Hòa Ái, phóng viên RFA
2016-05-08
Anh Trương Minh Tam trong cuộc phỏng vấn ngư dân vào sáng 27/4 tại bãi biển Đông Yên.
Anh Trương Minh Tam, một cựu tù nhân lương tâm, hiện là thành viên của tổ chức Phong trào Con đường Việt Nam, đã đến Kỳ Anh, Hà Tĩnh để tìm hiểu vụ việc cá chết trắng bờ. Ngay sau khi video clip do anh thực hiện được phổ biến trên các trang mạng xã hội, anh Trương Minh Tam bị cơ quan công an Hà Tĩnh và Hà Nam bắt giữ vào hôm 28/4 đến tối mùng 4/5 được trả tự do. Trước cuộc trao đổi về việc anh bị tạm giam trong 6 ngày là đoạn chia sẻ của ngư dân với anh Tam vào sáng 27/4 tại bãi biển Đông Yên.
Anh Trương Minh Tam: Thưa bác, xin chào bác.
Ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh: Dạ tôi cám ơn, xin chào.
Anh Trương Minh Tam: Có phải các bác vừa mới từ dưới biển lên không ạ?
Ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh: Chúng tôi vừa đi làm biển buổi sáng về.
Theo quan điểm của chúng tôi có thì nguyên nhân là do tập đoàn công nghiệp Formosa xả nước thải ra nên cá bị chết, ô nhiễm.
– Ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh
Anh Trương Minh Tam: Sản lượng đánh bắt hôm nay của các bác như thế nào?
Ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh: Mấy hôm trước thì cá nhiều, bây giờ thì cạn kiệt rồi, cá chết nhiều lắm, không đánh bắt được, không đóng lưới được, sản lượng trôi dạt nhiều lắm.
Anh Trương Minh Tam: Thế việc cá chết thì nó bắt đầu xuất hiện từ thời điểm nào của năm nay hả bác?
Ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh: Từ ngày 2 tháng 4 năm 2016 thì cá bắt đầu chết, chết từ từ đến hôm nay.
Anh Trương Minh Tam: Hàng trăm năm nay, người dân mình vẫn bám biển, sống vì biển thì đã bao giờ gặp hiện tượng cá chết như thế này chưa ạ?
Ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh: Chúng tôi sống ở đây, như tôi là hơn 50 năm là chưa có thấy hiện tượng cá chết ở biển cả. Năm nay là năm đầu tiên.
Anh Trương Minh Tam: Theo cảm quan của bác thì bác cho rằng nguyên nhân cá chết là vì đâu?
Ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh: Theo quan điểm của chúng tôi có thì nguyên nhân là do tập đoàn công nghiệp Formosa xả nước thải ra nên cá bị chết, ô nhiễm.
Hòa Ái: Xin chào anh Trương Minh Tam. Hòa Ái xem được hình ảnh của anh trên mạng xã hội sau 6 ngày bị bắt giữ, trông anh mệt mỏi và hốc hác. Hôm nay, tinh thần và sức khỏe của anh thế nào?
Anh Trương Minh Tam bị cơ quan công an Hà Tĩnh và Hà Nam bắt giữ sau khi video clip do anh thực hiện được phổ biến trên các trang mạng xã hội.
Anh Trương Minh Tam: Chào phóng viên Hòa Ái, sau khi về được gặp bố mẹ, được người thân động viên và cũng được biết về tình trạng của người thân mình như thế nào thì sức khỏe của Trương Minh Tam đã ổn định. Xin nói ngay tại sao mình hốc hác như vậy, vì thực ra mình không quá lo lắng về sức khỏe của mình, nhưng mình lo lắng cho những gì sẽ xảy ra đối với người thân của mình. Vì khi bị bắt giữ mình đã không nhận được bất cứ một quyết định nào của cơ quan có thẩm quyền cho phép bắt mình, điều đó làm cho mình thấy rằng mình là người đối diện với họ mà còn mù mờ về tình trạng của mình như thế này thì liệu người thân của mình ở ngoài thì còn mù mờ và lo sợ đến như thế nào nên mình rất lo lắng.
