Cửa Đại, Quảng Nam: Núp bóng dự án cứu bờ biển để “cướp” tài nguyên

Tại biển Cửa Đại, Quảng Nam, mấy hôm nay hàng chục tàu biển hút cát bồi lấp ở cửa sông, bơm vào bờ kè chắn sóng, nhằm cứu bờ biển đang bị xâm thực. Nguyên Bí thư Thành ủy Hội An Nguyễn Sự, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Trí Thanh tham gia đàn cúng tế, cầu an, cầu cát quay về với người dân Cẩm An, Cẩm Thanh. Tất cả mừng đến rơi nước mắt, nâng niu khi những hạt cát đầu tiên bồi hoàn vào đất liền, báo hiệu cho kết quả cứu nguy bờ Cửa Đại đã bước đầu khả quan. Nhưng thật oái ăm thay, chính những con tàu mà Ban Quản lý các dự án đầu tư TP. Hội An đang thuê để bơm cát, cứu bờ biển Cửa Đại thuộc “Dự án khẩn cấp chống xâm thực bờ biển” lại đi hút cát ngay tại Cửa Đại để tuồn bán cho các dự án lấn biển ngoài TP. Đà Nẵng.

Thực trạng xâm thực bờ biển Cửa Đại đã đến mức nguy cấp. Quảng Nam đã phải tổ chức xây kè tạm để chống sạt lở. Trong mùa mưa năm 2016, tại Cửa Đại, công trình xuyên cả ngày lẫn đêm với những chiếc xe cẩu hối hả đóng lút xuống biển những tấm thép cao tới 10 mét, ken sát bên nhau tạo dựng bức tường thành ngăn biển khỏi nuốt mất bờ. Rồi những chiếc xe xúc hối hả đóng cát vào bao, vận chuyển khẩn cấp từ huyện Thăng Bình, băng đường bộ để đưa về Cửa Đại, chất thành những bờ kè mềm. Dùng cát để giữ cát.

Ông Lê Trí Thanh – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết: Từ tháng 11.2016, Quảng Nam đã triển khai ngay dự án xây kè khẩn cấp chống xâm thực bờ biển Cửa Đại với quy mô lên đến 60 tỉ đồng từ ngân sách nhà nước. Phương thức xây kè mềm bằng bao cát (túi địa kỹ thuật) có trọng lượng khoảng 300 tấn, chiều dài 20m, cao 5m để thả ngầm xuống dưới biển, chắn sóng, chống biển xâm thực trên suốt chiều dài 1,6km từ KS Victoria ra hướng tây bắc. Sau đấy, thuê các tàu vận tải biển cỡ lớn, hút cát tại cửa sông Thu Bồn (Cửa Đại) gần đó để bơm vào phía trong bờ kè này, tạo bãi cát nhân tạo, với khối lượng ban đầu là 70.000m3. Dự án này do Ban Quản lý các dự án đầu tư TP. Hội An đại diện, làm chủ dự án.

Cũng trong thời điểm này, Bộ GTVT cũng có một dự án nạo vét luồng khẩn cấp để giải quyết thực trạng bồi lấp cục bộ tại cửa sông Thu Bồn, tạo điều kiện cho tàu thuyền ra vào sông. Gói kinh phí hơn 10 tỉ đồng của dự án này từ ngân sách trung ương. Quản lý dự án là Đoạn Quản lý đường thủy nội địa – Sở GTVT Quảng Nam. Vì triển khai song song hai dự án tại một khu vực biển Cửa Đại nên chính quyền tỉnh Quảng Nam đã cho phép hút cát ở dự án khơi thông luồng cửa sông để đổ vào bờ “kè mềm” của dự án chống xâm thực với khối lượng 80.000m3, thay vì họ phải đổ ra ngoài khơi như những năm trước đây.

Ông Lê Trí Thanh cũng cho biết, sở dĩ cho phép 2 dự án này hỗ trợ lẫn nhau là vì nguyên tắc dùng chính cát (bồi lấp) ở cửa sông Thu Bồn (cũng tại Cửa Đại) để cứu bờ cát bị xâm thực ven biển Cửa Đại.

Để hút cát bồi lấp ở cửa sông Thu Bồn và bơm vào bờ kè mềm chống xâm thực biển Cửa Đại, cả 2 chủ dự án là Ban Quản lý các dự án đầu tư TP. Hội An lẫn Đoạn Quản lý đường thủy nội địa (Sở GTVT) đều thuê các đội tàu biển của Cty Thành Đô, Cty Sơn Thịnh, Cty Thuận Lưu… làm đầu mối thực hiện. Hàng chục tàu biển từ Nam Định, Hải Phòng, Hưng Yên… đã nối đuôi nhau, kéo vào Cửa Đại, hút cát bồi cửa sông, bơm vào bờ Cửa Đại. Hoạt động vận chuyển cát, bơm, hút cát này được triển khai rầm rộ, khẩn trương cả ngày lẫn đêm. Người dân thường và cả chính quyền nhà nước đều khó mà phân biệt được những chuyến cát chở trên biển là phục vụ cho dự án nào. Lợi dụng việc được chính quyền cho phép hoạt động đan xen, rối ren này mà chính các con tàu biển này đã trộm cát để ra bán cho dự án lấn biển tại Đà Nẵng.

