Nhiên An dịch
(VNTB) – Chính quyền Trump bác bỏ các yêu sách bành trướng của Trung Quốc tại Biển Đông, lật ngược thế trung lập của Mỹ đối với các tranh chấp như trên, đồng thời gia tăng căng thẳng với Bắc Kinh.
Động thái này phù hợp với phán quyết của Tòa trọng tài Quốc tế vào năm 2016, theo đó bác bỏ những tuyên bố chủ quyền phi pháp của Trung Quốc đối với vùng biển tranh chấp với Philippines. Nhằm đẩy lùi chiến dịch tăng cường sự thống trị của Trung Quốc lên vùng biển giàu tài nguyên – biển Đông, cũng như lên các quốc gia nhỏ hơn strong khu vực.
“Chúng tôi khẳng định rõ rằng: Những tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh đối với hầu hết vùng biển Đông, cũng như chiến dịch bắt nạt để cưỡng đoạt là hoàn toàn phi pháp.” Ngoại trưởng Mỹ Michael Pompeo đã nói trong một tuyên bố và hôm thứ Hai, ngày 13/7/2020.
Trước đây, Mỹ chủ yếu rất hạn chế trong việc kêu gọi đảm bảo “tự do hàng hải” trong vùng biển tranh chấp, vốn có ý nghĩa quan trọng đối với tuyến thương mại toàn cầu, cũng như từ chối đứng vai trò cụ thể nào trong các vụ tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc đã dai dẳng tiến hành xây dựng các căn cứ, tiền đồn trên các bãi cát, đá ngầm, mỏm đá nhằm khẳng định sâu sắc chủ quyền của mình.
Người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Hoa Kỳ, đã gọi động thái bác bỏ của Mỹ là “hoàn toàn phi lý”, “phóng đại tình hình trong khu vực và cố gắng gây bất hòa giữa Trung Quốc và các quốc gia duyên hải khác.” Thêm vào đó, Bắc Kinh cam kết giải quyết các tranh chấp lãnh thổ với các quốc gia Đông Nam Á thông qua đối thoại trực tiếp, đồng thời nói Mỹ nên “ngừng việc nỗ lực phá hoại hòa bình và ổn định trong khu vực.”
“Phô diễn sức mạnh”
Người phát ngôn trên, trong một tuyên bố nói “Hoa Kỳ không phải là quốc gia liên quan trực tiếp tới các tranh chấp. Tuy nhiên lại liên tiếp can thiệp vào tình hình.” “Lấy cái cớ giữ gìn sự ổn định, nhằm phô diễn sức mạnh, thúc đẩy căng thẳng và kích động sự đối đầu trong khu vực.”
Mặc dù chưa rõ tầm ảnh hưởng tức thời từ quyết định trên của Hoa Kỳ, nhưng nó làm tăng thêm mâu thuẫn trong các vấn đề từ thương mại đến an ninh mạng và các nỗ lực của Tổng thống Donald Trump, trong việc đổ lỗi cho Trung Quốc về đại dịch corona. Tuần trước, Mỹ đưa ra lệnh trừng phạt đối với một quan chức hàng đầu của Trung Quốc về vi phạm nhân quyền ở khu vực Tân Cương. Còn phía Trung Quốc thì đáp trả bằng cách áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Thượng nghị sĩ Marco Rubio và Ted Cruz.
Trong số các yêu cầu đã bị Tòa Quốc tế và hiện tại là Mỹ bác bỏ, có bao gồm tuyên bố chủ quyền lên lãnh hải xung quanh Bãi Tư Chính (Vanguard Bank) trên thềm lục địa Việt Nam và bãi cạn Luconia (Luconia Shoals) ngoài khơi Malaysia. Hoa Kỳ cũng nói rằng Trung Quốc không thể tuyển bố bất kỳ quyền hàng hải nào xung quash bãi cạn Scarborough (Scarborough Shoal) ngoài khơi Philippines hay các vùng liên quan, bao gồm cả rạn đá Vành Khăn (Mischief Reef) vốn bị nhấn chìm khi thủy triều lên.

