Nguyễn Phúc
(VNTB) – “Người Trung Quốc có câu, bán anh em xa mua láng giềng gần. Lúc Việt Nam và Thái Lan cần nước thì Trung Quốc liền cấp nước. Đó là điều Ấn Độ không thể làm, Nhật Bản và Hoa Kỳ càng không thể nào làm được. Do đó tôi nghĩ, sự kiện này sẽ là gợi ý cho một bộ phận người dân Việt Nam”. (Hà Lượng Lượng, một nhà bình luận thời sự của đài Phượng Hoàng)
Xả nước theo bước chân kinh lý
Ngày 15-3, ông tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng bắt đầu “kinh lý” về đồng bằng sông Cửu Long để “triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ ở các tỉnh và Nghị quyết Đại hội XII của Đảng”. Đến đầu giờ chiều hôm đó, khi ông làm việc với cán bộ chủ chốt tỉnh Long An, thì báo chí Việt Nam dẫn nguồn tin Tân Hoa Xã, cho biết Trung Quốc bắt đầu xả đập thủy điện.
Trưa hôm sau, lúc ông Tổng bí thư “thị sát” Gò Công, Tiền Giang, thì Tân Hoa Xã phát bản tin rằng bên hành lang kỳ họp Lưỡng Hội, ông Trần Lôi – Bộ trưởng Bộ Thủy lợi Trung Quốc nói với cánh báo chí, truyền hình: “Trung Quốc và Việt Nam vừa là đồng chí, vừa là anh em, lại là láng giềng hữu hảo liền sông liền núi. Do đó chúng tôi đã trao đổi với Bộ Ngoại giao, bắt đầu từ hôm qua chúng tôi quyết định tăng lưu lượng xả nước trên đập Cảnh Hồng lên 2000 mét khối trên giây mỗi ngày xuống hạ du”.
Hà Lượng Lượng, một nhà bình luận thời sự của đài Phượng Hoàng trụ sở đóng tại Hồng Kông, trong bài bình luận về chuyện xả nước này, có đoạn: “Người Trung Quốc có câu, bán anh em xa mua láng giềng gần. Lúc Việt Nam và Thái Lan cần nước thì Trung Quốc liền cấp nước. Đó là điều Ấn Độ không thể làm, Nhật Bản và Hoa Kỳ càng không thể nào làm được. Do đó tôi nghĩ, sự kiện này sẽ là gợi ý cho một bộ phận người dân Việt Nam”.
Bao giờ nước “của Trung Quốc” về đồng bằng?
Lượng nước này sẽ về tới đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) sau khoảng 2-3 tuần nữa, ông Trần Đức Cường, phó Chánh văn phòng Ủy ban sông Mekong Việt Nam cho biết, tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Ông Cường nói rằng phía Trung Quốc chỉ cho biết sẽ xả nước hồ chứa đập Cảnh Hồng từ 15-3 đến 10-4 với lưu lượng xả trung bình khoảng 2.000 m3/s theo yêu cầu từ phía Việt Nam để cứu hạn cho khu vực hạ lưu sông Mekong. Tuy nhiên, họ không nói rõ, lưu lượng này là xả liên tục trong 25 ngày trên hay xả gián đoạn.
Trước câu hỏi nếu như Trung Quốc xả nước từ đập Cảnh Hồng với lưu lượng xả như tuyên bố thì bao nhiêu phần trăm nước sẽ về được tới ĐBSCL, khi trong tình hình hiện nay các quốc gia như Thái Lan, Lào, Campuchia cũng đang trong tình trạng khô hạn?. Ông Cường cho hay, theo tính toán sơ bộ của Ủy ban Sông Mekong thì lượng nước về tới ĐBSCL đạt khoảng 27-54%. “Lượng nước này có thể giải quyết được phần nào vấn đề khô hạn ở hạ lưu. Còn khả năng đẩy lùi xâm nhập mặn phải phụ thuộc vào diễn biến triều. Nếu đỉnh triều tiếp tục lên cao thì việc giải quyết mặn rất khó”, ông Cường cho biết thêm.
Tuy nhiên, trao đổi với báo chí, ông Lê Anh Tuấn, phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Biến đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ, nói rằng: “Tôi không biết tính toán của Ủy ban sông Mekong dựa trên số liệu và phương pháp nào, nhưng khả năng nước về tới ĐBSCL sẽ không đáng kể”. Ông Tuấn cho rằng, hiện nay, tình hình khô hạn đang diễn ra trên toàn bộ các quốc gia thuộc lưu vực sông Mekong, bao gồm Thái Lan, Lào, Campuchia. Do đó, khi nước chảy qua lãnh thổ các quốc gia này, không thể nào ngăn cản nông dân của họ lấy nước vào đồng ruộng để cứu hạn. “Kể cả khi nước còn thừa thì các vùng trũng, dòng nhánh, khu đất ngập nước dọc lưu vực sông Mekong sẽ tiếp tục gom nước. Do đó, nước về tới ĐBSCL là không đáng kể”, ông Tuấn khẳng định.
Bên cạnh đó, ông Tuấn lưu ý rằng nếu như xả gián đoạn thì lượng nước xả xuống hạ lưu là không đáng kể. Ông Tuấn cũng cho rằng nếu như Trung Cộng xả với lưu lượng đã tuyên bố thì chỉ trong vòng 30 giờ, đập Cảnh Hồng với dung tính khoảng 249 triệu m3 sẽ cạn hoàn toàn nước.
Trung Quốc sẽ còn tiếp tục mặc cả
Một vấn đề khác mà ông Tuấn lo lắng chính là sau 10-4 thì Trung Quốc có tiếp tục xả nước cứu hạn cho hạ lưu nữa hay không? Bởi lẽ, theo ông Tuấn, hiện nay, khi nghe có tin nước sẽ về, nhiều hộ nông dân trồng lúa ven biển đã bắt đầu xuống giống, gieo mạ để chờ nước từ thượng nguồn về sẽ cấy. “Nếu như nông dân xuống mạ gieo cấy mà sau 10-4 cho tới khi mùa mưa bắt đầu khoảng cuối tháng 5, mà theo dự báo năm nay có thể muộn hơn, không có nước thì cực kỳ rất nguy hiểm”, ông Tuấn lo lắng.
Lo lắng tiếp theo là tình trạng mặn giữa mùa có thể giảm vì thủy điện xả, nhưng đến mặn cuối mùa thì lại cực kỳ nghiêm trọng khi Trung Quốc trữ nước và xâm nhập mặn ở ĐBSCL có thể kéo đến tháng 6 – 7.
Tình trạng hạn hán ở ĐBSCL hiện nay là hậu quả, hệ lụy của thảm họa kép, bao gồm hiện tượng El Nino và các đập thủy điện bắm nát dòng Mê Kông mà Trung Quốc có trách nhiệm trong đó. Động thái Trung Quốc xả thêm nước xuống hạ nguồn Mê Kông để giảm bớt hậu quả tình trạng hạn hán do El Nino và đập thủy điện gây ra là điều đáng hoan nghênh. Nhưng xin lưu ý, đó chính là trách nhiệm của Trung Quốc chứ không phải cái Bắc Kinh đem ra mặc cả với các nước.
Như lời của ông Hà Lượng Lượng, Trung Quốc đã đem cả việc xả nước Mê Kông gán vào chuyện Biển Đông, quan hệ Việt – Trung và dùng nó để kích động, chia rẽ quan hệ giữa Việt Nam với các nước khác.