Khải Đơn
Cách họ chọn xóa mờ ảnh ai thể hiện phương châm phụng sự của tờ báo và những biên tập viên ảnh: ta hiểu họ thực sự coi trọng ai và muốn ai trở thành trò cười thu hút đám đông.
Gửi cho BBC từ Indonesia
Ngày 19/10/2023, Ngọc Trinh bị bắt. Tờ Vietnamplus thuộc Thông Tấn Xã Việt Nam đăng ảnh cô mặc chiếc áo khoác hồng mỏng và áo thun, ngồi giữa hai cán bộ công an đang đứng.
Ngày 15/1/2023, Vietnamplus cùng nhiều báo lớn khác như Tuổi Trẻ đăng bức ảnh cô mặc áo xanh sậm, chụp qua vai một cán bộ công an khác.
Một số người đọc ở Việt Nam ca ngợi: Có lẽ cô là người nổi tiếng duy nhất bị bắt mà lên hình “trông vẫn còn tử tế”. Ấy là độc giả đang so sánh cô với bà Nguyễn Phương Hằng bị bắt với tóc tai rũ rượi, gương mặt không trang điểm, hoặc đại gia Vạn Thịnh Phát còn nguyên lô cuốn tóc và mặc đồ ngủ bị bắt tại nhà.
Nhưng khi nhìn Ngọc Trinh trong những cột mốc, từ bị bắt đến khi công bố hoàn tất cáo trạng, rồi truy tố theo khung hình phạt từ 2 – 7 năm tù, tôi nhớ lại lời khen “trông vẫn còn tử tế” và tự hỏi: Vậy ai đã từng phạm tội tồi tệ hơn cô, nhưng được báo chí đối xử nhân văn hơn nhiều về mặt hình ảnh?
Cũng không khó để tìm ra họ! Trên cùng tờ Vietnamplus của Thông Tấn Xã Việt Nam, tôi tìm được ảnh cựu Bộ Trưởng Bộ Y Tế Nguyễn Thanh Long được phóng viên tử tế bôi mờ mặt trong phiên toàn xử ông gần đây.
Tội ác ông đã phạm là gì: ăn hối lộ 2,25 triệu đô, để test kit của công ty Việt Á được nhanh chóng cấp phép, nâng khống giá và đưa vào sử dụng giữa bối cảnh có hàng chục ngàn người chết do Covid-19.
Để tưởng tượng rõ hơn tội của ông Nguyễn Thanh Long, bạn đọc có thể nhớ lại chuỗi ngày tổng lực xét nghiệm trên toàn quốc.
Giờ đây người dân đã biết, những cuộc xét nghiệm ép buộc đó không phải vì lo lắng toàn dân đau bệnh, mà để chi xài càng nhiều kit test càng tốt, kiếm được càng nhiều tiền càng tốt. Khi đó rất nhiều người đã nhiễm bệnh vì các cụm tập trung lây lan khi đi xét nghiệm.
Khi đó, ông Long là bộ trưởng, lên ti vi rất đều đặn nói về các chính sách chống dịch. Ông nhận 2,25 triệu đô cho “công lao” của mình và lãnh 18 năm tù.
Nhưng không sao, báo Vietnamplus tỏ ra là tờ báo có đạo đức với lãnh đạo, cho dù họ phạm tội ác giữa bối cảnh cả nước đang chìm trong thảm họa, bộ trưởng vẫn xứng đáng được đối xử tử tế, được bôi mờ mặt để những ai chưa kịp nhận ra ông thì không cần nhận ra ông.
Kẻ phạm tội tiếp theo nhận được sự tử tế đó là cựu Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh. Dù đã ra trước tòa, ông vẫn được báo Nhân Dân trân trọng vẽ mờ khuôn mặt. Truyền hình Thông Tấn trong các buổi sáng đưa tin đã tô mờ mặt tất cả những bị can trong đại án Việt Á.
Ông Chu Ngọc Anh đã phạm tội gì? – Ông làm bộ trưởng Khoa học và Công Nghệ. Ông biết đề tài nghiên cứu kit test là sở hữu nhà nước, nhưng rất nhanh chóng đã ký các quyết định giao Công ty Việt Á phối hợp nghiên cứu với Học viện Quân y.
Trong phiên tòa, ông Chu Ngọc Anh nói ông vô ý nhận chiếc va li đựng 200.000 USD từ công ty Việt Á về và “quên mất”, nay bị bắt thì đem trả lại 4 tỷ đồng. Có lẽ vì ông “quên” và kịp trả lại tiền, ông chỉ nhận 3 năm tù giam, cực kỳ nhẹ so với những gì ông đã gây ra.
Người đọc có thể tìm lại trên Google những bài báo đưa tin bộ trưởng Khoa học và Công Nghệ đã trao bằng khen cho đại diện các nghiên cứu tiêu biểu trong phòng chống dịch Covid-19, Việt Á là một trong những đại diện đến nhận và đứng giữa “vòng tay” của ông Vũ Đức Đam và Chu Ngọc Anh.
Vậy đây là người đã chủ động giúp test kit Việt Á có danh hiệu và lan tỏa đến mọi miền đất nước.
