Thái Hóa Lộc
(VNTB) – Kết quả bầu cử sơ bộ ở những bang đầu tiên được truyền thông thổi phồng lên để rồi chiến thắng hay thất bại tại những nơi này sẽ mang tính quyết định.
Hãng thông tấn AP ngày 18.12 đưa tin sự xuất hiện của ông Trump vào cuối tuần qua ở thị trấn Durham tiểu bang New Hampshire là thể hiện sự công khai trong nỗ lực muốn giành chiến thắng đại diện ứng viên đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống năm 2024. Ông tuyên bố: “Chúng tôi sẽ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ ở New Hampshire, sau đó chúng tôi sẽ ‘đè bẹp’ Tổng thống Joe Biden vào tháng 11 năm tới”… Sự thật như thế nào? Chúng ta thử tìm hiểu thủ tục này.
Bầu cử sơ bộ là điểm khởi đầu để chỉ định đại diện cho đảng và thủ tục bầu sơ bộ khác biệt ở từng tiểu bang, từ trong đảng Dân Chủ đến trong đảng Cộng Hoà, do đó, khác với các đảng Cộng Sản trong đó các lãnh tụ được một số người trong Bộ Chính Trị quyết định, ở Mỹ chẳng có đảng nào có “Bộ Chính Trị” hết. Mỗi đảng đều có một ủy ban phối hợp, dù có gọi là ủy ban quốc gia thì chỉ có vai trò giới hạn là vận động gây quỹ cho các ứng viên của đảng và phối hợp việc tranh cử của họ, chứ không đề ra cương lĩnh hay chương trình gì cho đảng.
Chương trình hành động của mỗi đảng do một ủy ban đặc nhiệm gồm cả trăm đại diện các tiểu bang được bầu trong đại hội đảng đề ra trong đại hội đó luôn. Cái oái ăm của chính trị Mỹ là chương trình của đảng có khi chẳng giống chương trình của ứng viên tổng thống chút nào, kiểu ông nói gà bà nói vịt.
Vì không có Bộ Chính Trị nào chỉ định nên tất cả các đảng viên trên 35 tuổi, sanh tại Mỹ đều có quyền ra tranh cử làm đại diện đảng trong cuộc bầu tổng thống. Họ phải tự đưa ra chương trình hành động, có thể khác nhau một trời một vực với các đồng chí cùng đảng, rồi tự tìm cách vận động lấy hậu thuẫn của đảng viên chứ không phải của cấp lãnh đạo đảng, và kiếm phiếu của cử tri đoàn của mỗi tiểu bang. Tính chất độc lập của các ứng viên nói riêng và đảng viên nói chung cũng đưa đến nhiều tình trạng quái lạ. Năm 2000, thượng nghị sĩ Dân Chủ Joe Liebermann đứng chung liên danh làm Phó TT cho Gore. Năm 2008, cũng ông Liebermann đó công khai chống Obama và đi vận động cho ứng viên Cộng Hòa John McCain, và gần hơn nữa có thể đã trở thành ứng viên Phó TT của ông McCain.
Thứ tự bầu sơ bộ của các tiểu bang là đề tài tranh chấp tay ba triền miên giữa các tiểu bang, các ứng viên, và ủy ban lãnh đạo đảng. Trên căn bản, cả hai đảng đều không muốn các tiểu bang nhỏ bị lép vế, nên dành các cuộc bầu đầu tiên cho các tiểu bang nhỏ, có tính tiêu biểu. Tiểu bang đầu tiên là Iowa, miền trung nước Mỹ, rồi đến New Hampshire miền đông bắc, rồi đến South Carolina miền nam, rồi chạy qua Nevada miền tây. Tuy là các tiểu bang nhỏ hay ít dân, nhưng kết quả được truyền thông thổi phồng lên để rồi chiến thắng hay thất bại tại những nơi này sẽ mang tính quyết định. Ứng viên vô danh Obama năm 2008 chỉ nhờ thắng tại Iowa mà sẵn trớn đánh bại guồng máy khổng lồ của bà Hillary luôn. Đương kim TT Johnson, sau khi thua Robert Kennedy tại New Hampshire Tháng Giêng 1968, đã bỏ cuộc, không ra tranh cử nữa…
Tình trạng này đưa đến cái lủng củng là các tiểu bang có bầu sơ bộ muộn, tháng Năm hay tháng Sáu, đều không còn tiếng nói gì đáng kể vì đến khi họ bầu thì ứng viên gần như đã được chọn xong từ trước. Trong thời gian gần đây, nhận thấy ảnh hưởng của mình quá ít, nhiều tiểu bang lớn bèn tự ý cãi chỉ thị của ủy ban lãnh đạo đảng, tổ chức bầu sơ bộ sớm hơn để dành tiếng nói. Chẳng hạn như Florida và Michigan năm 2008.
Hình thức bầu cử sơ bộ cũng khác biệt từ tiểu bang này qua tiểu bang khác. Có tiểu bang tổ chức bầu cử trực tiếp cho các đảng viên, có tiểu bang cũng bầu trực tiếp nhưng mở rộng cho mọi người tham gia, kể cả người ngoài đảng (có thể đưa đến tình trạng tréo cẳng ngỗng là đảng viên đảng đối lập xâm nhập, dồn phiếu cho ứng viên yếu nhất), có tiểu bang bầu qua hình thức hội thảo nhóm rồi bỏ phiếu nhiều vòng như Iowa (đưa đến tình trạng các ứng viên điều đình trước với nhau, nếu bị loại ở những vòng đầu thì sẽ dồn phiếu cho ai, như Obama và Edwards đã tìm cách hợp tác với nhau để đánh bại bà Hillary năm 2008).
