Anh Khoa dịch
(VNTB) – Các tướng lĩnh không thể áp đặt ý chí của họ lên người dân
Ngày 15 tháng 4 năm 2021
Phải mất nhiều giờ trước khi Hla Hla Win cảm thấy đau đớn. Đó là vào buổi sáng ngày 27 tháng 3 và hơn một nghìn người, cô Hla Hla Win, nằm trong số đó, đã tập trung tại Yangon để phản đối cuộc đảo chính của quân đội. Khi lực lượng an ninh bắt đầu bắn bằng vũ khí tự động vào đám đông, cô bỏ chạy khỏi hiện trường, nhưng không đủ nhanh và bị bắn vào tay. Cha cô, đang đợi gần đó trên chiếc xe máy của ông, chở cô đến trạm y tế gần nhất. Nhưng khi họ đến gần, họ thấy nó được bao quanh bởi những người lính có vũ trang.
Cô Hla Hla Win, một học sinh 17 tuổi, tên thật đã được tờ The Economist thay đổi vì sự an toàn của cô, về nhà chăm sóc vết thương trên bàn tay của mình. Cô đã không được điều trị cho đến giữa buổi chiều, tại một tu viện nơi các bác sĩ trung thành với quân kháng chiến đã thiết lập một trạm y tế di động. Nhưng thiếu thiết bị thích hợp, họ không thể xếp các khúc xương gãy. Khi cơn đau cuối cùng cũng đến, mẹ cô ấy nói, cô đã khóc và khóc. Phải sau bốn ngày cô ấy mới được phẫu thuật.
Tháng 11 năm ngoái, Myanmar đã tổ chức một cuộc tổng tuyển cử để đưa bà Aung San Suu Kyi, nhà lãnh đạo trên thực tế của Myanmar, và chính phủ của bà lên nắm quyền. Vào ngày 1 tháng 2, quân đội đã giành chính quyền trong một cuộc đảo chính, tuyên bố rằng cuộc bầu cử mà đảng của họ đã thất bại thê thảm, đã bị hủy hoại do gian lận mà không đưa ra bằng chứng. Công chúng không đồng tình, và hàng trăm nghìn người Miến Điện đã biểu tình khắp các đường phố. Nhưng sau hai tuần, với các cuộc biểu tình không có dấu hiệu lắng xuống, vị tổng tư lệnh, Min Aung Hlaing, đã ra tín hiệu rằng ông sẽ không nhân nhượng.
Kể từ đó, ông đã chủ trì một triều đại khủng bố. Vào ban đêm, binh lính la hét khi vào các khu dân cư, khám xét từng nhà, bắn đạn thật bừa bãi vào các tòa nhà, đánh đập và bắt giữ những người bị tình nghi chống đảo chính. Hơn 3.000 người đã bị bỏ tù; một số đã bị tra tấn. Vào ban ngày, các lực lượng an ninh tấn công những người biểu tình và những người qua đường ngẫu nhiên bằng vũ khí tấn công và lựu đạn; nhiều người đã bị bắn vào đầu. Nhân viên y tế và bác sĩ đã bị đánh đập, bắt giữ và giết không thương tiếc. Vào ngày 9 tháng 4, quân đội đã tàn sát 82 người ở Bago, một thị trấn ở trung tâm nước này. Các nhà hoạt động địa phương cho biết Tatmadaw, như quân đội Miến được gọi, đang thu của các gia đình 120.000 kyat (85 USD) nếu họ muốn chuộc thi thể. Số người chết hiện đã vượt quá 700 người.
Chính quyền cho rằng họ có thể đè bẹp các cuộc biểu tình bằng cách sử dụng các chiến thuật mà họ đã triển khai chống lại các cuộc nổi dậy sắc tộc đã âm ỉ ở các vùng biên giới xa xôi trong nhiều thập niên. Để đạt được mục tiêu đó, nó đã gửi một lượng lớn quân đội thiện chiến đến các thành phố lớn nhất của đất nước này, bao gồm cả các sư đoàn được cho là chịu trách nhiệm về các hành động tàn bạo vào năm 2017 chống lại người Rohingya, một dân tộc thiểu số.
Từ đầu tháng 3, quân đội đã thiết lập các căn cứ tại các trường học, đại học và tu viện. Những nơi như vậy không chỉ là các doanh trại tạm thời tiện lợi, mà việc chiếm giữ chúng khiến đối thủ của nó mất đi nơi tụ họp. Bệnh viện là mục tiêu đặc biệt mềm. Lực lượng an ninh đang truy bắt những người biểu tình bị thương, những người đi chữa bệnh. Cô Hla Hla Win đã có thể bị cảnh sát bắt tại bệnh viện nơi cô được phẫu thuật, nếu các y tá xui xẻo không đưa cô đến nơi an toàn kịp thời.
