(VNTB) – chính phủ đang “có ý định biến hòn đảo từng ngủ yên này thành một ‘thành phố không ngủ'”.

Khi lần đầu tiên đến đảo Phú Quốc vào năm 2003, Ken Atkinson rất có ấn tượng với vẻ đẹp ở đây.

Atkinson nói về hòn đảo nằm về phía tây nam của Việt Nam: “Phú Quốc tương tự như Phuket hay Samui khi những hòn đảo này của Thái Lan bắt đầu từ con số không. Chủ tịch điều hành Grant Thornton Việt Nam, Atkinson đã ở Thành phố Hồ Chí Minh hơn hai chục năm.

Đồi mồi và rùa xanh làm tổ trên những bãi biển cát trắng. Nước trong như pha lê đầy những rạn san hô. Rừng sinh thái bao phủ p hần lớn hòn đảo rộng 593 km vuông. Ở đó có chừng  45.000 cư dân, và nghề chính là đánh bắt cá, làm nước mắm và hải sản, tiêu xanh và ngọc trai nuôi tốt nhất Việt Nam. Thiên nhiên ở Phú Quốc phát triển phong phú đến mức UNESCO đã chỉ định hòn đảo này là khu dự trữ sinh quyển vào năm 2006.

Atkinson nói: “Đối với tôi, đó là một viên kim cương thô. Đã có một cơ hội tuyệt vời để phát triển Phú Quốc thành một cái gì đó ngoạn mục ở Việt Nam.”

Đến năm 2021, và hòn đảo lớn nhất của Việt Nam đã thực sự được phát triển thành một thứ gì đó mới – nhưng cũng trở thành một thứ gì đó khó nhận ra.

Trước đây, Phú Quốc có thể được nhắc đến như Bali hay Jeju của Hàn Quốc – những hòn đảo phát triển văn hóa địa phương với phát triển du lịch. Bây giờ hòn đảo lớn nhất Việt Nam có nhiều khả năng được so sánh với Las Vegas hoặc Hải Nam của Trung Quốc. Phú Quốc đang trên đà phát triển như vũ bão đe dọa đến hình ảnh quyến rũ được coi là “thiên đường cuối cùng” của Việt Nam.

Hàng ngàn phòng khách sạn, căn hộ khách sạn, và hàng dãy nhà phố, biệt thự, và khu dân cư được xây dựng ngút mắt.

Atkinson, sở hữu công ty cung cấp dịch vụ tư vấn tài chính và hỗ trợ giao dịch cho các nhà đầu tư, cho biết: “Phú  Quốc có nhiều phòng hơn Sydney, Australia. Có khoảng 30,000 phòng đã và đang được xây dựng hay là được lên kế hoạch. Đó là chưa kể đến 12.000 phòng của Vingroup, cùng  tất cả các condotel, biệt thự và nhà ở, nghĩa là có ít nhất 40.000 phòng khách sạn.”

Vậy những gì đã bị mất đi khi một hòn đảo hoàn toàn thay đổi trong suốt 20 năm – và ai là người mất mát nhiều nhất? Báo Insider đã phỏng vấn các nhà tư vấn bất động sản, đầu tư khách sạn và tái định cư của Việt Nam, cũng như những du khách, chuyên gia phát triển bền vững và người dân địa phương ở Phú Quốc để tìm hiểu.

Kiến trúc sư mới của Phú Quốc

James Clark, ở Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2012, là người sáng lập Bản tin Đông Nam Á trong tương lai . Anh ấy cho biết đã đến thăm Phú Quốc lần đầu tiên vào năm 2015.

Clark nói: “Kể từ đó, tôi đã liên tục nghe về tốc độ phát triển chóng mặt của Phú Quốc, cùng với những vấn đề đi kèm với sự phát triển quá nhanh như vậy. Clark đã đến thăm lại hòn đảo hồi tháng 3 và vô cùng ngạc nhiên trước những gì nhìn thấy.

