Quang Nguyên
(Washington)
(VNTB) – Tuần sau người Mỹ sẽ có một TT mới. Cuộc bầu cử lần này có lẽ sẽ là một dấu ấn quan trọng trong lịch sử Mỹ như đã có trong cuộc bầu nên một TT da đen.
Thứ Ba, ngày 8 tháng 11, công dân Mỹ từ 18 tuổi sẽ đi bỏ phiếu chọn Tổng Thống và một số viên chức dân cử từ trung ương đến địa phương, có thể là Thống Đốc, 1/3 Thượng nghị sĩ, một nửa số dân biểu Liên Bang, các dân biểu Tiểu bang, các viên chức giáo dục, và cảnh sát trưởng Tiểu Bang hay quận… Những người trong tất cả bậc, hạng của chính phủ.
Theo luật định, năm bầu cử Thổng thống luôn vào năm nhuận và vào ngày thứ ba tuần lễ đầu tiên của tháng 11. Người ta không tổ chức vào ngày Chúa Nhật, ngày nghỉ. Tất cả công tư sở, hãng xưởng, tiệm ăn chợ búa phải cho nhân viên thời gian đi bầu, thường là 2-3 tiếng đồng hồ tùy theo đơn vị bầu cử xa gần nơi làm việc. Tuy vậy, nhiều người vẫn đi bỏ phiếu sau giờ làm việc, tan tầm, về nhà. Phòng phiếu thường mở cửa đến 8 giờ tối. Có trường hợp đến giờ đóng cửa, nhưng người bỏ phiếu vẫn nối đuôi, nhóm hội đồng bầu cử tại chỗ có thể đồng ý mở cửa cho đến hết dòng người.
Có quyền bầu phiếu không có nghĩa phải sử dụng nó, mặc dầu quyền này làm mọi công dân, bất kể giầu nghèo, sang hèn, tôn giáo, chủng tộc, giới tính trở nên bình đẳng. Trong lần bầu cử năm 2012, nhiệm kỳ 2 của Obama, chỉ còn 129 triệu có 55% cử tri bỏ phiếu, 45% còn lại không đi bầu. Năm 2008 số người bỏ phiếu là 131 triệu.
Có nhiều lý do dẫn đến việc không bỏ phiếu của gần nửa cử tri Mỹ. Số gọi là bận việc chiếm cao nhất, lên đến gần 19% trong kỳ bỏ phiếu năm 2012. Người không đi bầu vì cảm thấy không hứng thú chiếm thứ hai, hơn 15%. Số người quên không đi là 4%, và số không đi vì thời tiết xấu gần 1%. Trước đây người ta đã phải tranh đấu đến đổ máu để được đi bầu. Đã có một thời những người liệt kê dưới đây không được phép hành xử quyền công dân: Không phải dân da trắng. Đàn bà. Người không có đất đai. Người Công Giáo. Người không theo KiTô Giáo. Người dưới 21 tuổi. Người không biết đọc, biết viết. Con cháu dân nô lệ. Thổ dân (American Indians).
Ngày nay, các cấm kỵ này không còn nữa, nhưng những người phạm trọng tội và người tòa án phán quyết bị bệnh tâm thần sẽ không được bầu. Theo bản điều tra dân số lần gần đây nhất cho thấy người già, người có nhà cửa, người đã kết hôn, có gia đình thường đi bầu. Nhóm có tỷ lệ đi bầu cao nhất là người có thu nhập cao, học thức khá và người có việc làm tốt.
Người trẻ đi bỏ phiếu ít hơn ngưòi lớn tuổi. Nhóm dân đi bỏ phiếu cao nhất là Mỹ da trắng, nhóm ít người đi bầu nhất là dân Á Châu, sau cả cử tri da đen và cử tri gốc Nam Mỹ. Kỳ bầu cử lần này hiếm thấy người ta tự gắn sau xe của họ bảng cổ vũ cho người họ ưa thích như những lần trước. Tâm lý chán nản, không ưa cả hai ứng viên TT hình như phổ biến, có thể vì vậy người đi bầu lần này sẽ không cao. Không thấy không khí hăm hở như các kỳ bỏ phiếu trước, nhất là so với nhiệm kỳ đầu cho Obama.
Người Mỹ đi bầu tổng thống và các quan chức tiểu bang, liên bang, ngoài vì các vấn đề có tầm quan trọng như an ninh quốc gia, vai trò của Mỹ trên thế giới.., họ còn rất quan tâm đến những vấn đề thiết thân. Họ mong muốn có môi trường sống trong lành, thanh bình; họ mong muốn có luật nhập cư dễ dàng cho thân nhân; muốn có một nền giáo dục tốt hơn, trường học tốt hơn, chất lượng giáo viên cao hơn, tiền trợ cấp giáo dục nhiều hơn; họ mong có nhiều việc làm và lương, bổng, phúc lợi hậu hĩ hơn.
