(VNTB) – Từ “America First” của Trump tới “kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” của Tô Lâm: Những nhà độc tài lội ngược dòng lịch sử sẽ dẫn Hoa Kỳ và Việt Nam đi về đâu?
Phần 1: Thế giới đa cực
Mới vài tuần trước ba nhà khoa học kinh tế-chính trị D. Acemoglu, S. Johnson and J. A. Robinson đã được trao giải thưởng Nobel rất cao quí về kinh tế 14.10.24 Vì họ đã cùng tổng kết và chứng minh được rằng, “cách thức mà các thể chế hình thành và ảnh hưởng đến sự thịnh vượng”. Nghĩa là các định chế chính trị-kinh tế một nước giữ quyết định then chốt để một nước vượt lên hưng thịnh dân chủ phát triển, hay đẩy nước đó rơi vào chậm tiến, độc tài, bất công và tham nhũng. (1)
Nhận định khoa học này có thể diễn tả một cách hình tượng ví như NHÂN với QUẢ. Nếu chọn một NHÂN (hạt giống) tốt và biết chăm sóc tốt thì cây sẽ trổ hoa, kết trái thành những QUẢ ngon ngọt để mọi người cùng hưởng. Ngược lại nếu dùng NHÂN xấu hay đã hư thì chắc chắn không thể có QUẢ tốt, chỉ có trái chua chát, thậm chí không ra trái!
Vừa qua dù Hoa Kỳ (HK) có định chế chính trị kinh tế dân chủ lâu đời, nhưng do một số khuyết điểm lớn của nhiều giới, đặc biệt của Tổng thống (TT) Biden trong chiến lược rút lui quá muộn và vài thành phần cử tri thiếu trình độ hiểu biết nên Trump đã thắng cử TT Hoa kì; mặc dầu ông là người theo đuổi chủ nghĩa dân tộc cực đoan, ca ngợi bạo lực, đã từng vi phạm nhiều tội hình sự và đạo đức nghiêm trọng. Nhưng Trump đang chuẩn bị đánh lừa lần nữa với khẩu hiệu America First để thực hiện giấc mộng thành Trump First bất chấp định chế chính trị-kinh tế dân chủ HK! (2) Liệu nhà độc tài, mất tư cách đạo đức có làm được không trong một xã hội theo định chế dân chủ?
Còn tại VN từ vài tháng nay Tô Lâm đã lợi dụng tình thế để tổ chức cuộc đảo chánh đã được chuẩn bị âm thầm từ lâu. Để thực hiện giấc mơ nắm giữ Tổng bí thư (TBT) tiếp tại Đại hội (ĐH) 14 vào đầu năm 2026 Tô Lâm đang gài vây cánh vào các chức vụ quan trọng trong Đảng và chính quyền, đồng thời tung lên những khẩu hiệu “khởi điểm mới”, “kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam”, ”tự lực, tự cường, tự tin…”, nhưng ý đồ trước sau vẫn là giữ chế độ độc đảng làm bình phong với bộ máy công an trị để phục vụ quyền lợi ích kỉ cho cá nhân và phe nhóm Hưng Yên. Ý đồ nham hiểm và thiển cận này của Tô Lâm sẽ dẫn ĐCSVN và đất nước đi về đâu?
Muốn trả lời những câu hỏi quan trọng này, cần phải biết rõ những đặc thù cá tính và tham vọng thầm kín của Trump và Tô Lâm, đồng thời cần hiểu bối cảnh và tương quan thế giới hiện nay, nhất là những yếu tố liên quan trực tiếp tới HK và VN.
Muốn trả lời những câu hỏi quan trọng này, cần phải biết rõ những đặc thù cá tính và tham vọng thầm kín của Trump và Tô Lâm, đồng thời cần hiểu bối cảnh và tương quan thế giới hiện nay, nhất là những yếu tố liên quan trực tiếp tới HK và VN.
Phần I
Thế giới đa cực, nguy hiểm từ mối đe dọa của chiến tranh nguyên tử và những hiểm họa thay đổi môi trường cho toàn thế giới, đặc biệt cả cho Hoa Kỳ lẫn Việt Nam
Đặc điểm của tình hình thế giới hiện nay: Thế giới hai siêu cường HK-Liên xô (LX) của thời Chiến tranh lạnh đã chấm dứt từ sau khi LX sụp đổ trên ba thập niên. Nay thế giới đang sống trong thời kì đa cực trong chính trị, kinh tế, tài chính, quốc phòng và ngoại giao. Hiện nay cả ba cường quốc nguyên tử lớn nhất là HK, Nga và Trung quốc (TQ) không nước nào một mình đủ sức khuynh loát lẫn nhau và thế giới.