Clark cho biết, chính phủ đang “có ý định biến hòn đảo từng ngủ yên này thành một ‘thành phố không ngủ'”.

Đến nay, Phú Quốc đã thu hút được 16,5 tỷ USD vốn đầu tư, theo một bài báo  của Tổng cục Du lịch Việt Nam. Phần lớn vốn đầu tư là của các nhà phát triển tên tuổi của Việt Nam. Vào tháng 4, Vingroup – tập đoàn lớn nhất Việt Nam – đã khai trương “ siêu quần thể nghỉ dưỡng – giải trí” trị giá 2,8 tỷ USD với diện tích hơn 1.000 ha ở phía Bắc Phú Quốc.

Trung Tâm Phú Quốc United Centre hay trung tâm của khu siêu du lịch này là Đại Thế giới ” thành phố không ngủ.” Nơi đây có vô số các chương trình biểu diễn suốt ngày đêm, cửa hiệu kiểu Venice và chèo thuyền gondola, quán bar, câu lạc bộ, và sòng bạc Corona – sòng bạc được cấp phép duy nhất ở Việt Nam – hứa hẹn sẽ làm du khách thức giấc.

Công trình này gồm có công viên giải trí lớn nhất Việt Nam, vườn thú mở duy nhất của Việt Nam, vườn thú safari, sân gôn 18 lỗ, bệnh viện và trung tâm hội nghị.

Ở phía nam Phú Quốc, Sun Group, một công ty bất động sản lớn khác có  nhiều công viên giải trí, khách sạn và khu nghỉ dưỡng hơn với một công viên nước và cáp treo vượt biển dài nhất thế giới.

Clark nói: “Tôi chưa bao giờ thấy bất kỳ nơi nào ở Đông Nam Á có thể so sánh được với những gì đang diễn ra ở đây.

Phục vụ tầng lớp trung lưu Việt Nam

Tính đến năm 2019, chưa có tới 180.000 người quê ở Phú Quốc.

Tú Quyên là một trong những cư dân địa phương đó. Chồng cô, anh Tuấn, được phép thành lập công ty du lịch đầu tiên trên đảo, John’s Tours Phu Quoc Travel Service vào năm 2006.

“Anh ấy bắt đầu bằng cách chở khách bằng xe máy đến các điểm tham quan và khách sạn”, cô nói với Insider. “Sau đó, anh kết nối với các chủ tàu đánh cá để đưa khách ra các đảo nhỏ câu cá và lặn biển.”

“Ban đầu, chúng tôi có khoảng 20 khách mỗi ngày, chủ yếu là khách Úc, Mỹ và châu Âu. Không có du khách Việt Nam ”, ông Tuấn nói. Năm 2019, John’s Tours đón từ 200 đến 300 khách mỗi ngày. Vào thời kỳ cao điểm, con số này lên tới 500 đến 700 khách một ngày.

“Sự phát triển đã giúp ích rất nhiều cho nền kinh tế và công ty của tôi,” ông Tuấn nói.

Sân bay quốc tế Phú Quốc được khai trương vào năm 2012, mở ra nguồn cung cấp dịch vụ du lịch nội địa cho hòn đảo này. Sân bay chủ yếu khai thác các đường bay từ Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Vào năm 2018, các kế hoạch xây một đường băng và nhà ga hành khách thứ hai để đón 14 triệu hành khách mỗi năm vào năm 2030 đã được công bố, Theo báo cáo của Trung tâm Hàng không sân bay cũ có thể đón được 4 triệu khách.

Hầu hết các dự án đều hướng đến tầng lớp trung lưu đang phát triển nhanh ở Việt Nam. Nhiều trang web bằng tiếng Việt. Các chuyên gia phỏng vấn cho bài báo này cho biết phần lớn trong số năm triệu du khách đến Phú Quốc vào năm 2019 là người dân trong nước.