Ngoài ra cũng có thêm một nguyên nhân làm mình hốc hác là lần đầu tiên mình thấy đã bị đối xử như một con vật khi ngồi trước nhân viên công vụ. Tại sao lại nói thế, bởi vì khi làm việc với họ thì họ đã yêu cầu mình không được mặc bất cứ đồ gì ở trên người, có nghĩa là, thật sự mà nói là mình đã phải làm việc với họ trong một tình trạng trần truồng. Một điều mình thấy hết sức khủng khiếp trong một xã hội văn minh hiện nay.
Hòa Ái: Anh có chia sẻ anh thấy bị xúc phạm nhân phẩm và bị đối xử tồi tệ như vậy, anh có thể kể lại về cách hành xử, làm việc của công an đối với anh trong 6 ngày bị giam giữ như thế nào?
Anh Trương Minh Tam: Như mình vừa mới kể, khi bắt được mình thì họ đã không đưa ra bất cứ một cái quy định pháp luật nào để giải thích về quyền bắt giữ mình nên mình không biết cho đến nay giữa mình và họ đang tồn tại một tâm lý đó là sáu ngày qua là bắt hay là giữ hay là giam.
Còn nói về việc tại sao mình bị khủng hoảng tinh thần, thì khi làm việc họ đã nói ngay với mình rằng “ở đây không có luật pháp, ở đây chỉ có kẻ mạnh và kẻ yếu, ở đây chỉ có tuân phục hay không tuân phục, chỉ có sức mạnh cơ bắp mà thôi”; và nói thì đi đôi với làm, họ yêu cầu mình cởi quần áo ra và sau đó họ đã dùng vũ lực. Sau khi dùng vũ lực xong thì họ làm việc. Làm việc không khuất phục được thì họ lại tiếp tục dùng vũ lực và cái chu trình đó nó cứ lặp đi lặp lại, và mình đã phải làm việc với rất là nhiều từng tốp nhân viên.
Khi làm việc với họ thì họ đã yêu cầu mình không được mặc bất cứ đồ gì ở trên người, có nghĩa là, thật sự mà nói là mình đã phải làm việc với họ trong một tình trạng trần truồng.
– Trương Minh Tam
Đặc biệt như bạn biết là luật pháp Việt Nam quy định là không được làm việc sau 23 giờ đêm, nhưng ngày bắt giữ đầu tiên vào lúc 21 giờ đêm thì mình đã phải làm việc từ 21 giờ ngày 28/4, làm việc liên tục 26 tiếng đồng hồ không nhận được sự nghỉ ngơi nào nên sự sa sút tinh thần đó là điều cực kì dễ hiểu. Và tiếp theo sau một thời gian được nghỉ ngơi thì cường độ làm việc vẫn tiếp tục diễn ra như thế, vẫn khủng bố tinh thần bằng những đòn roi bạo lực, và những việc xúc phạm đến danh dự nhân phẩm cũng như nói là con vật.
Hòa Ái: Trong thời gian anh bị bắt giữ, dư luận nhận được thông tin qua các cơ quan truyền thông trong nước như Đài truyền hình VTV, báo mạng VietNamNet đưa tin về anh là đối tượng bị bắt giữ do thu thập và phát tán thông tin trên mạng internet, kích động người dân. Trong thời gian bị tạm giam, anh có được nghe hay xem được những tin tức này không?
Anh Trương Minh Tam: Trong cái buồng lấy lời khai thì họ không cho bọn mình tiếp xúc với bất cứ một thông tin nào bên ngoài. Bọn mình chỉ được cung cấp thức ăn thức uống, còn sau đó là tiếp tục làm việc liên tục với các nhân viên thẩm vấn mình thôi. Mình cũng không được biết thông tin bên ngoài. Tất nhiên, họ làm việc với mình toàn vấn đề phát tán nội dung thu thập được ở Vũng Án, gây kích động biểu tình, làm mất trật tự trị an xã hội. Thế nhưng mình khẳng định việc làm của mình hoàn toàn phù hợp với Hiến pháp.
Bản Hiến pháp năm 2013, Điều 25 quy định về quyền tự do thu thập thông tin và chia sẻ thông tin, nên mình khẳng định là không phát tán mà chỉ chia sẻ những thông tin mình nghĩ rằng nó cần thiết giúp người dân sớm khắc phục thảm họa môi sinh (mà theo mình) có ảnh hưởng hưởng rất lớn đối với đời sống người dân.
