(VNTB) – Văn hóa coi trọng truyền thống và tôn trọng giới quyền lực vẫn tác động tiêu cực lên triển vọng đổi mới từ thế hệ trẻ Thái Lan
Nền dân chủ mong manh của Thái Lan đã phải chịu hai thất bại lớn trong tháng này dưới bàn tay của một tòa án toàn năng và vô trách nhiệm với những phán quyết không thể kháng cáo. [1]
Đầu tiên, vào ngày 8 tháng 8, Tòa án Hiến pháp của Thái Lan đã nhất trí ra lệnh giải tán Đảng Tiến Lên, đảng chính trị được lòng dân nhất đất nước và là đảng giành chiến thắng trong cuộc bầu cử quốc hội năm ngoái. Tòa án cũng cấm 11 quan chức hàng đầu của đảng tham gia chính trị trong 10 năm, bao gồm cả nhà lãnh đạo trẻ đầy lôi cuốn của đảng, Pita Limjaroenrat. Phán quyết đó đã không làm nhiều người ngạc nhiên – hành động tương tự đã đánh sập một đảng tương tự, Đảng Hướng tới Tương lai, bốn năm trước.
Sau đó vào ngày 14 tháng 8, Tòa án Hiến pháp đã ra lệnh sa thải ngay lập tức Thủ tướng Srettha Thavisin vì vi phạm đạo đức sau chưa đầy một năm đảm nhiệm chức vụ. Ông Srettha thuộc Đảng Pheu Thai, đảng lớn thứ hai, vận động với tư cách là đồng minh ủng hộ dân chủ của Đảng Tiến Lên.
Ông Srettha chỉ nhận được công việc khi ông Pita và Đảng Tiến Lên bị chặn thành lập chính phủ bởi liên minh gồm các ông trùm kinh doanh bảo thủ, các đảng ủng hộ quân đội và bảo hoàng coi chương trình cải cách của Đảng Tiến Lên là quá triệt để.
Hai phán quyết này cho thấy lực lượng bảo vệ lâu đời của đất nước đang tái khẳng định quyền kiểm soát của mình. Thay vì đảo chính quân sự, phe chống cải cách, phản dân chủ hiện đang dùng “pháp luật”, lật đổ ý chí của quần chúng thông qua việc sử dụng – hay nói đúng hơn là lạm dụng – hệ thống pháp luật. Luật pháp đã trở thành một vũ khí phổ biến được sử dụng bởi các chính phủ chuyên quyền muốn có một lớp vỏ hợp pháp để che đậy những gì vẫn chỉ là sự đàn áp kiểu cũ.
Sự vi phạm của Đảng Tiến Lên là đề xuất mở cuộc tranh luận về vai trò của chế độ quân chủ ở Thái Lan, nơi nhà vua đóng vai trò là nguyên thủ quốc gia theo hiến pháp. Đảng Tiến Lên vận động cải cách luật hà khắc chống phỉ báng chế độ quân chủ, mục 112 của bộ luật hình sự ngăn cấm vi phạm phẩm giá của vua Thái Lan. Luật 112 đã bị lạm dụng để bịt miệng những người bất đồng chính kiến. Đây được coi là luật nghiêm khắc nhất trên thế giới, với hình phạt lên tới 15 năm tù. Ít nhất 272 người đã bị buộc tội bởi luật 112 kể từ năm 2020.
Phán quyết của tòa án đã tước quyền bầu cử của hơn 14 triệu cử tri Thái Lan, những người đã mang lại cho Đảng Tiến Lên chiến thắng ngoạn mục trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2023 và giành được đa số 151 ghế trong quốc hội.
Việc sa thải ông Srettha bắt nguồn từ việc ông bổ nhiệm một luật sư vi phạm đạo đức vào vị trí văn phòng nội các cấp cao, mặc dù ông đã từ chức sau chưa đầy một tháng. Nhưng lý do thực sự, theo nhiều nhà phân tích, là do nhóm bảo thủ muốn gửi lời cảnh báo tới người bảo trợ của ông Srettha, tỷ phú, cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra, người vẫn được cho là đang kiểm soát đòn bẩy đảng Pheu Thai của ông ở hậu trường.
Hiệu quả thực tế của những phán quyết này có thể là hạn chế. Một ngày sau khi Đảng Tiến Lên bị giải tán, tất cả 143 thành viên còn lại trong quốc hội đều tuyên bố thành lập một đảng mới, gọi là Đảng Nhân dân, với lãnh đạo mới, Natthaphong Ruangpanyawut, 37 tuổi. Ông cho biết đảng mới sẽ tiếp tục thúc đẩy cải cách. Nhưng các cuộc tấn công hợp pháp vẫn tiếp tục; khoảng 44 chính trị gia của Đảng Tiến Lên đang bị cơ quan chống tham nhũng của đất nước điều tra về các vi phạm đạo đức.
Ngoài ra, hôm thứ Sáu, Pheu Thai và các đối tác liên minh trong quốc hội đã lựa chọn với đại đa số ủng hộ từ quốc hội Paetongtarn Shinawatra, con gái 37 tuổi của ông Thaksin, làm thủ tướng mới của Thái Lan mặc dù lý lịch của bà rất mỏng. Mặc dù cả cha và dì của cô đều từng giữ chức thủ tướng và bị lật đổ trong các cuộc đảo chính quân sự, nhưng vẫn chưa rõ bà Paetongtarn sẽ đảm nhiệm chức vụ này trong bao lâu.
Nền dân chủ Thái Lan đã bị thụt lùi trong khoảng thời gian ngắn gần đây. Điều này chỉ ra những khó khăn và thử thách để xây dựng một thể chế dân chủ và sự thăng tiến của các lãnh đạo trẻ. [1]
Ở Thái Lan cũng như ở những nước Đông Nam Á, việc xây dựng thể chế chính trị xã hội do dân và từ dân có rất nhiều thử thách. Thứ nhất, tình trạng nghèo đói và bất bình đẳng khiến người dân khó tham gia vào quá trình dân chủ. Trình độ dân trí và nhận thức chính trị của người dân còn hạn chế, chính nhất là bởi vì hệ thống thông tin bị kiểm soát rất căng từ giới quyền lực, gây khó khăn cho việc tiếp cận thông tin và tham gia chính trị của người dân. [2]
Ngoài ra phải kể đến những thách thức về thể chế văn hóa chính trị. Thứ nhất là thiếu dân chủ trong hệ thống pháp luật, thiếu cơ quan tư pháp độc lập và giới quyền lực xâm hại xã hội dân sự. Văn hóa coi trọng truyền thống và tôn trọng giới quyền lực vẫn tồn tại với tác động tiêu cực lên triển vọng đổi mới từ những thế hệ trẻ.
_________________
Tham khảo:
1. The Washington Post – The Editorial Board. Thailand’s democracy takes two steps back. 17/08/2024; Available from: https://www.washingtonpost.com/opinions/2024/08/17/thailand-move-forward-party-dissolution-democracy/.
2. Lindsey W. Ford and R. Hass. Democracy in Asia. 22/01/2021; Available from: https://www.brookings.edu/articles/democracy-in-asia/.