Hoàng Lan Mộc Châu
(VNTB) – Lực lượng quân đội tư nhân đã trở thành ngành kinh doanh lớn và có phạm vi toàn cầu.
Tính chất bí mật của lực lượng này khiến không ai thực sự biết có bao nhiêu tỷ đô la đã chảy quanh thị trường chợ đen này ngoài việc biết họ đang bùng nổ qua sự tham gia vào nhiều mặt trận, ở nhiều nơi trên thế giới với các phương tiện chiến tranh càng ngày càng dồi dào, hiện đại và với các chiến binh càng ngày càng tỏ ra thiện chiến, khôn ngoan, lỳ lợm hơn. Họ có thể giao tranh, cầm chân hay đánh bại đối thủ như những trận đánh đã xảy ra giữa lực lượng lính đánh thuê Wagner với quân đội Ukraine mới đây, hay các trận chiến tại Trung Đông, Yemen, Nigeria..
Thị trường dịch vụ lính đánh thuê có thể đa dạng và phức tạp, với nhiều công ty và tổ chức hoạt động trong lĩnh vực này. Các dịch vụ và giá cả của lính đánh thuê thường phụ thuộc vào đội ngũ nhân sự, trình độ chuyên môn, vũ trang và trang thiết bị, cũng như các điều kiện hợp đồng cụ thể của từng khách hàng. Mức lương trung bình của một lính đánh thuê tư nhân ở Hoa Kỳ là khoảng 90.000 đô la Mỹ /năm. Tuy nhiên, mức lương có thể thay đổi rất nhiều tùy thuộc vào kỹ năng, địa điểm chiến đấu và số năm kinh nghiệm
Lính đánh thuê vì tiền, và vì thích mạo hiểm, đánh đấm. Đầu quân cho một phe đang thua trận, hoặc đang rất cần đến họ có thể kiếm nhiều tiền hơn. Nếu chiến đấu có hiệu quả, tiền lương được tăng, có thể lên đến 200 đô la mỗi ngày hay hơn nếu có ảnh hưởng tích cực hiệu quả. Ngoài ra trong nhiều trường hợp “chiến lợi phẩm” thu được có thể giúp họ trở nên giàu có.
Càng chiến đấu, càng giữ được ảnh hưởng lớn, tiền lương hàng ngày càng cao. Họ không trung thành với một phe nhóm nhất định. Nhiều chủ thuê biết cách biến động cơ lợi nhuận thành phần thưởng trả công. Syria ban thưởng cho những lính đánh thuê chiếm được lãnh thổ từ tay bọn khủng bố bằng dầu mỏ và quyền khai thác mỏ.
Cung cấp dịch vụ quân sự
Các công ty quân đội tư nhân và các nhóm lính đánh thuê cung cấp nhiều dịch vụ quân sự khác nhau cho các quốc gia, tổ chức và cá nhân trên khắp thế giới.
Bảo vệ tài sản và nhân sự: Các công ty quân đội tư nhân cung cấp dịch vụ bảo vệ tài sản, nhân viên và cơ sở hạ tầng cho các công ty, tổ chức hoặc cá nhân có nhu cầu. Hai công ty khai thác dầu mỏ Evro Polis và Stroytransgaz. đã trả tiền cho lính đánh thuê. Evro Polis đã thuê Tập đoàn Wagner để chiếm các mỏ dầu từ cái gọi là Nhà nước Hồi giáo (IS) ở miền trung Syria.
Một ví dụ khác về công ty quân đội tư nhân cung cấp dịch vụ bảo vệ tài sản, nhân viên và cơ sở hạ tầng là Blackwater USA, sau này được đổi tên thành Academi.
Blackwater USA là một công ty quân đội tư nhân có trụ sở tại Hoa Kỳ, được thành lập vào năm 1997. Công ty này đã hoạt động trong nhiều nhiệm vụ an ninh và quân sự trên toàn thế giới, bao gồm cả cung cấp dịch vụ bảo vệ.
Vào thập niên 2000, Blackwater USA đã thuê và đào tạo nhân viên chuyên nghiệp trong lĩnh vực bảo vệ, gồm cả cựu quân nhân và nhân viên cảnh sát. Công ty này đã cung cấp dịch vụ bảo vệ cho nhiều khách hàng khác nhau, bao gồm các công ty dầu mỏ, nhà thầu chính phủ, tổ chức phi chính phủ và cá nhân.
Một trong những dịch vụ nổi tiếng của Blackwater là họ được Chính phủ Hoa Kỳ thuê để bảo vệ các nhân viên và cơ sở hạ tầng trong thời gian chiến tranh Iraq và Afghanistan. Những nhân viên của công ty này thường được triển khai trong các vùng nguy hiểm để bảo vệ các quan chức, nhà ngoại giao và các cơ sở quan trọng.