Nga thời Putin đang sa lầy trong chiến tranh xâm lược ở Ukraine, đang bị bao vây trong kinh tế, tài chính và ngoại giao. Putin đang bước vào tuổi 72, sức khỏe ngày càng suy yếu. Tập Cận Bình ngày càng gặp khó khăn lớn trong kinh tế-tài chính và xã hội do áp dụng kinh tế quốc doanh, bùng nổ tham nhũng, bị tẩy chay và phong tỏa của HK, Liên minh Âu châu (EU).
Tập Cận Bình lại nuôi tham vọng đến năm 2049 (kỉ niệm 100 năm ĐCSTQ ra đời) TQ trở thành siêu cường cả kinh tế lẫn quân sự và áp đặt chế độ XHCN kiểu TQ ra toàn thế giới. Nhưng nay cũng đã trên 71 tuổi và mặc dầu thiết lập chế độ công an trị, đàn áp nhân dân để ngăn ngừa „Cách mạng mầu“ và đang gặp phải chống đối của nhiều phe phái ngay trong ĐCSTQ. Còn Trump sắp nắm ghế TT lần thứ hai khi gần 80 tuổi, một người cực kì độc tài, ích kỉ, gia đình trị, vô đạo đức, thờ chủ nghĩa dân tộc cực đoan, nhưng lại muốn thực hiện các chính sách độc tài trong một chế độ dân chủ có truyền thống ở HK.
Cả ba nhà độc tài này tình cờ cùng thời gian đang nắm quyền ở ba cường quốc nguyên tử, đang nhắm mắt vùng vẫy như người lội ngược dòng, về mặt thể chất và trí tuệ họ đang ở trong tình trạng lực bất tòng tâm!
Về mặt ý thức hệ, thế giới đa cực hiện nay đan xen giữa các chủ nghĩa dân tộc cực đoan của một số nước lớn và sự tập hợp cùng thức tỉnh của nhiều khu vực và các chế độ dân chủ đa nguyên trước nguy cơ chiến tranh nguyên tử, thảm họa môi trường có thể hủy diệt thế giới.
Bên cạnh các chủ nghĩa dân tộc cực đoan muốn thống trị khu vực và thế giới bằng áp chế kinh tế, thương mại, tài chánh, thậm chí cả bằng cả võ khí nguyên tử. Nhưng trong khi đó nhiều nước dân chủ, công nghiệp cao đã cùng nhau thành lập các liên minh chính trị, kính tế quốc phòng khu vực và thế giới như EU, NATO, AUKUS (Úc, Anh, Mĩ), QUAD (Mĩ, Ấn, Nhật, Úc) để gìn giữ hòa bình, ngăn chặn các chế độ độc tài. Tại một số nước dân chủ chính quyền, các chính đảng và cử tri đã tỉnh táo, can đảm ngăn cản hoặc chấm dứt những toan tính của các thế lực hữu cực đoan xuyên qua các cuộc bầu cử tự do, không để nắm được chính quyền gần đây như ở Pháp, Ba lan, Hòa lan và 3 tiểu bang ở Đức.
Đứng trước hiểm họa khí hậu thay đổi cực mạnh, có thể gây ra thiên tai như lụt lội, hạn hán, cháy rừng trên toàn thế giới, gây nên mất mùa, hủy hoại sức khỏe, nạn đói, di cư, chiến tranh không từ một khu vực nào trên địa cầu. Như chúng ta đã thấy hay chứng kiến thảm trạng sóng thần Tsunamis 26.12.2004 ở Ấn độ dương đã giết hại trên 230.000 người, 110.000 người bị thương và 1,7 triệu dân ở ven biển bi mất nhà cửa ở Thái lan, Nam dương, Ấn độ và Sri Lanka. (3) Hay thảm họa môi trường 5 tỉnh miền Trung từ tháng 4.2016 do sự vô trách nhiệm của những người cầm đầu CSVN, như Nguyễn Phú Trọng khi ấy đã xác nhận „Trước kia chúng ta kêu gọi đầu tư nhưng không nghĩ đến vấn đề môi trường, không nghĩ đến đổ rác đi đâu, nên bây gờ chúng ta phải trả giá“. (4) Tạo cơ hội cho công ti gang thép Formosa thả cửa phóng chất thải độc ra biển đã tàn phá nhiều tỉnh miền Trung 2016.
