Khánh An dịch
(VNTB) – Những người hâm mộ thích phán xét và những nhà quảng cáo hèn nhát đã giúp Trung Quốc kiểm duyệt ra sao
Chaguan
Vào thời kỳ đầu của kỷ nguyên kỹ thuật số, Bill Clinton đã dự đoán rằng sự kết hợp giữa chủ nghĩa tư bản và internet có thể tự do hóa Trung Quốc. Tầm nhìn của ông ấy táo bạo, lạc quan và sai lầm. Lúc đó là năm 2000 và tổng thống Mỹ lúc bấy giờ đã chứng kiến một cuộc cách mạng trong quá trình sản xuất, khi Đảng Cộng sản Trung Quốc không còn là nhà cung cấp độc quyền tất cả mọi thứ từ việc làm, nhà ở, cho đến tin tức.
Trong thời đại có nhiều cơ hội và nguồn thông tin mới, Đảng sẽ ít có khả năng kiểm soát mọi người hơn, ông Clinton lập luận như vậy và nói thêm: “Trong thế kỷ mới, quyền tự do sẽ lan rộng nhờ điện thoại di động và mạng Internet”. Thực vậy, ông ấy đã nghe nói rằng Trung Quốc đang cố gắng kiểm soát mạng internet. “Chúc may mắn! Khác nào ném đá ao bèo”, ông cười thầm.
Lãnh đạo Đảng đã dành 20 năm sau đó để chứng minh rằng, có đủ đá, thì họ có thể thuần phục được ao internet. Công việc tốn kém và khó khăn liên quan đến những đội quân kiểm duyệt, cảnh sát chìm và các cán bộ tuyên giáo. Các công ty Internet phải thuê hàng chục nghìn nhân viên kiểm duyệt, được trả lương để phát hiện và xóa các ý kiến và hình ảnh bị cấm trong vòng vài giây. Ông Clinton đã không hoàn toàn nhầm lẫn. Nhà nước ít hiện diện trong cuộc sống bình thường của nhiều người Hoa hơn trước.
Trong một số lĩnh vực, quan chức cố gắng duy trì tình trạng gần như độc quyền cung cấp thông tin đã được kiểm duyệt. Trong ngành báo chí, lãnh đạo Đảng đã dồn nguồn lực cho các hãng thông tấn nhà nước trung thành, chẳng hạn như tờ Nhân Dân Nhật Báo, khuyến khích họ tạo ra các công ty con năng nổ hơn để cạnh tranh với nhiều hãng tin có khuynh hướng thương mại hơn. Một số cá nhân đôi khi dám đưa tin tức theo ý riêng, và nghi ngờ các sự kiện. Vì những việc này, họ thường bị khiển trách, sa thải, giam giữ hoặc bỏ tù.
Lĩnh vực giải trí là nơi tốt nhất để xem các dự đoán của ông Clinton đã sai lệch như thế nào, bởi vì đây là lĩnh vực mà cạnh tranh thương mại bùng nổ đặc biệt trên mạng, nhưng vòng kìm kẹp của đảng nhìn chung vẫn vững chắc. Điều này, thoạt nhìn, thật đáng nể. Cách đây một thế hệ, ngoại trừ một vài video về cướp biển, các đài truyền hình nhà nước và các cơ quan kiểm duyệt phim chính thức có quyền kiểm soát gần như toàn bộ những gì được xem trong nhà hoặc rạp chiếu phim.
Bây giờ không còn chuyện đó nữa. Ghé thăm một ngôi nhà trong làng và có thể thấy một chiếc tivi vẫn ầm ĩ ở một góc nhà, cả già lẫn trẻ cùng xem. Nhưng ở những nơi khác, trong mỗi toa tàu, căng tin hay ký túc xá, sẽ thấy người Trung Quốc đang chăm chú nhìn vào điện thoại thông minh. Họ có thể đang xem một phim bộ, một cuộc thi tài năng hoặc những đoạn video ngắn nghiệp dư có lượng người theo dõi trực tuyến lớn: có thể là một người nông dân đang nhảy múa, hay một người lái xe tải đang hát trên con đường vắng vẻ nào đó.
Một cậu bé tuổi teen đang ngủ gật trên xe buýt có thể đang theo dõi một người phát trực tiếp cuộc chơi trò chơi điện tử . Những phụ nữ trẻ ở hàng phía sau có thể đang xem một người có ảnh hưởng trên mạng xã hội với 40 triệu người theo dõi đang bán son môi, vì Trung Quốc tự hào là thị trường thương mại điện tử lớn nhất và phát triển nhất thế giới.
Tất cả những điều này khiến các quan chức phải cảnh giác. Vào ngày 5 tháng 3, trong báo cáo thường niên trước Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc, thủ tướng Lý Khắc Cường đã kêu gọi một mức lễ độ cao hơn trong các ngành công nghiệp văn hóa, nhân danh “nền văn hóa xã hội chủ nghĩa tiên tiến”.