Marco Foerster, mang trong mình nửa dòng máu Việt Nam, làm quản lý cố vấn kinh doanh quốc tế cho Dezan Shira & Associates tại Thành phố Hồ Chí Minh. Công ty chuyện giúp các công ty nước ngoài định cư và phát triển trong khu vực. Ông cho biết các dự án như Vin’s Grand World và Sun’s Grand City mang đến cho tầng lớp trung lưu Việt Nam một “điểm đến du lịch tầm cỡ quốc tế mà không cần phải đi nước ngoài.”

Các chủ đầu tư dường như có niềm đam mê với việc tái tạo các thị trấn và khu nghỉ dưỡng Châu Âu tại Phú Quốc. Những du khách đặt chân đến hòn đảo Đông Nam Á có thể nghĩ rằng họ đang ở Venice, Bờ biển Amalfi hoặc Paris chứ không phải Việt Nam.

“Thông thường, phông nền đẹp mắt là đủ để đăng trên mạng xã hội và không cần tính xác thực nhiều”, Foerster nói thêm về sự hấp dẫn của Phú Quốc đối với du khách Việt Nam.

Tuy nhiên, điều này không đúng với khách quốc tế, Foerster nói: “Du khách quốc tế đến thăm Phú Quốc để trải nghiệm Phú Quốc, không phải là một thị trấn châu Âu đầy màu sắc.”

Jeff Redi, Giám đốc điều hành của Diethelm Travel Việt Nam, cũng có quan điểm tương tự. “Một số người có thể thấy thú vị khi nhìn thấy bản sao của Venice hoặc Firenze ở Phú Quốc, nhưng tôi không cho đó là điều mà du khách quốc tế mong đợi được trải nghiệm khi ở Việt Nam.”

Chỉ những du khách nước ngoài đủ tiêu chuẩn mới được phép đến Phú Quốc kể từ tháng 3 năm 2020, với các yêu cầu kiểm dịch nghiêm ngặt. Việt Nam đang phải vật lộn với Biến thể Delta và chậmtiêm chủng, đã cắt giảm cả du lịch quốc tế lẫn nội địa. Theo Atkinson, kế hoạch thí điểm Phú Quốc mở cửa lại cho du khách quốc tế từ tháng 10 tới nay có vẻ rất khó xảy ra.

Núi rác

Lợi ích trái ngược nhau của du khách trong nước và quốc tế không phải là vấn đề duy nhất mà Phú Quốc đang phải đối mặt. Hòn đảo này cũng đang rên rỉ dưới sức nặng của chất thải.

Nguyễn Quỳnh, quản lý dự án tại Quỹ Thiên nhiên Thế giới (WWF) Việt Nam, cho biết rác thải nhựa do khách du lịch thải ra đã gây “quá tải khủng khiếp” cho hệ sinh thái. Bà cho biết, hòn đảo này thiếu các bãi chôn lấp rác.

“Nếu không có hành động thích hợp, những núi rác đó sẽ sớm trở thành mối đe dọa cho ngành du lịch đang phát triển của hòn đảo”, bà Quỳnh nói.

Phan Thanh Huyền, 23 tuổi, làm Thư ký Hội đồng quản trị Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc. Cô nói với Insider rằng sự thay đổi nhanh chóng đã tạo ra công ăn việc làm cho người dân địa phương và thúc đẩy hệ thống giáo dục và chăm sóc sức khỏe của Phú Quốc.

Cô nói, cuộc sống cũng thuận lợi hơn. Ví dụ, bây giờ cô không phải đi 25 km đến thị trấn để mua loại dầu gội đầu.

“Do sự phát triển ở phía bắc, siêu thị lớn nhất đã mở cách đây 4 tháng”, cô nói. “Nếu không có siêu thị, tôi phải đến thị trấn hoặc đặt hàng trực tuyến và đợi một tuần để được giao hàng.”

Nhưng cô cũng nhận thấy quá trình đô thị hóa dẫn đến gia tăng tội phạm và ô nhiễm trên hòn đảo của mình: “Tôi e rằng Phú Quốc không còn được tự nhiên với không khí trong lành, bãi biển và rừng đẹp như xưa”.