Phát biểu trước những người ủng hộ, và nhận biết bầu cử sơ bộ có tác động quan trọng ông Trump nhắc lại rằng New Hampshire là nơi tổ chức cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên của quốc gia sau cuộc họp kín bắt đầu ở bang Iowa và ông không muốn nhìn thấy sự thất bại khi ra quân tại đây. Ngoài ra “New Hampshire sẽ là cơ hội loại bỏ các RINO không chân thành… chỉ là đảng viên Cộng hòa trên danh nghĩa”, ông Trump nói, đề cập các đối thủ gồm Thống đốc bang Florida Ron DeSantis và bà Nikki Haley, cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc. Hai đối thủ được ông Trump liệt kê đều là những người trước đây ông ủng hộ. Ông cảnh báo rằng “những người từ đồng minh trở thành đối thủ” của ông “sẽ phản bội mọi người giống như họ đã phản bội tôi”.
“RINO” là từ viết tắt của “Republicans in Name Only”, là một thuật ngữ mà ông Trump sử dụng để chỉ các đảng viên Cộng hòa công khai chống lại ông.
Theo kế hoạch, cuộc bầu cử sơ bộ ở New Hampshire diễn ra vào ngày 23 tháng Giêng năm 2024, chỉ 8 ngày sau khi Iowa bắt đầu quá trình đề cử. Tiếp đến Nevada và South Carolina vào ngày 5 tháng 3 năm 2024. Ông Chris LaCivita, cố vấn cấp cao cho chiến dịch tranh cử của ông Trump, nói với hệ thống truyền hình Right Side Broadcasting: “Điều thực sự quan trọng theo quan điểm của chúng tôi là có thể giành chiến thắng ở các bang đầu tiên. Thắng Iowa, thắng New Hampshire, thắng Nevada, thắng South Carolina. Mọi thứ sẽ ngã ngũ. Đó là mục tiêu của chúng tôi”.
Một cuộc thăm dò ở New Hampshire do CNN và Đại học New Hampshire thực hiện vào tháng 11 cho thấy bà Haley đứng ở vị trí thứ hai, sau ông Trump. Tỷ lệ ủng hộ dành cho bà cao hơn một chút so với ông DeSantis và cựu Thống đốc tiểu bang New Jersey Chris Christie. Trong lúc đó, Thống đốc bang Florida Ron DeSantis đã có phát biểu gay gắt nhằm vào cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, đối thủ của ông trong cuộc đua tranh ví trí đại diện đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống năm 2024. Ông cho rằng ông Trump sẽ cố gắng “làm mất tính hợp pháp của kết quả” nếu thua trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng Hoà tại bang Iowa hoặc New Hampshire vào tháng tới, ông DeSantis nói thêm: “Nếu ông Trump thua, ông ấy chắc chắn sẽ nói rằng kết quả đã bị gian lận, dù thế nào đi nữa”. Video về sự kiện này đã được đài Fox News Digital chia sẻ trên mạng xã hội.
Đáp lại, ông Steven Cheung, người phát ngôn đội ngũ tranh cử của ông Trump, cáo buộc thống đốc bang Florida “trích dẫn các quan điểm của đảng Dân chủ”. Ông Cheung nói trong một phát biểu hôm 15.12: “Khi sự nghiệp chính trị của ông Ron [DeSantis] kết thúc sau vài tuần nữa, ông ấy có thể bắt đầu làm công việc ngoài giờ với tư cách là người đại diện của đảng Dân chủ vì ông ấy đang cho mọi người thấy ‘bản chất thực sự’ của mình”. Đội ngũ của ông Trump đã cáo buộc nhóm của ông DeSantis đang cố gắng “gian lận” các cuộc họp kín sau những bình luận của vợ ông là Casey DeSantis.
Tuần trước, bà DeSantis đã khuyến khích những người ủng hộ ngoài tiểu bang tham gia các cuộc họp kín, song chỉ người dân Iowa mới được phép bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử cấp bang. Bà DeSantis sau đó đã làm rõ rằng bà chỉ kêu gọi mọi người tình nguyện tham gia ủng hộ chồng mình, theo tờ The New York Times.
Liệu ông Trump có tuyên bố cuộc bỏ phiếu sơ bộ Iowa là “gian lận” hay không vẫn chỉ là giả thuyết. Các cuộc thăm dò dư luận gần đây cho thấy ông DeSantis kém xa ông Trump ở Iowa. Ở New Hampshire, ông DeSantis cũng xếp sau cả cựu tổng thống Trump và cựu đại sứ Liên Hiệp Quốc Nikki Haley…
Thời gian sẽ dừng lại khi Giáng Sinh đã tới… Xin cùng cầu nguyện cho thế giới hòa bình, hai cuộc chiến tại Ukraine và Dải Gaza sẽ chấm dứt. Nước Mỹ không còn chia rẽ; đặc biệt tỵ nạn người Việt cùng đoàn kết hơn đề đón mừng và vinh danh Thiên Chúa:
Vinh danh Thiên Chúa trên Trời
Bình An dưới thế cho người Thiện Tâm