Tuy nhiên, Blackwater cũng gặp phải nhiều tranh cãi và chỉ trích về các cuộc xung đột và hành vi không đạo đức của nhân viên trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Sau nhiều sự kiện tranh cãi, công ty đã trải qua nhiều thay đổi, đổi tên và sáp nhập, cuối cùng thành Academi vào năm 2011.
Dự án quân sự và hỗ trợ huấn luyện: Các lính đánh thuê có thể được thuê để tham gia vào các dự án quân sự hoặc hỗ trợ huấn luyện và đào tạo quân đội của các quốc gia hoặc tổ chức. Đội Wagner, được Nga thuê, có được ngay món hời sau khi họ buộc lòng triệt thoái khỏi chiến trường Ukraine, định trở về Mosva, tính chuyện lật đổ bộ trưởng quốc phòng Nga không thành, phải sang trú chân tại thị trấn Osipovichi thuộc tỉnh Mogilev của Belarus, họ đã được quân đội nước này mướn huấn luyện cho lính quốc gia. Tổng thống Belarus Aleksander Lukashenko cho rằng, quân đội Belarus có thể học được nhiều kinh nghiệm chiến đấu từ Wagner.
Các dịch vụ an ninh: Lính đánh thuê có thể cung cấp các dịch vụ an ninh như kiểm soát biên giới, giám sát khu vực nhạy cảm.
G4S là một trong những công ty quân đội tư nhân lớn nhất thế giới và chuyên về các dịch vụ an ninh và bảo vệ. Công ty này đã tham gia vào nhiều dự án quốc tế và cung cấp nhiều loại dịch vụ an ninh khác nhau.
Ví dụ, G4S có thể được thuê để kiểm soát biên giới và giám sát khu vực nhạy cảm trong các quốc gia hoặc khu vực có những vấn đề an ninh đặc biệt. Họ có thể triển khai nhân viên và trang bị phù hợp để thực hiện công việc này.
G4S cũng có thể cung cấp các dịch vụ an ninh khác như giám sát và quản lý các khu vực quan trọng, như sân bay, cảng biển, nhà máy điện, trạm điện, các cơ sở công nghiệp và cơ sở hạ tầng quan trọng khác. Họ có thể triển khai các hệ thống giám sát và an ninh tiên tiến để giữ cho các khu vực này an toàn và bảo vệ khỏi các mối đe dọa.
Điều quan trọng là trong việc sử dụng lính đánh thuê trong các dịch vụ an ninh, các công ty và tổ chức phải đảm bảo rằng những người được thuê có đủ kỹ năng và đào tạo để thực hiện công việc một cách hiệu quả và đáng tin cậy. Cũng cần phải tuân thủ các quy tắc và luật pháp liên quan đến việc sử dụng lính đánh thuê để đảm bảo việc hoạt động an toàn và hợp pháp
Chiến dịch quân sự: Các nhóm lính đánh thuê có thể tham gia vào các chiến dịch quân sự như chiến dịch chống khủng bố hoặc chiến dịch phục hồi hòa bình. Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã bí mật phái hàng trăm lính đánh thuê thuộc lực lượng đặc biệt để chiến đấu với lực lượng Houthis do Iran hậu thuẫn ở Yemen.
Hỗ trợ đàm phán và tư vấn quân sự: Các công ty quân đội tư nhân cũng có thể cung cấp dịch vụ tư vấn và hỗ trợ đàm phán trong các cuộc xung đột hoặc hòa giải.
Công ty quân đội tư nhân MPRI (Military Professional Resources Incorporated) là một trong những công ty quân đội tư nhân hàng đầu có trụ sở tại Hoa Kỳ đã cung cấp dịch vụ tư vấn và đàm phán trong nhiều cuộc xung đột và hòa giải trên thế giới.
Ví dụ nổi tiếng về công việc của MPRI là trong cuộc xung đột sau chiến tranh Bosnia vào những năm 1990. Họ được thuê bởi Chính phủ Hoa Kỳ để hỗ trợ trong quá trình hòa giải và tái thiết Bosnia sau chiến tranh. MPRI đã cung cấp tư vấn quân sự, đào tạo và hỗ trợ cho lực lượng quân đội và cảnh sát Bosnia để giúp tái thiết hòa bình và đảm bảo an ninh.
Trung Đông tràn ngập lính đánh thuê. Kurdistan là thiên đường cho những người lính may mắn tìm kiếm việc làm trong lực lượng dân quân người Kurd. Thủ đô của Kurdistan, Irbil, đã trở thành một thị trường không chính thức của các dịch vụ lính đánh thuê.