Mới đây nhất, Hoa Kỳ đã tăng mối quan tâm đến quyết định tập trận của Trung Quốc trên vùng biển tranh chấp quanh quần đảo Hoàng Sa ở biển Đông. Bộ Quốc phòng Mỹ tuần trước gọi các hoạt động này là “bất hợp pháp.”
Trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề ở khu vực Đông Á và Thái Bình Dương – David Stilwell, trong một cuộc phỏng vấn cho biết, Hoa Kỳ hy vọng thông báo của mình hôm thứ Hai sẽ tạo tiền đề cho các quốc gia khác trong khu vực tự mình đưa ra tuyên bố chủ quyền chống lại Trung Quốc. Ông nói, điều này không có nghĩa là Hoa Kỳ đứng về phía tranh chấp cụ thể nào đối với lãnh thổ – chẳng hạn như các đảo mà Trung Quốc và các quốc gia khác cùng tuyên bố.
Theo ông David Stilwell, “Những luật này tồn tại để ngăn chặn việc “tiếp cận kiểu Trung Quốc” của những nước lớn đàn áp lên những nước nhỏ.” “Mối đe dọa từ việc sử dụng sức ép quá mức cả về kinh tế lẫn các mặt khác, đã khiến các quốc gia không thể dứt khoát với các tuyên bố chủ quyền của mình mà phải tạm thời chấp nhận. Tôi tin rằng điều chúng tôi đang làm sẽ cho họ không gian để khẳng định tuyên bố của chính họ.”
Biển Đông bao gồm 1,4 triệu dặm vuông (3,6 triệu km vuông), trải dài từ phía bắc Trung Quốc tới phía nam Indonesia. Nhiều năm qua, Trung Quốc đã tham gia vào một chiến dịch quy mô lớn, bồi đắp các đảo nhân tạo nhằm mở rộng tuyên bố chủ quyền của mình trên toàn bộ khu vực.
Các yêu sách chồng chéo ở Biển Đông

Bà Bonnie Glaser, Cố vấn cấp cao về Châu Á và Giám đốc Dự án Sức mạnh Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington cho biết, “bước đi này cơ sở pháp lý để Hoa Kỳ thực hiện các bước tiến mạnh mẽ hơn nhằm ủng hộ quyền của các quốc gia khác trong việc đánh bắt và phát triển năng lượng” trong giới hạn lãnh hải kinh tế thuộc chủ quyền của họ.
Các quan chức chính quyền Trump từ lâu đã chỉ trính chính phủ tiền nhiệm, đặc biệt là Cựu Tổng thống Barack Obama rằng đã quá mềm mỏng với Trung Quốc. Trong tháng này, Hoa Kỳ tuyên bố gửi các tàu sân bay USS Ronald Reagan và USS Nimitz tới Biển Đông để tập trận quân sự trong khi Trung Quốc từ lâu cũng đã tăng cường các cuộc tập trận tại đây.
Câu hỏi đặt ra là tới đây Hoa Kỳ sẽ làm gì nếu Trung Quốc vẫn tiếp tục vi phạm phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc tế. Mỹ có với Philippines một hiệp ước quốc phòng kéo dài hàng thập kỉ, nhưng không có một thỏa thuận nào tương tự với các quốc gia khác có tranh chấp lãnh thổ và hành hải với Trung Quốc.
Phía chỉ trích cách tiếp cận trên của chính quyền Trump thì tỏ quan ngại rằng sẽ không có bên nào nhường bước; ngược lại, làm gia tăng căng thẳng, thậm chí có thể dẫn tới đụng độ trên biển Đông.
Ông Stilwell cũng nói Hoa Kỳ muốn đối thoại với Trung Quốc, nhưng những đối thoại này cần phải có hiệu quả. Ông nói rằng: “Cánh cửa vẫn mở đến chừng nào chúng ta ngồi lại và trò chuyện trung thực, có giải pháp. Người Trung Quốc cần hiểu rằng chúng ta đang nghiêm túc và sẽ thảo luận về điều này một cách nghiêm túc.”