Tatmadaw đang tàn bạo với chính những người mà nó thề sẽ bảo vệ. Tuy nhiên, người dân Miến Điện không chịu lùi bước. Các cuộc biểu tình vẫn tiếp tục ở các thành phốdù nhỏ hơn so với hồi tháng Hai. Nhiều người biểu tình đang dốc toàn lực để bảo vệ khu dân cư của họ bằng cách xây dựng các rào chắn để khiến binh lính khó tiến vào hơn. Một số đang tấn công quân đội bằng đá, pháo và bom xăng và thậm chí gây thương vong cho chính họ. Vào ngày 10 tháng 4, tại Tamu, một thị trấn gần biên giới với Ấn Độ, người dân địa phương đã ném lựu đạn vào một đoàn xe quân sự, giết chết ít nhất 18 binh sĩ.
Hàng trăm người Bamar, dân tộc lớn nhất ở trung tâm Miến Điện đã đến lãnh thổ của 5 nhóm dân quân dân tộc thiểu số khác nhau để học về chiến tranh. Richard Horsey thuộc Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, một tổ chức ngăn ngừa xung đột có trụ sở tại Brussels, nói với Hội đồng Bảo an hôm 9/4: “Myanmar đang đứng trước bờ vực của sự thất bại của nhà nước.
Đình công, phản công
Chiến thuật hiệu quả nhất của cuộc kháng chiến là tổng đình công. Chính quyền tìm kiếm tính hợp pháp bằng cách tự phong cho mình là một nhà quản lý nhà nước và nền kinh tế hiệu quả. Bằng cách ở nhà, hàng chục nghìn công nhân – từ công chức, tài xế xe tải đến giáo viên và bác sĩ – đã khiến các tướng lĩnh bị tách khỏi bộ máy quản lý dân sự. Các trường học và bệnh viện công đều đóng cửa. Hầu hết các chi nhánh ngân hàng đã bị đóng cửa kể từ sau cuộc đảo chính không lâu. Điều này đã có một ảnh hưởng rất lớn: hầu như không thể thực hiện các chức cơ bản, bao gồm trả lương và chuyển khoản liên ngân hàng. Kim Jolliffe, một nhà phân tích cho biết, những người đình công đã vô hiệu hóa của sự khống chế của các tướng lĩnh đối với chính phủ và nền kinh tế, khiến chính quyền không thể hoạt động.
Các tướng lĩnh đã cố gắng buộc các ngân hàng mở cửa trở lại, đe dọa mọi thứ từ phạt tiền đến quốc hữu hóa. Nhưng nhiều nhân viên chỉ đơn giản là quá sợ hãi và không dám ra khỏi nhà để đi làm. Theo ước tính riêng của quân đội, chỉ 10% các chi nhánh ngân hàng đang hoạt động trở lại. Lo lắng về việc rút tiền ồ ạt khỏi các ngân hàng, chế độ đã đặt giới hạn rút tiền. “Các tướng lĩnh dường như không biết rằng họ đã phá hủy hai mặt hàng kinh tế quan trọng nhất: lòng tin và sự tự tin,” Nhóm Khủng Hoảng Quốc Tế lưu ý.
Có thể dễ dàng dự đoán rằng nền kinh tế đang tê liệt dần. Ngân hàng Thế giới cho rằng kinh tế sẽ giảm 10% trong năm nay. Trong một báo cáo có tiêu đề “Sự sụp đổ kinh tế đang chờ đợi Myanmar”, Fitch Solutions, chi nhánh nghiên cứu của Fitch Group, công ty sở hữu một công ty xếp hạng tài chính, dự đoán mức sụt giảm lớn gấp đôi. Chuỗi cung ứng đang bị phá vỡ do các cuộc đình công của hải quan, công nhân bến tàu, tài xế xe tải và công nhân đường sắt. Hàng hóa vào cảng đang đổ đống ở đó. Nhiều cảng bị tê liệt đến nỗi một số hãng tàu đã tạm dừng các dịch vụ đến nước này. Fitch Solutions tính toán, xuất khẩu hàng hóa có thể sẽ giảm hơn 60% trong năm tài chính này. Việc làm gián đoạn internet làm cho vấn đề trở nên tệ hơn.
Để ngăn chặn tình trạng hỗn loạn hoàn toàn, các nhà hoạt động đã gia tăng các hoạt động tổ chức. Đói đã là một vấn đề ở Myanmar, nơi một phần tư dân số sống với mức dưới 1,15 đô la một ngày. Khủng hoảng kinh tế ngày càng sâu sắc. Các nhà vận động và các tổ chức từ thiện đang mở ngân hàng lương thực và quyên góp tiền cho những người đình công. Philipp Annawitt, người từng là cố vấn của Pyidaungsu Hluttaw, quốc hội Myanmar, cho biết tại một số quận nơi hầu hết công chức tham gia phong trào bất tuân dân sự, họ đang cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở mức tối thiểu và duy trì việc cung cấp điện và nước.