Nước Mỹ có hai chính đảng lớn, luôn là đối thủ trong các cuộc tranh cử Tổng Thống. Đảng Dân Chủ, một đảng lâu đời nhất, được thành hình năm 1828, khi một nhóm ngưòi cùng tập họp để ủng hộ ứng viên tổng thống Andrew Jackson. Mãi đến khoảng những năm 1850, đảng Cộng Hòa mới thành lập nhằm vận động loại bỏ chế độ nô lệ. Ngoài hai đảng chính, còn có các đảng gọi là các đảng thứ 3, Third Parties, như đảng Hiến Pháp, Constitution Party, đảng Xanh, the Green Party, và đảng Người tự Do Libertarian Party. Các đảng này có tiếng tăm khá, nhưng chưa từng có người của họ ngồi ghế Tổng Thống. Họ có số phiếu tín nhiệm trong các cuộc bầu cử sơ bộ rất thấp, cho nên ngay cả trong các cuộc tranh luận giữa các ứng viên TT, được tổ chức do Ủy Ban Bầu Cử Quốc Gia, họ cũng không đươc mời. Biết không thể thắng cử nhưng họ vẫn đưa người ra tranh cử, nhiều dự định của họ được ủng hộ rộng rãi.
Ngoài ra còn các ứng viên độc lập, không thuộc một đảng phái nào. Tuy vậy chi phí vận động rất cao, khó có người có thể tự ứng cử nếu không được sự ủng hộ tài chánh của người dân. Đảng Cộng Sản Mỹ rơi vào trường hợp này. Họ có trụ sở, được hoạt động công khai, đựơc quyền ngang bằng các đảng phái khác, nhưng đã từng chỉ nhận được hơn 1 ngàn phiếu ủng hộ, nên từ nhiều năm nay không xuất hiện; tuy vậy họ khuyên những đảng viên của họ dồn phiếu cho ứng viên đảng Dân Chủ. Tréo ngoe, ứng viên Dân Chủ Obama, trong lần vận động đầu tiên đã thề đập tan bọn khủng bố, Hồi Giáo Cực Đoan, Cộng Sản nếu họ có hành vi phá hoại nước Mỹ và an ninh thế giới.
Nhìn chung ứng viên TT phải là những người có tài năng, có bản lãnh đặc biệt, có thần kinh bằng thép. Họ chịu đối thủ mổ xẻ, phanh phui, soi mói tất cả hành vi, lời ăn, tiếng nói, từ đời tư đến việc công rất lâu về trước. Có những việc, những lời lỡ miệng có lẽ họ đã quên khấy hồi nào, nay được ai đó đưa ra công luận với chứng cứ rành rành. Họ cũng phải hy sinh rất nhiều, ngay cả tự do cá nhân và lợi nhuận gia đình. Donald Trump trước khi ra ứng cử được nhiều người, kể cả người bình dân lẫn người danh giá, muốn đến gần. Mới đây ông khánh thành một khách sạn rất lớn, mời rất nhiều khách, nhưng nhiều người từ chối vì không muốn bị thấy như người ủng hộ ông trong tư cách ứng viên TT, hay ủng hộ đảng Cộng Hòa.
Công chúng, dù muốn đi bầu hay không, dù là người ở ngoài nước Mỹ, dễ tìm thấy các thông tin về cá nhân ứng cử qua rất nhiều kênh thông tin, trong đó có cả tin tốt lẫn không tốt cho họ như:
Các đài Truyền thanh, truyền hình trình chiếu các diễn văn, bài nói chuyện, phỏng vấn và các cuộc tranh luận.
Nghe, xem các ứng viên đối thủ nói về nhau. Tham khảo tin tức qua các tổ chức, tôn giáo mình tin cậy. Tin tức trên báo chí, tạp chí. Đọc các websites của ứng viên, những người ủng hộ hay phản đối (như Facebook hay Twitter)v..v.
Vài trang mạng có tin, đánh giá ứng viên và các vấn đề của họ như www.smartvoter.org , www.vote411.org
Dù gì, tuần sau người Mỹ sẽ có một TT mới. Cuộc bầu cử lần này có lẽ sẽ là một dấu ấn quan trọng trong lịch sử Mỹ như đã có trong cuộc bầu nên một TT da đen. Và dù ai thắng đi nữa, nước Mỹ vẫn là nước Mỹ, quốc gia đi đầu và luôn kiên trì với nền dân chủ, trong đó Tổng Thống chỉ được thi hành quyền lực theo ý của toàn dân.