Ai cần dịch vụ của lính đánh thuê?
Các lính đánh thuê đến từ mọi nơi, mọi sắc dân trên thế giới. Họ hầu hết là những cựu chiến binh giỏi, thích chiến đấu từng trải qua các cuộc chiến tranh, bất kể họ từng trong quân đội nào, từng trong các cuộc chiến nào, ngay cả trong cuộc chiến ma túy, mang đến những chiến thuật và sự cứng rắn mới cho các dịch vụ họ tham gia. Dù lương khá cao nhưng thuê họ cũng vẫn có lợi. Chi phí huấn luyện và duy trì một đạo quân quốc gia quá đắt đỏ và có thể chất lượng chưa bằng lính đánh thuê. Emirates đã thuê 1.800 lính đánh thuê, trả lương gấp hai đến bốn lần mức lương cũ của họ. Lực lượng tư nhân đã chứng tỏ là một lựa chọn hữu ích cho các quốc gia Ả Rập giàu có, đặc biệt là Ả Rập Saudi, Qatar và Các tiểu vương quốc muốn tiến hành chiến tranh nhưng không có quân đội thiện chiến.
Chiến tranh ở Ukraine không chỉ giữa lính xâm lược Nga và những người lính yêu nước Ukrainian mà còn tràn ngập lính đánh thuê Nga, Chechnya, Pháp, Tây Ban Nha, Thụy Điển và Serbia chiến đấu cho cả hai bên trong cuộc xung đột đẫm máu ở Ukraine.
Các tập đoàn đa quốc gia là những khách hàng mới lớn nhất của lính đánh thuê, đặc biệt là các ngành công nghiệp khai khoáng. Các công ty làm việc ở những nơi nguy hiểm đã quá mệt mỏi với việc dựa vào lực lượng an ninh tham nhũng hoặc thiếu năng lực do chính phủ sở tại cung cấp, và chuyển sang sử dụng lực lượng tư nhân. Ví dụ: công ty khai thác khổng lồ Freeport-McMoRan đã sử dụng Triple Canopy để bảo vệ khu mỏ rộng lớn ở Papua, Indonesia, nơi có một cuộc nổi dậy. Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc ký hợp đồng với DeWe Security để bảo vệ tài sản trong cuộc nội chiến ở Nam Sudan. Một ngày nào đó ExxonMobil hoặc Google cũng có thể thuê một đội lính đánh thuê.
Ngoài ra còn có lính đánh thuê trên biển, tương tự như những lính tư nhân cách đây 2 thế kỷ. Các hãng tàu quốc tế thuê họ để bảo vệ tàu đi qua vùng có nhiều cướp biển ở Vịnh Aden, Eo biển Malacca và Vịnh Guinea. Các công ty này hoạt động như sau, lính đánh thuê ở trên “tàu vũ khí” trong vùng biển và trực thăng vận đến một tàu chở hàng hoặc tàu chở dầu của khách hàng khi được gọi. Sau khi lên tàu, họ đóng vai trò “an ninh”, tăng cường phòng thủ con tàu bằng dây thép gai và bảo vệ nó bằng hỏa lực cỡ lớn. Sau khi con tàu đi qua vùng có cướp biển, cả nhóm quay trở lại con tàu của mình và chờ đợi khách hàng tiếp theo. Ngành này có trụ sở tại London và tìm kiếm tính hợp pháp thông qua chứng nhận ISO 28007.5. Các tàu hải quân tư nhân có thể săn và tiêu diệt cướp biển. Người Mỹ sẽ hài lòng khi biết rằng Quốc hội cho phép thuê các công ty tư nhân theo Điều 1, Mục 8, của Hiến pháp Hoa Kỳ, và điều này có thể tỏ ra hiệu quả hơn so với việc cử các tàu khu trục lớp Arleigh Burke đuổi theo cướp biển.
Các tài phiệt cũng thuê lính đánh thuê, nhưng không phải vì lợi ích quốc gia. Tỷ phú Igor Kolomoisky đã thuê chiến binh tư nhân để đánh chiếm trụ sở của công ty dầu mỏ UkrTransNafta nhằm bảo vệ tài sản tài của mình.
Ngay cả các nhóm khủng bố cũng thuê lính đánh thuê
Malhama Tactical là một công ty quân đội tư nhân không bình thường (irregular military contractor) và có tiếng tăm trong lĩnh vực quân đội tư nhân. Được thành lập vào năm 2015 bởi một người Uzbekistan tên là Abu Rofiq, công ty này có trụ sở tại thủ đô Tashkent của Uzbekistan.