Hay nhiều nơi ở Âu châu và HK mùa hè vừa qua nhiệt độ lên tới 40-45°C đã dẫn tới những nạn cháy rừng tàn phá khủng khiếp. Mới đây ở Phi luật Tân lần đầu tiên chỉ nội trong một tháng đã diễn ra 6 trận bão cực lớn, hàng triệu người bị mất nhà cửa, hàng trăm người bị thiệt mạng.(5) Hiện nay ngay tại VN đồng bằng Cửu long vựa thóc cả nước đáng đứng trước nguy cơ thủy triều càng cao, nước mặn tràn vào đồng ruộng. Mới đây thành phố Sài gòn đã báo động nguy cơ đất ngày càng lún, lụt lội càng gia tăng. „Tốc độ lún dao động từ 2-5 cm/năm. Đặc biệt, tại những khu vực tập trung các công trình thương mại, tốc độ sụt lún có thể lên tới 7-8 cm/năm.“ (6)
Trong khi đó Thủ tướng Phạm Minh Chính lại vừa để tiếp tục khai thác than đá để sản xuất điện, vì mùa hè vừa qua nạn thiếu điện trầm trọng thêm.(7) Trong khi đó điện gió, điện mặt trời là năng lượng tái tạo giảm nguy cơ phá hủy môi trường và rất thích hợp với điều kiện thiên nhiên của VN, nhưng vẫn tiếp tục bị trở ngại, vì các tập đoàn than đá và dầu khí quốc doanh được các đại quan đỏ và các nhóm lợi ích bảo vệ và lũng đoạn.
Tất cả những thảm họa khí hậu môi trường đều do con người gây ra từ sử dụng dầu lửa, khí đốt, than đá, thải ra khí độc CO 2 từ các nhà máy, xe hơi, phi cơ. Phần lớn xuất phát từ các nước công nghiệp lớn, một số chính quyền vẫn cố nhắm mắt.
Do những nguy cơ trước mắt về biến đối khí hậu, nạn đói, di cư ồ ạt, chiến tranh ngày càng lớn và lan rộng. Nên nhiều tổ chức quốc tế và các dân tộc dân chủ tiến bộ càng thấy phải ngồi sát lại với nhau để sớm tìm ra giải pháp nhanh và hữu hiệu, nếu không thì nhân loại và quả địa cầu sẽ bị hủy diệt. Những chiều hướng dân chủ và nhân bản tiến bộ này được thúc đẩy mạnh mẽ và rất hiệu lực bởi các tiến bộ khoa học của thời đại mới, như AI (trí tuệ nhân tạo), kỉ nguyên truyền thông Internet cực nhanh và cực rộng.
Mỗi quốc gia bất kể các định chế dân chủ hay độc tài trên thế giới – kể cả các cường quốc hạt nhân- đang cùng đứng trước thử thách và cơ hội cùng chết hay cùng sống, cùng tồn tại trong nhân nhượng và tôn trọng lẫn nhau, chống lại những chủ nghĩa dân tộc cực đoan! Trước nguy cơ cùng bị hủy diệt, nên văn hóa nhân bản và dân chủ đang làm cho các nước và khu vực hiểu biết lẫn nhau và cần tới nhau rất thiết thực, mặc dầu một số nước lớn vẫn theo đuổi chủ nghĩa dân tộc cực đoan!
Phần II
Trump âm mưu chuyển từ America First sang Trump First
Giữa khi đó tân TT Trump lại ngang bướng không thèm nhìn nhận những nguy cơ từ môi trường, nên đang chuẩn bị chính sách trở lại tiếp tục khai thác khí đốt từ khí đá, nuôi ý định lại rút HK ra khỏi “Thỏa thuận Paris về khí hậu 22.4.2016” rút bỏ những viện trợ cho các nước nghèo thoát khỏi nguy cơ tàn phá mội trường.(8)
Trong ngoại giao và quốc phòng, Trump có chủ ý giám bớt tối đa vai trò của HK trong liên minh NATO, giảm bớt tới chấm dứt viện trợ cho Ukraine để thả cửa nhà độc tài Putin chiếm lấy và từ đó có thể thực hiện tái lập đế quốc LX sang cả Đông Âu. Đây sẽ là mối đe dọa trực tiếp cho Thế chiến III. với sử dụng bom nguyên tử xuyên qua hỏa tiễn liên lục địa, đe dọa không chí cho Âu châu, Á châu mà ngay cả HK.