Đây là những biện pháp ngắn hạn. Phong trào phản kháng đang đặt hy vọng có được một giải pháp lâu dài từ Ủy ban đại diện cho Pyidaungsu Hluttaw (CRPH), một nhóm các nghị sĩ bị phế truất đã thành lập chính phủ lâm thời. Tự tin rằng mình có được sự ủng hộ của đa số người Bamar, ủy ban này đang tìm kiếm tính chính đáng và sự giúp đỡ trên trường quốc tế, đồng thời nhiệt tình lôi kéo sự ủng hộ các dân tộc thiểu số. Họ không có súng, nhưng 20 lực lượng dân quân dân tộc sống rải rác quanh vùng biên giới thì có rất nhiều. Họ sẽ cần sự hỗ trợ của các lực lượng này nếu muốn có cơ hội giành ưu thế trước Tatmadaw.
Để đạt được mục đích đó, họ nói về việc thu hút các lực lượng dân quân để thành lập một “quân đội liên bang”. Một lực lượng như vậy sẽ có rất ít cơ hội đánh bại Tatmadaw trong thế trận trực diện. Quân đội chính quy, với số lượng khoảng 350.000 người, so với lực lượng dân quân 75.000 người. Và phong cách chiến tranh của du kích không phù hợp với các vùng đất thấp, nơi họ chắc chắn sẽ bị lôi kéo vào trận chiến mở với Tatmadaw. Nhưng nếu quân nổi dậy bắt đầu đẩy mạnh tấn công quân đội, thì “điều đó sẽ khiến quân đội bị dàn rất mỏng”, Zachary Abuza thuộc Đại học Chiến tranh Quốc gia ở Washington cho biết.
CRPH đang cố gắng thu phục các nhóm thiểu số bằng cách hứa hiện thực hóa giấc mơ biến Myanmar thành một liên bang. Tuy nhiên, các đảng chính trị sắc tộc vẫn còn băn khoăn về việc có nên tham gia hay không. Đa số các thành viên của CRPH là các chính trị gia Bamar, những người có lịch sử gạt các nhóm thiểu số ra ngoài lề. Các chính trị gia thuộc các dân tộc thiểu số có xu hướng không tin tưởng những người đồng cấp Bamar của họ hoặc lẫn nhau. Một số nhóm dân quân đã xung đột với nhau về lãnh thổ và tiền bạc. Việc khiến họ gạt bỏ sự khác biệt giữa họ sang một bên có thể khó khăn.
Tham gia ủy ban
Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy các nỗ lực thuyết phục của CRPH đang thu hút được một số. Mười nhóm dân quân dân tộc đã ký thỏa thuận ngừng bắn trên toàn quốc với chính phủ quân sự vào năm 2015 đã từ bỏ thỏa thuận này và cùng nhau bày tỏ sự ủng hộ của họ đối với CRPH. Hai nhóm lớn nhất, Liên minh Quốc gia Karen (KNU) và Hội đồng Phục hồi của Bang Shan, từng có các cuộc họp với CRPH. KNU đã cung cấp lực lượng vũ trang bảo vệ các cuộc biểu tình trên lãnh thổ của mình và cấp quyền tị nạn cho các thành viên của CRPH chạy trốn khỏi các khu vực do Tatmadaw kiểm soát. Quân đội có thể đã ở vào tình thế khó khăn. Ông Jolliffe nói, ngay cả khi không có sự đồng thuận giữa các dân quân với CRPH, họ hầu như đều ở thế “phản đối thụ động” với quân đội.
Tatmadaw là định chế bền vững nhất ở Myanmar. Binh lính và gia đình của họ sống trong các doanh trại, tách biệt với xã hội. Họ tin rằng Tatmadaw là thiết yếu cho sự tồn vong của đất nước. Hầu như không có trường hợp đào ngũ nào và thậm chí nếu một số người muốn đào tẩu gia đình họ có thể bị trả thù. Các tướng lĩnh có thể chịu được thương vong lớn và nhờ tham gia vào buôn bán các nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào của Myanmar, họ có thể vượt qua sự sụp đổ của nền kinh tế. Ông Abuza nói: “Tôi nghĩ rằng họ có thể duy trì tình trạng này trong một thời gian dài.
Những gì họ không thể làm là sửa chữa thanh danh bị tai tiếng. Các dân tộc thiểu số, bị áp bức từ lâu, không bao giờ có ảo tưởng về quân đội. Nhưng nhiều người Bamar đã coi Quân đội Tatmadaw như thần hộ mệnh của một quốc gia luôn có nguy cơ tan rã. Bây giờ quân đội đã tấn công sắc tộc Bamar, họ có thể nhìn thấy bản chất thực sự của những vị tướng: họ không bảo vệ đất nước, mà bảo vệ lợi ích riêng.
Nguồn: The Economist