Phạm Đình Bá
(VNTB) – Tại sao không xảy ra thiếu xăng ở Canada?
Trước 30/4/1975, không có thiếu hụt xăng dầu ở miền Nam, không ai lo nghĩ về làm sao để tranh giành nhau từng lít xăng. Khi chúng nó lên ngôi, những năm đầu “giải phóng”, cả nước tranh nhau từng lít xăng ở các trạm xăng “cục gạch”. 50 năm sau, ngay ở thủ đô, hàng hàng dân vẫn tranh nhau từng lít xăng. [1] Tại sao?
Bên dưới là so sánh sở lược giữa cái gọi là “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” và thị trường xăng ở Canada, nhất là so sánh giữa luồng thông tin và tính minh bạch trong cấu trúc của hai thị trường nầy, trong bối cảnh toàn cầu hiện nay.
Bối cảnh toàn cầu
Ba thách thức lớn nhất mà nền kinh tế toàn cầu phải đối mặt là: cuộc chiến kéo dài ở Ukraine, thắt chặt tiền tệ toàn cầu và kinh tế Trung Quốc đang suy thoái. [2]
Cuộc chiến ở Ukraine sẽ kéo dài ít nhất là đến cuối năm nay và các biện pháp trừng phạt Nga sẽ được duy trì trong 5 năm tới và hơn thế nữa. Tác động chính của nó đối với nền kinh tế toàn cầu có thể được cảm nhận thông qua việc Nga vũ khí hóa nguồn cung cấp năng lượng, giá hàng hóa cao hơn và sự gián đoạn chuỗi cung ứng.
Thời gian của tín dụng dễ dàng đã qua. Việc thắt chặt tiền tệ là khá mạnh mẽ, những biện pháp chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ. Việc thắt chặt tiền tệ ở Mỹ làm hạ triển vọng tăng trưởng xuống 1,5% vào năm 2022 và chỉ 0,5% vào năm 2023. Điều này có tác động lan tỏa ở các nền kinh tế đang phát triển.
Suy thoái kinh tế toàn cầu đồng thời với sự suy thoái kinh tế gần đây của Trung Quốc là lực cản thứ ba đối với tăng trưởng toàn cầu, với các hiệu ứng lan rộng khắp khu vực Châu Á. Mức tăng trưởng có thể chỉ đạt 3,3% ở Trung Quốc vào năm 2022, do các chính sách không đồng nhất, khủng hoảng quyền lực, tai ương trong lĩnh vực bất động sản và nhu cầu toàn cầu chậm lại.
Với các nền kinh tế Âu Châu, Trung Quốc và Hoa Kỳ đều đang chậm lại rõ rệt, ước tính tăng trưởng GDP toàn cầu là 2,6% vào năm 2022 và chỉ 1,7% trong năm 2023.
Việt Nam
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái vừa ký Công điện của Thủ tướng Chính phủ về việc quản lý, điều hành mặt hàng xăng dầu gửi các Bộ trưởng: Công Thương, Tài chính, TT-TT, KH-ĐT, Công an, Thống đốc NHNN và Chủ tịch UBND các tỉnh, thành. [3]
Công điện gửi bộ trưởng các bộ nêu rõ: Thời gian vừa qua, thị trường xăng dầu trong nước có hiện tượng một số doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ xăng dầu đóng cửa, tạm ngừng kinh doanh hoặc bán với số lượng hạn chế. Theo báo nầy, Chính phủ, Thủ tướng đã có nhiều văn bản chỉ đạo quyết liệt, giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, cơ quan liên quan để theo thẩm quyền và quy định hiện hành thực hiện tổng thể các giải pháp xử lý, tháo gỡ khó khăn và bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước, bao gồm cả những giải pháp trước mắt và lâu dài.
Theo báo Tuổi Trẻ, việc nỗ lực áp giá xăng dầu theo mệnh lệnh hành chính, không tôn trọng quy luật thị trường, không chỉ không giải quyết dứt điểm tình cảnh thiếu xăng dầu cục bộ, mà còn đẩy người dân vào những bất ổn “hiếm thấy”, giữa đêm khuya phải xếp hàng chờ đổ xăng. [4]
Canada
Ngành công nghiệp bán lẻ xăng ở nước nầy phức tạp, một phần lớn do xăng là sản phẩm toàn cầu và phải chịu các quy định và thuế. [5]
Các chi phí cho dầu thô, lọc dầu, phân phối và tiếp thị, cũng như thuế đều ảnh hưởng đến giá giá xăng mà người mua phải trả. Các chi phí trung bình đóng góp bao nhiêu vào giá xăng: dầu thô (40%), thuế (35%), lọc dầu (17%) và tiếp thị và phân phối (9%).