Những danh sách vừa được công bố về thành phần nội các tương lai từ nội trị, quốc phòng, ngoại giao, mật vụ, năng lượng, y tế, an ninh nội địa… cho thấy ông Trump chỉ chọn những người trung thành, nịnh hót ông, bất kế tới khả năng, chuyên viên và kinh nghiệm… Điều này hoàn toàn phản ảnh cá tính độc tài, đầu óc thiển cận, mù quáng chỉ thấy trước mà không thấy hậu quả theo sau. Đúng là tham vọng của Trump sau khi chiến thắng biến từ Amerika First thành Trump First!(9)
Nhưng những tham vọng và chính sách độc tài của Trump trong thời gian tới liệu có đưa Make America Great Again (MAGA) (làm cho Mĩ lớn mạnh tiếp tục), hay không khéo sẽ đẩy HK bị cô lập trên thế giới, mất các đồng minh tin cậy trên cả 5 châu! Ngay cả với đa số nhân dân Mĩ, lưỡng viện, báo chí, các tổ chức dân sự HK có cho phép Trump tung hoành như ở vườn hoang?
Trong thời đại toàn cầu hóa kinh tế, tài chính, ngoại giao và quốc phòng, liệu HK có thể rút lui, tự phong tỏa để sống một mình được không? Trong lịch sử HK cận đại, ngay cả những thời gian lưỡng viện thuộc đa số của một đảng, tùy theo vấn đề lớn hay nhỏ, nếu trực tiếp tới vận mệnh HK thì theo truyền thống, Quốc hội (QH) không nhắm mắt để TT toàn quyền quyết định. Theo truyền thống chính trị HK, khi đó các đại biểu QH thuộc đảng Dân chủ hay Cộng hòa trong Thượng viện và Hạ viện vẫn có quyền quyết định và bỏ phiếu theo lương tâm và sự hiểu biết của họ, bất chấp mệnh lệnh của TT.
Nên nắm vững, đã có những lần vài TT Mĩ tính áp dụng độc tài nhưng đã bị các cơ chế chính trị lưỡng viện dân chủ, tư pháp độc lập, nền báo chí tự do, hệ thống Xã hội dân sự (XHDS) độc lập, đa ngành đa năng ngăn cản thành công và phá hủy ý đồ của TT. Những điều này chúng ta đã biết rõ trong nhiều giai đoạn ở HK. Cụ thể nhất là thời TT Nixon đến nỗi phải từ chức để tránh bị QH truất phế. Ngay cả trong nhiệm kì TT đầu của Trump (2017-21) ông đã gặp phải chống đối mạnh trong QH và ngay cả nhiều bộ trưởng và cố vấn…khiến cho chính quyền Trump trong nhiệm kì đầu đã bị tê liệt nhiều lần! (10)
Các định chế chính trị dân chủ, các lực lượng chính trị-kinh tế và khuynh hướng văn hóa dân chủ của HK được xây dựng gần 250 năm, mặc dầu đã bị thử thách một số lần, nhưng sau mỗi lần bị khủng hoảng cả chính giới và cả hệ thống XHDS đã can đảm và sáng suốt sửa chữa những lỗi lầm và khuyết điểm để hoàn thiện chế độ dân chủ. Nhờ thế nền dân chủ HK vẫn tồn tại vững vàng. Những tham vọng cá nhân điên rồ của ông già độc tài Trump cũng không thể nào phá được siêu cường kinh tế và nền dân chủ HK.
Chiếm quyền tạm thời như kiểu Trump trong một xã hội dân chủ có truyền thống ví như một người bị bệnh cúm trong mùa; hay một ngôi nhà bị cơn bão lớn làm tốc mái nhà nhưng nhờ nền tảng tốt nên vẫn đứng vững, nay phải tu sửa lại. Lịch sử HK đã trải qua một số lần thử thách lớn nhưng sau đó đã có những canh tân mới để lấy đà tiến lên trở lại.
________________
Ghi chú:
- Giải Nobel Kinh tế được trao cho các nhà nghiên cứu về bất bình đẳng
- Từ “America First” biến thành “Trump First”! | Tiếng Dân
- Erdbeben im Indischen Ozean 2004 – Wikipedia
- Âu Dương Thệ, Việt Nam “Đổi mới” ? ! Hay: Treo đầu dê, bán thịt chó! Tập II, tr. 213-227
- Lũ lụt tại Philippines: Bão liên tiếp khiến sông vỡ bờ, nhấn chìm hàng ngàn ngôi nhà.
- Thành phố giàu nhất Việt Nam đối diện nguy cơ ‘chìm dần’, sụt lún đất nền có nơi đạt tốc độ 8cm/năm
- Việt Nam sẽ cho chạy các nhà máy điện than với công suất cao …
- Thỏa thuận Paris về khí hậu – Wikipedia tiếng Việt
- Trumps Kabinettsliste ist fast komplett – und umstritten | tagesschau.de
- Cùng tác giả: Thấy gì, nghĩ gì và làm gì từ cuộc bầu cử Tổng thống ở Hoa Kỳ vừa qua? | Tiếng Dân; THÔNG LUẬN – Nửa thế kỉ nhìn lại