Bốn ngày trước đó, Hiệp hội Nghệ thuật Biểu diễn Trung Quốc, cơ quan được nhà nước hậu thuẫn, đã bắt đầu thực thi một danh sách mới gồm 15 hành vi có thể khiến các diễn viên, nhạc sĩ và các nghệ sĩ khác bị cấm biểu diễn trong một năm hoặc lâu hơn. Các hành vi bị phạt bao gồm từ việc xúc phạm danh dự quốc gia đến lái xe khi say rượu, đánh bạc hoặc hát nhép trong các buổi biểu diễn thương mại.
Các hướng dẫn được xây dựng dựa trên các động thái trước đó của các hiệp hội ngành nhằm bảo vệ sự ổn định xã hội, bao gồm các quy tắc cấm tình yêu đồng tính, ngoại tình, hút thuốc hoặc yêu thuật. Ở Trung Quốc ngày nay, một xã hội bất bình đẳng đến đau đớn, các cơ quan quản lý phim và truyền hình đã cố gắng hạn chế việc phô trương sự giàu có hoặc đặc quyền có được do thừa kế. Để phục vụ mục đích đó, họ đã chỉ trích các chương trình truyền hình thực tế về cuộc sống của những người là con cái của những người nổi tiếng.
Các nhà kiểm duyệt đã không chỉ quản lý các nghệ sĩ giải trí bằng các quy định. Gần đây, chính bản chất của Internet Trung Quốc hiện đại đang giúp họ thành công, một thị trường siêu thương mại do những kẻ bắt nạt dễ tự ái tuần tra. Trở nên nổi tiếng lúc này rấy nguy hiểm ở Trung Quốc.
Trong vài tuần đầu năm 2021, người hâm mộ, các blogger nổi tiếng và các phương tiện truyền thông nhà nước đã đồng loạt khiển trách nhiều người nổi tiếng đến nỗi một mục gần đây trên Tencent News – một nền tảng trực tuyến, đã lên tiêu đề: “Thời đại của những ngôi sao nói lời xin lỗi đang đến: bất kể bạn làm sai điều gì, hãy xin lỗi.”
Những người đã xin lỗi trong năm nay là một nữ diễn viên bị buộc tội bỏ rơi hai đứa con thơ nhờ mang thai hộ ở Mỹ và một diễn viên hài đã thực hiện một quảng cáo đồ lót phụ nữ theo kiểu phân biệt giới tính. Những lời xin lỗi khác đến từ một nữ diễn viên hài đã mặc áo khoác với dòng chữ “đồ mắng chồng” bị cáo buộc xem thường phụ nữ; và từ một kỵ sĩ Tây Tạng 20 tuổi bị bắt gặp đang hút thuốc trước ống kính. Vài tháng trước đó, vẻ ngoài điển trai và nụ cười bẽn lẽn đã khiến anh nổi tiếng và trở thành đại sứ thiện chí cho quê hương mình.
Khi các lực lượng thị trường giúp Đảng Cộng sản thống trị
Chaguan (tác giả bài báo này) gần đây đã nói chuyện với những nhân vật kỳ cựu trong ngành giải trí. Họ kể về những người bạn nổi tiếng phải uống thuốc trầm cảm và giải thích lý do tại sao. Trước kia, các ngôi sao chỉ xuất hiện khi họ làm một bộ phim mới. Giờ đây, người hâm mộ muốn săm soi kỹ lưỡng từng chi tiết trong cuộc sống của các diễn viên trên mạng xã hội và mong đợi sự hoàn hảo nơi thần tượng của họ.
Các nghệ sĩ thành danh nhìn thấy hàng trăm đối thủ mới được tạo ra hàng năm từ các cuộc thi tài năng. Ở một đất nước không được chỉ những người cai trị, việc để công chúng bóc mẽ người nổi tiếng là một van an toàn hữu ích, đặc biệt khi các ngôi sao gây ra sự tức giận thực sự khi né thuế hoặc lạm dụng đặc quyền. Tình trạng cạnh tranh khốc liệt đã nâng cao giá trị tác phẩm.
Nhưng các biện pháp kiểm soát chính trị đã làm giảm tính đa dạng của các dịch vụ văn hóa. Với quá nhiều bộ phim chiến tranh yêu nước hay những phim bộ hấp dẫn, lợi nhuận trở nên quan trọng hơn chứ không phải nghệ thuật. Các nhà tài trợ khó đoán nhanh chóng bỏ cuộc ngay khi có dấu hiệu rắc rối đầu tiên.
Đảng không còn độc quyền trong ngành công nghiệp giải trí. Nhưng đảng vẫn tạo ra các quy định. Cách biệt với thế giới bên ngoài do tường lửa và kiểm soát nhập khẩu, các ngành công nghiệp văn hóa và internet của Trung Quốc đã trở thành các tập đoàn, ban thưởng cho những ai trung thành và ngoan ngoãn vâng lời. Điều đó đem lại cho các nhà kiểm duyệt tất cả quyền lực mà họ cần.
Bị ngăn cách với thế giới bởi tường lửa và việc kiểm soát nhập khẩu, các ngành công nghiệp văn hóa và internet của Trung Quốc đã trở thành các tổ chức độc quyền, ban thưởng cho những ai trung thành và ngoan ngoãn vâng lời. Điều đó đem lại cho các nhà kiểm duyệt tất cả quyền lực mà họ cần.
Nguồn: The Economist