Điểm đặc biệt của Malhama Tactical là hầu hết nhân viên là người thuộc các nhóm phiến quân Sunni tại Syria. Họ được huấn luyện và tư vấn trong các kỹ thuật chiến đấu hiện đại, bao gồm cả chiến thuật quân sự, sử dụng vũ khí tân tiến, đồng thời được trang bị những kỹ năng quân sự chuyên nghiệp. Do đó, Malhama Tactical được gọi là “Học viện Quân sự dành riêng cho Jihadists” (Jihadist Military Academy)-Người Hồi giáo đang chiến đấu trong một cuộc thánh chiến.
Công ty này không chỉ cung cấp dịch vụ đào tạo quân sự mà còn cung cấp dịch vụ chiến thuật, tư vấn và quân sự phản ứng nhanh (quick reaction force), bán vũ khí cho các nhóm phiến quân hoạt động trong cuộc chiến Syria và các vùng lân cận. Họ có thể được thuê để tham gia vào các cuộc chiến và các cuộc tấn công cụ thể của những nhóm phiến quân.
Hầu hết hoạt động của công ty là ở Syria cho Mặt trận Nusra, một nhóm khủng bố có liên hệ với al Qaeda và Đảng Hồi giáo Turkistan, chi nhánh Syria của một nhóm cực đoan Duy Ngô Nhĩ có trụ sở tại Trung Quốc.
Trong tương lai, các chiến binh thánh chiến có thể thuê các lực lượng đặc nhiệm đánh thuê cho các cuộc tấn công khủng bố chính xác.
Hoạt động của Malhama Tactical là bất hợp pháp theo quy định quốc tế, và hoạt động của các công ty quân đội tư nhân như vậy thường gây ra những tranh cãi lớn và bị xem xét nghiêm ngặt về mặt đạo đức và quyền kiểm soát.
Lại còn có những kẻ đánh thuê trong không gian ảo, được gọi là các công ty hack back. Các công ty máy tính này tấn công tin tặc hoặc “hack ngược” những kẻ tấn công mạng của khách hàng của họ. Họ phục vụ như một biện pháp ngăn chặn. Nếu tin tặc đang chọn mục tiêu và họ biết rằng một công ty có công ty hack-back đằng sau còn công ty kia thì không, họ sẽ chọn mục tiêu nhẹ nhàng hơn. Dù còn được gọi là phòng thủ tích cực, hoạt động này hiện là bất hợp pháp ở nhiều quốc gia, gồm cả Hoa Kỳ, nhưng một số người đang đặt câu hỏi về lệnh cấm này vì Cơ quan An ninh Quốc gia cung cấp rất ít biện pháp bảo vệ cho các tổ chức phi chính phủ.
Nếu những kẻ khủng bố có thể thuê lính đánh thuê, tại sao không phải là các tổ chức nhân đạo? Các tổ chức phi chính phủ (NGO) như CARE, Save the Children, CARITAS và World Vision đang ngày càng chuyển sang khu vực tư nhân để bảo vệ con người, tài sản và lợi ích của họ trong các khu vực xung đột. Các công ty quân sự lớn như Aegis Defense Services và Triple Canopy quảng cáo dịch vụ của họ cho các tổ chức phi chính phủ và các hiệp hội thương mại của tổ chức phi chính phủ như Diễn đàn An Ninh Liên ngành Châu Âu và InterAction cung cấp cho các thành viên hướng dẫn tuyển dụng họ. Một số người cho rằng Liên Hợp Quốc nên tăng cường các nhiệm vụ gìn giữ hòa bình đang mỏng dần của mình bằng các công ty quân sự tư nhân được chứng nhận.
Điều gì có thể ngăn một triệu phú mua một can thiệp nhân đạo trong tương lai để ngăn ngừa những hành động tàn bạo. Nữ diễn viên Mia Farrow từng cân nhắc việc thuê Blackwater để chấm dứt nạn diệt chủng ở Darfur năm 2008.
_______________
Ghi chú:
(*) Mercenaries and War: Understanding Private Armies Today By Sean McFate
https://ndupress.ndu.edu/Media/News/Article/2031922/mercenaries-and-war-understanding-private-armies-today/
Dr. Sean McFate is a Professor of Strategy in the College of International Security Affairs at the National Defense University. He is also on faculty at Georgetown University’s School of Foreign Service. Recently, he was a Visiting Scholar at the University of Oxford’s Changing Character of War program. He was also a think tank scholar at the RAND Corporation, Atlantic Council, Bipartisan Policy Center, and New America Foundation.