Hòa Ái: Qua thông tin do báo đài trong nước loan đi với nội dung và chứng cứ anh đã khai nhận những hành vi vi phạm pháp luật nhưng qua những gì anh chia sẻ lại không giống. Vậy khi được trả tự do, cơ quan công an có cho anh biết lý do vì sao họ thả anh không?
Anh Trương Minh Tam: Họ không đưa ra bất cứ lí do gì. Họ đưa ra quy định xử phạt hành chính, tịch thu chiếc Macbook của mình cùng với phạt tiền 20,5 triệu đồng.
Hòa Ái: Liên quan đến vụ việc anh bị bắt giữ, đại diện của Phong trào Con Đường Việt Nam là anh Hoàng Dũng, liên lạc qua điện thoại với ông Trần Bình Minh – Tổng Giám đốc Đài VTV để hỏi về thông tin bôi nhọ anh và ông Minh trả lời rằng thông tin đăng tải là do cơ quancông an gởi qua. Anh cảm thấy sao về câu trả lời này của Đài VTV?
Mình nghĩ rằng cần có một cuộc chạy trốn để trở về được mạnh mẽ hơn hoặc trong đường lối đấu tranh với họ thích hợp hơn.
– Trương Minh Tam
Anh Trương Minh Tam: Bạn là người làm báo, mình cũng đã từng làm báo nên mình hết sức thất vọng về câu nói của ông Tổng Biên tập tờ báo hình lớn nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (CHXHCNVN). Như bạn biết rằng làm báo thì chúng ta phải tiếp cận thông tin và khai thác đưa tin trung thực chứ không phải chúng ta thu thập thông tin từ một người nào đó mà không kiểm chứng lại đưa tin. Mình khẳng định luôn là thông tin đã đưa trên VTV và trên các báo khác là sai nghiêm trọng bởi vì trong đó có cáo buộc mình nhận tiền từ nước ngoài. Nếu như nước CHXHCNVN đủ dũng cảm thì mình yêu cầu hãy trưng tất cả những bút tích biên bản giữa mình và an ninh và mình sẵn sàng làm việc rõ ràng. Bản thân mình phản đối việc làm của VTV. Có thể trong tương lai mình có động thái thích hợp để phản ứng với những người làm báo vô trách nhiệm như hiện nay.
Hòa Ái: Có lẽ câu hỏi sau cùng của Hòa Ái về ý nghĩ xuất hiện trong tư tưởng khi anh bắt giữ là anh muốn trốn chạy khỏi đất nước quê hương mình. Là một người hoạt động vì xã hội và quyền con người ở Việt Nam, ý nghĩ này có tác động tới anh như thế nào ngay tại lúc này và trong thời gian sắp tới?
Anh Trương Minh Tam: Đây là một điều mà mình nghĩ là hết sức tồi tệ. Nếu như trước kia mình đã từng nghe một câu nói ở Việt Nam đó là “nếu cái cột điện có chân thì nó cũng bỏ đi”, mình không tin và mình vẫn cố gắng duy trì cái ý chí của một người hoạt động xã hội đó là cần phải làm cho xã hội thay đổi, chúng ta sẽ cố gắng và chúng ta sẽ đạt được mục tiêu. Nhưng qua tất cả những hành xử của người Cộng sản đối với mình trong cuộc đấu tranh pháp lý và cuộc giáp mặt vừa rồi thì mình thật sự hoàn toàn tuyệt vọng về họ. Mình nghĩ mình khó có khả năng thay đổi họ khi mình đã sử dụng một biện pháp cực kì ôn hòa. Như hôm nay mình ngồi nói chuyện với Hòa Ái đây thì họ biết rằng không thể giải quyết với mình bằng pháp lý thì họ tiếp tục sử dụng sức ép lên gia đình mình, bôi nhọ gia đình mình và có thể làm mất việc của chị gái mình, đùn đẩy cuộc sống gia đình mình vào bước đường khốn cùng. Do đó, mình nghĩ rằng cần có một cuộc chạy trốn để trở về được mạnh mẽ hơn hoặc trong đường lối đấu tranh với họ thích hợp hơn.
Hòa Ái: Cảm ơn anh Trương Minh Tam dành thời gian chia sẻ với Đài RFA.