Long Đức
(VNTB) – Xóm Mũi bây giờ không còn những ngôi nhà không cửa nối liền, nằm san sát như như trước.
Theo các bậc lão làng sinh ra và lớn lên tại chót Mũi Cà Mau, thì đây có thể là nơi duy nhất ở Việt Nam còn lưu giữ lại được nét đẹp văn hóa đặc trưng của vùng sông nước miền Tây…
Ở nơi náo nhiệt, đông đúc như thành thị thì việc lắp cửa nẻo cho ngôi nhà không những buộc phải có, mà còn phải được đặt cẩn thận đề đề phòng những tình huống mất mát tài sản.
Ấy vậy mà tại nơi cùng trời Tổ quốc lại tồn tại những ngôi nhà sàn không gắn cửa. Không ai biết tập tục này bắt đầu từ đâu nhưng nhiều cư dân ở xóm Mũi (thuộc ấp Mũi, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau) đến nay vẫn còn duy trì nét đặc trưng mà ông bà đã truyền lại.
Khi gần đến Vườn quốc gia Mũi Cà Mau, ghé hỏi bất kỳ người dân nào ở đây về xóm nhà không cửa đều được dẫn một cách tận tình, như giới thiệu về “đặc sản” của quê hương xứ sở.
Muốn đến xóm nhà không cửa phải băng qua một cây cầu sắt chỉ rộng vừa đủ cho 2 chiếc xe máy đi qua, hoặc đi xuồng, vỏ lãi.
Cư dân xóm Mũi phần nhiều là làm nghề biển nên xóm nhà không cửa cũng từ đó mà được hình thành dọc bờ sông để thuận tiện di chuyển. Mặt trước ngôi nhà sẽ ra lộ, mặt sau ngôi nhà là nằm trên dòng sông, cái mà người ta thường gọi là nhà “có chân”, cả hai mặt đều không có cửa. Gió cứ thế mà ùa vào, một không gian mát mẻ từ sáng đến đêm, kéo dài từ năm này qua năm nọ.
Đến buổi tối đi ngủ, có nhà thì buông một tấm vải che để thay thế cửa, có nhà thì giăng hàng rào (thực tế là do họ lo ngại con nhỏ đi té xuống đất vì ngôi nhà xây cao để tránh nước lên), có nhà thì cứ để yên như ban ngày và nằm ngủ.
Người dân trước giờ ở chung xóm với nhau bằng nghĩa bằng tình, mặc dù chỉ đứng bên ngoài là thấy hết đồ đạc trong nhà nhưng cũng chẳng ai nổi tính tham lam mà ăn trộm tài sản. Ngược lại, nếu chủ nhà đi vắng thì chòm xóm lại là người coi nhà giúp, hễ có người lạ dòm ngó là họ tới hỏi thăm.
Đó là bản chất tốt đẹp một cách tự nhiên, tạo nên những con người miền Tây luôn thật thà, chất phác.
Thế mà tập tục nhà không có cửa lại đang bị thu hẹp dần vì chuyện đi lại giữa Đất Mũi với các địa phương khác hiện nay đã không còn gặp nhiều khó khăn. Chỉ cần dọc theo tuyến đường quốc lộ, không cần phải đi chuyến phà nào vì đã có nhiều cây cầu được xây dựng, thì sẽ xuống thẳng tới Đất Mũi.
Dường chừng chính vì chuyện đi lại dễ dàng hơn xưa nên nhiều người dân xóm nhà không cửa cũng có đôi chút bất an, họ đã lắp thêm một cánh cửa sắt kéo trong ngôi nhà sàn cũ kỹ.
Vì lẽ đó nên xóm Mũi bây giờ không còn những ngôi nhà không cửa nối liền, nằm san sát như như trước. Mà thay đó là sự xen lẫn, cách một vài ngôi nhà không cửa là một vài ngôi nhà đã lắp cửa, không cửa kéo thì cũng cửa sắt.
Đến tối thì họ tắt đèn, cửa đóng then cài. Thế nhưng cũng có người dường như muốn tận hưởng lại không khí ngày xưa, cái thời mà nhà còn trống vắng chiếc cửa, họ vẫn mở cửa thâu đêm suốt sáng. Đó như cái thói quen đã ngấm ngầm trong máu thịt của họ tự lúc nào.
Một sự tiếc nuối được đặt ra, liệu vài năm nữa, khi đến xóm Mũi của tỉnh Cà Mau hỏi thăm về xóm nhà không cửa đang nơi đâu, chắc hẳn sẽ không mấy ai muốn nhận lại câu trả lời của dân địa phương: “Giờ làm gì còn nhà không cửa nữa mà anh tìm?”…