Tương tự, với chừng ấy tội ác, người này cũng vinh hạnh được cả Vietnamplus và báo Nhân Dân bôi mờ mặt.
Bài viết bắt giữ cựu bộ trưởng trên báo Tuổi Trẻ đăng bức hình hết sức phong độ của ông, không đầu bù tóc rối như bà Nguyễn Phương Hằng hay còn đeo lô cuốn tóc như bà Trương Mỹ Lan.
Tại sao tôi phải bức xúc vì một cô người mẫu như Ngọc Trinh bị bắt và bị gợi ý án 2-7 năm tù, hay bà Nguyễn Phương Hằng bị bắt vì livestream chửi bới cả thế giới? – Bởi nếu ở vai trò là bị can của những vụ án hình sự, có gây hại cho xã hội, thì những gì hai phụ nữ này làm ít gây hại hơn nhiều triệu lần so với những tên tuổi như Nguyễn Thanh Long, Chu Ngọc Anh.
Ngọc Trinh bị bắt vì tội tập motor cùng thầy giáo ở nơi vắng vẻ, xong bị té và khoe clip lên mạng.
Bà Phương Hằng livestream chửi nhiều người sai sự thật (và giúp người dân hình thành thói quen đòi sao kê mỗi khi đóng góp từ thiện).
Hai phụ nữ này cũng vô hại hơn những tên tuổi được hạ cánh an toàn như Nguyễn Xuân Phúc, Vũ Đức Đam vì sai phạm liên quan đến thảm họa khiến hàng chục ngàn đồng bào chết trong dịch Covid-19 và trục lợi từ hàng chục ngàn người cần được về bên gia đình qua những chuyến bay giải cứu.
Ở góc độ nhìn về nữ giới, những bức ảnh của Ngọc Trinh, bà Phương Hằng được trưng ra với vẻ hả hê thắng thế của nhà cầm quyền, và cho phép công chúng không gian đủ lớn để cười cợt vào nhan sắc, cơ thể của hai phụ nữ này bằng cái nhìn tấn công giới tính.
Với phụ nữ, nhan sắc là phần quan trọng. Phần này bị hủy hoại vì những bức ảnh tóc rối bù, mặc áo thun tay bị còng, ảnh mờ nhòe chụp từ vai công an ra như để chứng minh sự “có tội” và “không còn danh phận” mà họ phải gánh chịu.
Ngược lại, tuy ra tòa với vài triệu đô tham nhũng, 18 năm tù lận lưng, nhiều tội ác thực sự gián tiếp gây chết và tổn thương đồng bào trong đại dịch, những bộ trưởng, cựu bộ trưởng tiếp tục “hưởng quyền” làm mờ mặt, được các tờ báo quan trọng nhất về mặt chính trị là Nhân Dân và Vietnamplus (Thông Tấn Xã Việt Nam) trân trọng che mờ, dù họ đã bị kết án.
Thậm chí, ảnh công bố bản tin bị bắt của bộ trưởng cũng là ảnh đẹp thời đương chức.
Khi cư dân mạng đưa ra những câu đùa kiểu “Ngọc Trinh là được ưu ái có hình tử tế nhất rồi!”, thì sự đùa giỡn đó đã vô ý quên đi sự thật khó chịu hơn nhiều, đó là sự bất bình đẳng trong cách báo chí sử dụng hình ảnh nghi can chưa bị kết tội và đã bị kết tội.
Dù đã có án 18 năm tù, Nguyễn Thanh Long vẫn được che mặt. Dù chưa ra tòa, mặt Ngọc Trinh ngồi bị còng tay, bị dẫn đi, bị thẩm vấn đã đầy rẫy các báo.
Ở đây, tôi đặt câu hỏi về tính công chính của những biên tập xử lý hình ảnh của các báo. Các tờ báo này cho thấy họ chẳng có quy tắc nào trong việc che mờ mặt nhân vật hay bảo vệ danh tính ai cả.
Không lẽ một cô người mẫu chưa bị kết tội có ít quyền con người hơn một bộ trưởng phạm nhiều tội đã bị kết án?
Một người livestream không cần phẩm giá nên đáng bị chưng ra đầu tóc rối bù? Còn bộ trưởng phạm tội thì cần được giữ gìn phẩm chất nên được xóa mờ bớt mặt để khỏi ai nhận ra?
Có phải thước đo để các tờ báo ưu ái là quyền lực mà những bị can này từng sở hữu trước khi ra vành móng ngựa? Hay các cơ quan ngôn luận này cũng chẳng cần quan trọng gì phẩm giá của những phụ nữ mà họ và cố ý câu view bằng cách dùng hình ảnh đủ xấu và bôi nhọ họ trên mạng?
Đó cũng là khi độc giả nhận ra cách chọn xóa mờ ảnh ai thể hiện phương châm phụng sự của tờ báo và những biên tập viên ảnh: ta hiểu họ thực sự coi trọng ai và muốn ai trở thành trò cười thu hút đám đông.
Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm của tác giả, một nhà thơ, nhà văn Việt Nam.