhiều nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền. Họ lo ngại hoạt động giám sát rộng hơn của chính phủ và khả năng các hoạt động này vi phạm quyền con người.
Tương tự như vậy, một nước độc tài khác, Iran, cũng đã triển khai các hệ thống sinh trắc cho mục đích an ninh sân bay. Tuy nhiên, việc sử dụng xác thực sinh trắc ở Iran, cũng giống như ở Trung quốc, cũng đã gây tranh cãi. Chính phủ Iran đã bị chỉ trích vì hồ sơ nhân quyền và có những lo ngại rằng dữ liệu sinh trắc được thu thập thông qua các biện pháp an ninh sân bay có thể được sử dụng để giám sát hoặc các mục đích khác vi phạm quyền công dân.
Ngoài ra, việc sử dụng công nghệ sinh trắc ở Iran đã phải chịu những thách thức và hạn chế về mặt kỹ thuật; đã có báo cáo về lỗi và sự không nhất quán trong công nghệ nhận dạng khuôn mặt được sử dụng tại các sân bay của Iran, dẫn đến sự chậm trễ và bất tiện cho hành khách.
Nhìn chung, xác thực sinh trắc đang được sử dụng ở Iran và Trung quốc cho mục đích an ninh sân bay, việc này đã gây tranh cãi và chịu những thách thức kỹ thuật cũng như lo ngại về quyền riêng tư và quyền tự do dân sự.
Người ta lo ngại những việc không tốt tương tự như Trung Quốc, Iran trong xác thực sinh học cũng sẽ xảy ra tại VN, một nước độc tài, đảng trị đang tăng cường, thắt chặt sự kiểm soát người dân bằng các phương tiện kỹ thuật và có thành tích xấu hổ trong việc đàn áp nhân quyền.
Không ít trường hợp các cá nhân bị bắt tại sân bay khi đang xác thực sinh trắc học hoặc kiểm tra an ninh. Những vụ bắt giữ này không liên quan đến công nghệ xác thực sinh trắc học, mà liên quan đến những lo ngại về bảo mật hoặc hành vi đáng ngờ của một cá nhân.
Cũng có trường hợp các cá nhân bị hệ thống sinh trắc “gắn cờ” để kiểm tra an ninh chặt chẽ hơn, dẫn đến việc điều tra thêm và có khả năng bị bắt giữ. Vào năm 2018, một người đàn ông đã bị bắt tại Sân bay Quốc tế Hồng Kiều Thượng Hải ở Trung Quốc sau khi hệ thống nhận dạng khuôn mặt xác định anh ta chưa thanh toán tiền phạt. Người đàn ông được cho là đã trốn tránh nộp phạt và đã bị bắt do nhận dạng hệ thống sinh trắc.
Tương tự, vào năm 2019, một phụ nữ đã bị bắt tại Sân bay Quốc tế Imam Khomeini ở Iran sau khi được công nghệ nhận dạng khuôn mặt xác định là đã bị cấm rời khỏi đất nước do liên quan đến một vụ án hình sự. Người phụ nữ đang cố gắng rời khỏi Iran thì bị hệ thống sinh trắc đánh dấu và sau đó bị bắt giữ.
Đã có trường hợp các nhà hoạt động nhân quyền, tu sĩ và các cá nhân được coi là bất đồng chính kiến hoặc đối thủ chính trị đã bị bắt giữ hoặc trở thành mục tiêu giám sát bằng công nghệ sinh trắc tại các sân bay. Vào năm 2019, có thông tin cho rằng chính quyền Trung Quốc đã sử dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt để xác định và bắt giữ một nhà hoạt động nhân quyền tại Sân bay Quốc tế Thủ đô Bắc Kinh. Nhà hoạt động này đã tới Geneva để tham dự một diễn đàn của Liên Hợp Quốc về quyền của người thiểu số, và đã bị hệ thống sinh trắc tại sân bay gắn cờ. Nhà hoạt động này sau đó đã bị giam cầm và tra hỏi tại một trung tâm tạm giam của Trung Quốc trong vài tháng.
Tương tự như vậy, đã có báo cáo về các nhà sư là mục tiêu theo dõi và bắt giữ qua công nghê sinh trắc ở Tây Tạng, một khu vực tự trị của Trung Quốc. Vào năm 2018, có thông tin cho rằng chính quyền Trung Quốc đã lắp đặt camera nhận dạng khuôn mặt tại một số tu viện lớn ở Tây Tạng, làm dấy lên lo ngại về khả năng công nghệ này được sử dụng để giám sát và đàn áp các hoạt động tôn giáo.
Ở Iran, cũng đã có báo cáo về các nhà hoạt động nhân quyền và các đối thủ chính trị khác là mục tiêu theo dõi sinh trắc và bắt giữ tại các sân bay. Năm 2018, có thông tin cho rằng một luật sư nhân quyền người Iran đã bị bắt tại Sân bay Quốc tế Tehran sau khi bị hệ thống nhận dạng khuôn mặt gắn cờ. Luật sư được cho là đã lên kế hoạch đến Hoa Kỳ để tham dự một hội nghị nhân quyền. Đã có những báo cáo và trường hợp các nhà hoạt động nhân quyền, nhà sư và các đối thủ chính trị khác bị nhắm mục tiêu theo dõi sinh trắc học và bắt giữ ở cả hai quốc gia nói trên.
Tại Việt Nam, trước khi có quyết định triển khai công nghệ sinh trắc, nhiều nhà hoạt động nhân quyền, tôn giáo đã bị chặn giữ tại sân bay, bị cấm bay, tịch thu hộ chiếu dấy lên lo ngại nguy cơ chận bắt cao hơn.
Nhìn chung, trong khi xác thực sinh trắc học chủ yếu được sử dụng cho mục đích an ninh sân bay, đã có những trường hợp công nghệ này được sử dụng để nhắm mục tiêu là các nhà hoạt động nhân quyền, tu sĩ và các đối thủ chính trị khác. Những trường hợp này đã làm dấy lên mối lo ngại về khả năng sử dụng công nghệ sinh trắc để giám sát rộng rãi hơn và đàn áp các quyền tự do dân sự hay để giám sát và bắt giữ các đối thủ chính trị hoặc các nhóm thiểu số chống đối.
Cuối cùng, việc xác thực sinh trắc tốt hay xấu đối với hành khách phụ thuộc vào cách triển khai và quản lý. Điều quan trọng đối với chính phủ và các hãng hàng không là đảm bảo rằng việc sử dụng công nghệ sinh trắc học cho mục đích an ninh sân bay là minh bạch, có trách nhiệm và tôn trọng quyền riêng tư cũng như quyền tự do dân sự của hành khách.
____________
Tham khảo
(*)https://vov.vn/xa-hoi/hanh-khach-di-may-bay-phai-xac-thuc-sinh-trac-hoc-post1001900.vov