Hàn Lam
(VNTB) – Khi doanh nghiệp gặp trục trặc thì nhà đầu tư cá nhân, nhỏ lẻ nắm giữ các trái phiếu đều bị vạ lây.
Trái phiếu doanh nghiệp chủ yếu vẫn được phát hành riêng lẻ trong nước, chiếm tới 91% tổng lượng phát hành. Số lượng trái phiếu doanh nghiệp đến kỳ thanh toán trong năm 2022 ước tính vào khoảng 266.000 tỷ đồng, chiếm 19% tổng lượng lưu hành.
Ghi nhận trong một báo cáo thị trường trái phiếu mới đây của Công ty Chứng khoán SSI cho biết, năm 2021 các doanh nghiệp đã phát hành tổng cộng 722,7 ngàn tỷ đồng, tăng 56% so với năm 2020. Trong đó, phát hành riêng lẻ vẫn là hình thức phổ biến, chiếm tới 91% tổng lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Theo nhận định của SSI thì thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã tăng trưởng nóng, với quy mô từ 4,93% GDP năm 2017, lên tới 16,6% GDP năm 2021.
Quán quân phát hành là các doanh nghiệp bất động sản với xấp xỉ 202 ngàn tỷ đồng, chiếm 45,5%; sau đó đến các ngân hàng 136,4 ngàn tỷ đồng, chiếm 30,8%; năng lượng và khoáng sản gần 22 ngàn tỷ đồng, chiếm 5%; định chế tài chính phi ngân hàng gần 21 ngàn tỷ đồng, chiếm 4,7%; phát triển hạ tầng 17,5 ngàn tỷ đồng, chiếm 3,9% và các doanh nghiệp khác.
Giới chuyên môn cho rằng, nhiều doanh nghiệp bất động sản đang phát hành trái phiếu “3 không”: không xếp hạng tín nhiệm, không tài sản bảo đảm, không có đơn vị bảo lãnh. Với “3 không” này cho thấy rất đáng quan ngại lúc vỡ nợ.
Trong nhóm trái phiếu bất động sản, tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án đầu tư, tài sản sẽ hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu, cổ phần của chính doanh nghiệp phát hành. Cụ thể, nếu tính các trái phiếu bất động sản được đảm bảo một phần bằng cổ phiếu, con số này là hơn 140 ngàn tỷ đồng, chiếm 67%.
SSI cũng lưu ý rằng, việc đảm bảo nghĩa vụ thanh toán nợ gốc, lãi trái phiếu, bằng cổ phiếu không có nhiều ý nghĩa. Nếu doanh nghiệp bị mất khả năng thanh toán thì giá trị cổ phiếu dùng làm tài sản đảm bảo cũng sẽ sụt giảm nghiêm trọng.
Một lưu ý khác là việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp để đảo nợ như lâu nay sẽ khó khăn hơn trong năm 2022. Thông tư số 16/2021/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước, có hiệu lực từ ngày 15-1-2022, đã ngăn chặn các ngân hàng thương mại mua trái phiếu doanh nghiệp trong chuyện giúp các doanh nghiệp đảo nợ.
Theo đó, các tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành để cơ cấu lại các khoản nợ; không được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác; không được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để tăng quy mô vốn hoạt động. Tổ chức tín dụng không được bán trái phiếu doanh nghiệp cho công ty con của mình. Tổ chức tín dụng chỉ được mua trái phiếu doanh nghiệp khi có tỉ lệ nợ xấu dưới 3%…
Quan sát của giới tài chính thì để thu hút nhà đầu tư, những doanh nghiệp bất động sản đưa ra mức lãi suất rất hấp dẫn từ 10,5 đến 14%/năm. Trong bối cảnh ngân hàng siết chặt tín dụng, thì trái phiếu doanh nghiệp trở thành kênh dẫn vốn trung và dài hạn ngày càng quan trọng với các doanh nghiệp bất động sản. Theo ước tính huy động từ trái phiếu doanh nghiệp khả năng chiếm tới gần một nửa tổng số dư nợ vay của các doanh nghiệp bất động sản.
Nếu như ở Việt Nam bắt đầu có vụ án hình sự về tội danh lũng đoạn thị trường chứng khoán, thì cho đến này vẫn chưa có vụ án nào về chuyện lũng đoạn thị trường đất đai.
Một luật sư yêu cầu không dẫn tên, nói rằng cũng giống như Trung Quốc, tại Việt Nam, có không ít công ty “thổi giá”, “vẽ” dự án.
“Có những doanh nghiệp gọi vốn hàng ngàn tỷ đồng qua trái phiếu nhưng chỉ chi vài trăm tỷ cho các dự án, còn lại là trả nợ và đầu tư vào những thứ khác… Tiếp đến, các doanh nghiệp bất động sản cũng có tỷ lệ nợ cao bất thường. Khi doanh nghiệp gặp trục trặc thì nhà đầu tư cá nhân, nhỏ lẻ nắm giữ các trái phiếu đều bị vạ lây.
Những doanh nghiệp phát hành khối lượng lớn trái phiếu lãi suất cao mà sử dụng vốn không hiệu quả hoặc tình hình sản xuất kinh doanh gặp khó khăn, có thể dẫn đến việc không hoàn trả được gốc và lãi trái phiếu cho nhà đầu tư” – vị luật sư kể trên, đưa ra những cảnh báo.
Có lẽ cũng cần để ý đến chuyện ông Trịnh Văn Quyết vướng vòng lao lý vì chuyện giao dịch cổ phiếu, bởi đây còn là một ông trùm với đủ loại dự án bất động sản trải dài suốt Bắc – Nam.
Cú đổ domino rất có thể bắt đầu…