Phát hiện thực trạng trộm cát bán ra ngoài, lãnh đạo tỉnh Quảng Nam đã chỉ đạo Bộ đội biên phòng phục bắt. Ngày 4.3, Bộ đội biên phòng Quảng Nam đã phục kích, truy đuổi, bắt quả tang 4 tàu biển đang trên đường chở cát Cửa Đại ra bán tại Đà Nẵng. Tuy nhiên, khi lập biên bản, các chủ tàu này chối bay và cho rằng mình bị chạy lạc trên biển.

Trong các ngày giữa tháng 3, với vai ngư dân đánh bắt ven bờ, chúng tôi lần theo những chuyến tàu biển chở cát bất thường, “chạy lạc” này, tiếp tục phát hiện cát Cửa Đại đã theo những con tàu của Cty Thành Đô thuê mang ra bán tại Khu đô thị Đa Phước -The Sunrise Bay ở TP. Đà Nẵng. Đây là dự án lấn biển, cần đến 5 triệu mét khối cát để bồi lấp tại vịnh Đà Nẵng.

Với những hình ảnh không thể chối cãi, ông Phạm Thanh Tý – GĐ Cty Thành Đô – đơn vị thi công án kè khẩn cấp chống xâm thực bờ biển Cửa Đại đã thừa nhận số hiệu những con tàu này là Cty Thành Đô đang thuê để làm dự án tại Hội An. Tuy nhiên ông Tý phủ nhận trách nhiệm với lý do là không giám sát được hoạt động trên biển. Tiếp tục điều tra, chúng tôi đã phát hiện Cty TNHH Tuấn Sinh ở Lộc Hạ, TP. Nam Định – chủ nhân thực sự của những con tàu này mới là người đứng sau các hoạt động trộm cát ở Cửa Đại ra bán cho dự án lấn biển ngoài TP. Đà Nẵng.

Không chỉ lén lút hút trộm cát quý nơi bờ biển đang sạt lở nghiêm trọng tại Cửa Đại để đi bán, Cty Tuấn Sinh còn xác lập một hợp đồng kinh tế với nội dung thỏa thuận: “Hút cát tại vùng biển Cửa Đại, Quảng Nam, vận chuyển, bơm vào bờ, cách mép nước 30 mét tại Khu đô thị quốc tế Đa Phước, phường Thuận Phước, quận Hải Châu, TP. Đà Nẵng”. Tổng khối lượng thỏa thuận tại hợp đồng này là cung ứng 1 triệu khối cát, với giá trị thanh toán là 60 tỉ đồng. Hợp đồng này còn cam kết công suất hoạt động là 3.000m3/ngày, đêm trong thời gian tháng 1 – 2.2017 và nâng lên trên 10.000m3/ngày, đêm từ tháng 3 – 9.2017. Điều đáng nói là ngoài dòng chữ ngắn gọn để chỉ vùng biển hút cát là Cửa Đại, hợp đồng này không có căn cứ nào chỉ rõ mỏ cát – nơi khai thác – cũng như viện dẫn cơ sở pháp lý, chứng minh nguồn cát 1 triệu khối này là hợp pháp.

Cùng hút cát ở cửa biển để bơm vào bờ kè Cửa Đại, cùng triển khai một thời điểm, nhưng đến nay, dự án của BQL các dự án đầu tư TP. Hội An đã thực hiện được 62.000m3 trên tổng số 70.000m3 kế hoạch. Trong khi đó, Đoạn Quản lý đường thủy nội địa chỉ mới thực hiện được 9.000m3 trên tổng số 80.000m3 chỉ tiêu. Vậy, 71.000m3 còn lại đi đâu?

Chính quyền TP. Hội An, Bộ đội biên phòng Cửa Đại, Đoạn Quản lý đường thủy nội địa – Sở GTVT Quảng Nam khó có thể tránh trách nhiệm trước hiện tượng hàng chục tàu biển hạng nặng, liên tục chở cát Cửa Đại ra bán cho dự án lấn biển ngoài Đà Nẵng. 

Dự án nạo vét luồng lạch biển Cửa Đại: Bất cập, chồng chéo trong quản lý giám sátChiều ngày 22.3, tại Đồn biên phòng Cửa Đại đã diễn ra cuộc họp khẩn với các ngành, đơn vị có liên quan về công tác phối hợp, giám sát việc hoạt động của các tàu hút cát trên luồng đường biển Cửa Đại. Tại cuộc họp, đã lộ ra nhiều bất cập trong công tác quản lý, giám sát phối hợp giữa các bên có liên quan về dự án nạo vét luồng lạch Cửa Đại. Cụ thể, có tất cả 15 tàu thuộc 3 Cty Thành Đô, Thuận Lưu, Sơn Thịnh được cấp phép ra vào khu vực thi công dự án nạo vét luồng lạch, đã đến đăng ký với đồn biên phòng. Thế nhưng chỉ có 8 tàu là thi công, các tàu còn lại chấm dứt hợp đồng với chủ đầu tư, rút giấy phép đã cấp, nhưng khi ra khỏi khu vực dự án thì Đồn biên phòng Cửa Đại không nhận được thông báo từ Đoạn Quản lý đường thủy nội địa. Bất cập khác cũng ở việc giám sát khối lượng cát đã hút, số chuyến mỗi ngày và khối lượng cát đổ về bãi theo quy định. Thượng tá Trần Văn Ba nhận định, hiện tượng “cát tặc” núp bóng dự án nạo vét này là có. Tuy nhiên, phải tiếp tục điều tra, tuần tra, để xác minh, bắt giữ mới khẳng định chắc chắn. Đồn biên phòng Cửa Đại cũng vừa phát hiện và xử phạt hai trường hợp tàu hút cát không có giấy phép tại luồng Cửa Đại. PHƯỚC BÌNH