Ngoài ra, chuỗi cung ứng xăng dầu có nhiều cấp độ và mỗi cấp độ ảnh hưởng đến giá cả vì mỗi bên liên quan thêm một lượng để trang trải chi phí và tạo ra lợi nhuận. Có bốn bên liên quan chính, mỗi bên có một vai trò cụ thể: 1) các công ty thăm dò và khai thác dầu thô từ lòng đất, 2) các nhà máy lọc dầu biến dầu thô thành các dạng có thể sử dụng được, như xăng hoặc dầu diesel, 3) các nhà tiếp thị và bán buôn thu thập xăng từ các nhà máy lọc dầu, lưu trữ và vận chuyển đến các nhà bán lẻ, 4) các nhà bán lẻ bán xăng cho người dùng.
Các công ty thăm dò và khai thác dầu khí phải trả cho các chi phí liên quan đến các hoạt động thăm dò và khai thác dầu thô. Họ xác định giá bán sản phẩm của họ dựa trên tình hình cung cầu toàn cầu của các loại dầu thô khác nhau và giá dầu thô của các đối thủ cạnh trạnh. Các công ty lọc dầu phải mua dầu thô, chi chi phí lọc dầu. Họ tính giá xăng dầu thành phẩm dựa trên tình hình cung cầu toàn cầu, tại Canada, và tại các địa phương gần nhà máy của họ. Các công ty phân phối sỉ xăng dầu. Họ phải trả các chi phí mua xăng dầu, chi phí phân phối và định giá bán sỉ xăng dầu dựa trên tình hình cung cầu và giá các sản phẩm cùng loại của các đối thủ cạnh tranh. Các hãng bán lẻ. Họ phải trả các chi phí mua xăng dầu và chi phí bán lẻ. Họ xác định giá bán theo tình hình cung cầu và cạnh tranh tại các địa phương họ hoạt động.
Thị trường bán lẻ xăng dầu của Canada rất đa dạng về cơ cấu sở hữu và người bán. Trong một số trường hợp, các nhà máy lọc dầu bán xăng của họ thông qua các trạm xăng bán lẻ mang nhãn hiệu của riêng họ. Trong các trường hợp khác, các công ty mua xăng từ các nhà máy lọc dầu và tiếp thị nó dưới nhãn hiệu riêng của họ hoặc nhãn hiệu của nhà máy lọc dầu. Những công ty này được biết đến như những nhà tiếp thị không lọc dầu. Một số công ty này là các cửa hàng tạp hóa lớn với các quầy bán xăng riêng biệt sử dụng xăng để thu hút khách hàng đến cửa hàng của họ, thường giảm giá xăng để làm như vậy. Các mối quan hệ phổ biến nhất giữa nhà tiếp thị và nhà bán lẻ thường là như bên dưới.
Nhìn chung, do hoạt động theo kinh tế thị trường, mỗi phân khúc, từ thăm dò, khai thác đến bán lẻ, đều có nhiều doanh nghiệp tham gia thị trường. Họ phải cạnh tranh với nhau và với các doanh nghiệp khác trên thế giới, đặc biệt là về giá dầu thô. Do đó, giá cả do thị trường quyết định và khó có thể xảy ra trường hợp thiếu xăng, trừ khi có thiên tai hay hỏa hoạn trong một khu vực lớn.
Bàn luận từ hai trường hợp so sánh
Ở Canada, tiền lương giờ tối thiểu là khoảng 15 đô Canada và sức mua xăng từ làm việc một giờ của người làm việc ở mức lương tối thiểu là khoảng 10 lít. Ở Việt Nam, tiền lương giờ tối thiểu là khoảng 19 ngàn [6], và sức mua tương đương là khoảng ¾ một lít xăng [7]. Dân mình nghĩ gì về “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”? Phải chăng báo Tuổi Trẻ nên suy nghĩ về tính tối ưu của thể chế cai trị hiện nay?
Theo tôi, 50 năm qua là một chuỗi dài những năm tháng lãng phí, trong khi các nước như Đài Loan và Hàn Quốc tiến triển còn ở nước ta, chúng nó ăn cắp từng xu của dân để tẩu tán tài sản ra nước ngoài, bao gồm cả những trường hợp người dân mình mua trạm xăng ở nhiều thành phố lớn ở Gia Nã Đại.
Công lý ở đâu?
Nguồn:
- https://vietnamthoibao.org/vntb-viet-nam-dang-dut-gay-logistics-xang-dau-hay-nhan-su/
- https://corporatenetwork.com/key-takeaways-from-our-south-east-asia-regional-strategic-forecast/
- https://vietnamnet.vn/bo-truong-cong-thuong-chiu-trach-nhiem-truoc-chinh-phu-ve-dieu-hanh-xang-dau-2079786.html
- https://tuoitre.vn/dieu-hanh-gia-xang-dau-nhin-tu-hien-tuong-cay-xang-cuc-gach-20221112103543742.htm?fbclid=IwAR1swf7WhCxmOJ209LM5lD5d2xI8rfEqHCC8SBK1S6Bo3XpMnbivDLwFNHg
- https://www.competitionbureau.gc.ca/eic/site/cb-bc.nsf/eng/04502.html
- https://www.ecovis.com/global/vietnam-minimum-wage-updated-salary-policy/
- https://www.globalpetrolprices.com/gasoline_prices/