VNTB – Sách giáo khoa cho học trò không phải là giáo trình cho sinh viên

Hà Nguyên

(VNTB) – Soạn giáo trình để giảng dạy ở bậc đại học, có lẽ phù hợp người chắp bút là người có học hàm, học vị giáo sư, tiến sĩ.

Còn soạn sách giáo khoa cho học trò từ tiểu học đến tú tài thì viết sách là để học trò có thể tự học chứ không nhằm phô diễn kiến thức bản thân. Những bài học do vậy hầu hết cần đến sự dung dị, chân phương, phù hợp với quy luật nhận thức của người mới bước vào cánh cửa học đường như việc học, cách học, quan hệ và cách ứng xử với gia tộc, thầy cô, bạn bè, xã hội….

Thử nhìn lại bộ sách Quốc văn giáo khoa thư, sẽ thấy rõ cái tam giác quan hệ giữa người biên soạn sách, người dạy và người học được thiết lập một cách rõ ràng, mực thước. Trong đó, các tác giả tỏ ra rất tôn trọng và tin cậy vào khả năng, kinh nghiệm cá nhân của người thầy; còn học trò thì họ đòi hỏi lấy việc “hiểu ý nghĩa trong bài” làm điều cốt yếu.

Nói chung, các tác giả Quốc văn giáo khoa thư làm cho người ta thấy rằng việc dạy, việc học là việc nghiêm túc, thiêng liêng; và học đường là nơi con người sẽ được khai tâm, khai trí. Nội dung, văn phong, khẩu khí của quyển sách tự nó đã toát lên yêu cầu rất cao về đức độ, phẩm hạnh của người thầy; về tâm thế cầu thị, cầu tiến của người đi học. Nghĩa là cuốn sách có uy thế, tầm vóc của một thứ kinh điển. Điều mà sách giáo khoa hiện nay không có được!

Không dám quơ đũa cả nắm, nhưng thiển ý của người viết cho rằng đội ngũ biên soạn sách giáo khoa hiện nay chưa được chọn lựa kỹ càng. Nhiều người có học hàm, học vị cao nhưng xã hội không biết đến, học giới chưa nể trọng.

Đó là chưa kể năng lực, tư cách của một vài người còn không ít điều khả nghi. Họ viết sách giáo khoa như những nhà khoa học chứ không phải như những nhà sư phạm. Viết để phô phang kiến thức, muốn trình bày cho hết mọi lý lẽ mà ít chú ý đến điều kiện, khả năng, tâm sinh lý của người học.

Thành ra sách giáo khoa của các vị học hàm, học vị giáo sư, tiến sĩ trở nên quá rườm rà, nặng nề, khô cứng, chứa đựng nhiều điều vô bổ. Sách giáo khoa mà thầy không tự dạy được nên mới có sách hướng dẫn đi kèm, học trò không tự học được nên mới có loại sách “để học tốt…” ăn theo, phụ huynh cũng không trợ giúp được gì cho con em mình nên đành cho học thêm thì chất lượng, hiệu quả giáo dục đi đến đâu?

Cũng khó trách cứ ở đây về “lỗi nhận định” của các nhà soạn sách là giáo sư, tiến sĩ, vì ngay cả trong xã hội lâu nay mỗi khi đề cập vấn đề nhạy cảm an ninh quốc gia một chút, người ta hay phó mặc kiểu “mọi chuyện đã có đảng và nhà nước lo”.

Sách giáo khoa cũng vậy. Soạn sách giáo khoa qua những lần gọi là cải cách giáo dục, cho đến tận lúc này hình như tiếp tục được xây dựng trên nền tảng quan niệm, triết lý rằng xã hội tốt đẹp và phát triển, cuộc sống ổn định và nền nếp, mọi người đều thực thi tròn vẹn chức phận của mình…, nên người học chỉ cần tin và làm theo mà thôi.

Đó là quan niệm, triết lý công thức, giáo điều, nhằm vào việc đào tạo ra những con người dễ bảo, dễ sai khiến, dễ phục tùng chứ không nhằm vào việc đào tạo ra những con người cá nhân, tự chủ, có tư duy phê phán và tư duy sáng tạo. Do thiếu bản lĩnh nên học sinh ngày nay dễ chao đảo, dễ mất niềm tin trước các hiện tượng tiêu cực xuất hiện nhan nhản trong xã hội.

Đó là chưa kể sách giáo khoa còn buộc phải chịu sự điều chỉnh của Tuyên giáo đảng. Điều này có thể kiểm chứng qua chuyện học sinh  bây giờ, nếu được hỏi: Ai là người sáng chế ra chữ Quốc ngữ? Tôi dám chắc rất ít em trả lời được ngắn gọn, ngọn ngành.

Bài 69 của lớp Dự bị (Cours Préparatoire) sách Quốc văn giáo khoa thư, các tác giả viết ngắn gọn, giản dị, dễ hiểu, dễ nhớ: “Ngày xưa, ở nước ta, muốn viết tiếng ta, thì người ta dùng một lối chữ gọi là “chữ nôm” do ở chữ nho ra. Nhưng chữ ấy khó đọc lắm. Đến khi các ông cố đạo ở Âu châu sang nước Việt Nam, các ông ấy mới dùng những chữ cái vần la tinh mà đặt ra chữ “quốc ngữ” tức là chữ ngày nay trong nước ta đã thông dụng vậy.

Các ông cố người Pháp và nhất là cố Alexandre De Rhodes có công trong việc đặt ra lối chữ ấy lắm. Cố Alexandre De Rhodes ở bên nước Việt Nam ngoại bảy năm. Ông có viết nhiều sách về nước Nam, nhất là quyển lịch sử đất Bắc Việt, và một quyển tự điển tiếng la tinh và tiếng Bồ Đào Nha. Các sách của ông là những sách in đầu tiên bằng chữ quốc ngữ” (Quốc văn giáo khoa thư, lớp Dự bị, trang 148,149).