WWF, đã tập trung vào việc giảm thiểu rác thải nhựa ở Phú Quốc từ năm 2018, và đã có được một số cải thiện. Thành phố đã ban hành kế hoạch quản lý chất thải nhựa trên biển đến năm 2025 và chính quyền địa phương đang kêu gọi đầu tư vào các cơ sở xử lý chất thải. Dự án tiếp theo của WWF là kêu gọi các công ty bất động sản và tập đoàn lớn trên đảo đầu tư bảo vệ các khu vực này.

Linh hồn của Phú Quốc

Câu hỏi tại sao và vì ai mà Phú Quốc được phát triển ngay từ đầu như vậy. Như là kế hoạch tổng thể.

Redi của Diethelm Travel Việt Nam cho biết: “Hiện còn thiếu sự phối hợp trong quá trình đô thị hóa ở Phú Quốc. “Có vẻ như không có quy hoạch tổng thể thích hợp về việc hòn đảo sẽ trông như thế nào trong tương lai và khi việc xây dựng ồ ạt sẽ dừng lại.”

Một mặt, giống như là cho du lịch đại chúng. Ông Michael Piro, Giám đốc điều hành của Indochina Capital, cho biết: “Chính phủ đã làm rất tốt trong việc tạo ra một kịch bản cho thị trường du lịch đại chúng, ưu đãi thuế cho các nhà phát triển, miễn thị thực, ưu đãi về phí sử dụng đất và những điều tương tự như thế”.

Tuy nhiên, theo quy hoạch tổng thể do công ty kiến trúc Wimberly Allison Tong & Goo (WATG) hợp tác với Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn Việt Nam thiết kế thì thị trường du lịch đại chúng chưa bao giờ là kế hoạch thực sự. Quy hoạch tổng thể năm 2030, được phê duyệt vào tháng 5 năm 2010, đã thiết lập một tầm nhìn rộng lớn và các hướng dẫn thiết kế cho mọi phát triển tương lai trên đảo.

Thay vào đó, quy hoạch tổng thể cho thấy kế hoạch là thiết kế “một điểm đến du lịch sinh thái, đẳng cấp thế giới” phù hợp với Khu Dự trữ Sinh quyển Toàn cầu được UNESCO công nhận. Trang web của WATG khuyến cáo “xem xét cẩn thận” hệ sinh thái của Phú Quốc và “cân bằng tăng trưởng du lịch.”

Ngoài ra còn có vấn đề là người dân địa phương được tham gia như thế nào nếu có.

Một nghiên cứu tháng 5 năm 2019 của hai giảng viên đại học trong nước, Vũ Minh Hiếu và Vũ Minh Go, cho thấy rằng hơn 96% người dân địa phương được khảo sát cho biết họ không được chính quyền địa phương hỏi ý kiến về kế hoạch phát triển du lịch. Gần 75% cho biết họ không biết thuật ngữ “phát triển du lịch bền vững” có nghĩa là gì.

Các chuyên gia và người dân địa phương mà Insider đã nói chuyện đã đồng ý rằng không có sự tham gia của dân  địa phương sẽ làm tổn hại đến sự phát triển của hòn đảo.

Foerster, giám đốc cố vấn kinh doanh tại Dezan Shira cho biết: “Nếu coi những bãi biển và cây dừa là giá trị duy nhất để mang lại khách du lịch và đầu tư, thì người dân địa phương bị gạt  ra ngoài và họ  không có  được cơ hội tích cực tham gia vào việc định hình lại hòn đảo của họ.

Cô Huyền hiện sống và làm việc tại Phú Quốc nói: “Người dân địa phương là linh  hồn của nơi đó. Không có văn hóa và thiên nhiên địa phương, thì  Phú Quốc dường như cũng giống  như nhiều điểm du lịch thương mại khác. “

Nguồn: Business Insider

(*) Tựa do VNTB đặt

---