Forbes, ngày 08/12/2016
(Bản dịch của Vũ Quốc Ngữ)
(VNTB) – Chiến thắng bất ngờ của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vừa qua đặt ra câu hỏi về tương lai của quan hệ giữa Mỹ và Đông Nam Á. Chiến thắng của ông được chào đón bằng sự pha trộn giữa nhiệt háo hức và lo âu của các nhà lãnh đạo khu vực, và chỉ có một điều chắc chắn ở phía trước là sự kết thúc mọi hy vọng về Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).
Một báo cáo mới của Asia Foundation cảnh báo tổng thống mới đắc cử rằng việc rút lui khỏi châu Á sẽ tạo ra một khoảng trống lãnh đạo và tạo ra sự bất ổn lớn của trật tự khu vực. Được viết với sự tham khảo ý kiến từ các chuyên gia chính sách nước ngoài ở khắp châu Á, báo cáo này cảnh báo rằng sự hiện diện của Mỹ là nền tảng của hòa bình và an ninh ở châu Á trong mấy thập niên qua.
Thế thì hơn nửa tỷ người ở khu vực Đông Nam Á mong đợi gì từ các tổng thống mới?
Theo John Brandon, Giám đốc cấp cao của Chương trình Quan hệ Quốc tế của Asia Foundation, sự kết thúc của TPP có thể có nghĩa là mối quan hệ với Đông Nam Á bắt đầu bằng số 0 (với một cái đĩa sạch).
“Trục châu Á của Obama và tái cân bằng chiến lược cuối cùng đã được chứng minh là nông cạn và không đáng tin cậy”, Tiến sĩ Thitinan Pongsudhirak, một trong những đồng tác giả của báo cáo và giám đốc của Viện An ninh và Nghiên cứu Quốc tế tại Bangkok nói. “Chính quyền của ông hay nói quá nhiều nhưng lại hành động quá hiền lành.”
“Chính quyền Trump có thể củng cố và xây dựng lại sức mạnh cứng của Mỹ ở Đông Nam Á. Tuy nhiên, sự tham gia của địa chính trị trong khu vực này sẽ được dẫn dắt bởi những lợi ích thương mại, với ít chú trọng về nhân quyền và dân chủ.”
Đối với một số lãnh đạo của Đông Nam Á, đó là một triển vọng được chào đón.
Vị lãnh đạo chuyên quyền Hun Sen của Campuchia nhiệt tình ủng hộ Trump trước cuộc bầu cử. Ở cương vị thủ tướng lâu năm, Hun Sen thường xuyên phản đối những cáo buộc của Hoa Kỳ về tham nhũng và vi phạm nhân quyền của chính phủ của ông ta.
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, người có biệt danh là “Trump của phương Đông” đã bày tỏ sự ngưỡng mộ tương tự đối với tổng thống đắc cử của Hoa Kỳ. Quay trở lại vào tháng Mười, Duterte nói rằng ông đang tìm cách tách rời khỏi Hoa Kỳ, một đồng minh lâu năm. Nhưng sau cuộc nói chuyện đầu tiên của họ, các nhà lãnh đạo Philippines mô tả Trump như ủng hộ cuộc đàn áp chống ma túy đẫm máu của mình, nói rằng ông “có thể cảm nhận được một mối quan hệ tốt” và “đã đảm bảo với ông ta về mối quan hệ của chúng tôi với nước Mỹ.”
Thủ tướng Malaysia Najib Razak đã khoe khoang với các phương tiện truyền thông về mối quan hệ của mình với Donald Trump, mà đã bắt đầu với việc đánh golf nhiều năm trước đây, và sau cuộc bầu cử, đã được tái nhen nhóm “thông qua một cuộc trò chuyện điện thoại ấm áp và hiệu quả.” Nhưng Bộ Tư pháp Hoa Kỳ hiện đang điều tra Najib về một vụ tham nhũng nhiều tỷ USD với những tài sản được cho là từ tham nhũng tài sản công và rửa tiền toàn cầu”.
Ngoài thư chúc mừng, Thống tướng Prayuth Chan-ocha của Thái Lan đã không có những phát biểu như thế để ủng hộ tổng thống đắc cử. Tuy nhiên, mối quan hệ với chính quyền Obama đã tăng căng thẳng kể từ cuộc đảo chính của chính quyền vào năm 2014, và Tổng thống Trump có thể cho phép tái thiết lập quan hệ.
Nhưng những hậu quả có thể có của chính sách đối ngoại của ông Trump đối với sự ổn định ở khu vực Đông Nam Á lớn hơn, với nhiều người lo lắng về những gì nó biểu hiện cho sức mạnh bền bỉ của Hoa Kỳ trong khu vực và ảnh hưởng về nhân quyền.
Ngoài các hiệp ước với Philippines và Thái Lan, Hoa Kỳ cũng đã trở thành đối tác chiến lược với Indonesia, và bất ngờ hơn nữa, với Việt Nam. Ngoài chương trình vận động với xu hướng biệt lập, Trump không đưa ra một ý tưởng về việc thực thi những cam kết như thế nào trong tương lai.
Và thời gian không thể nào quan trọng hơn: “hòa bình và ổn định ở khu vực Đông Nam Á mà trước đây được đảm bảo với cơ chế ASEAN, có thể không còn được đảm bảo,” Asia Foundation nói. “Không một quốc gia nào trong khu vực muốn thấy một Trung Quốc vượt trội mà lại không có sự có mặt của Mỹ, và ngược lại.”
Đáng chú ý, các cố vấn chính sách của ông Trump đã đưa ra các tín hiệu hỗn hợp về phản ứng của Mỹ với việc Trung Quốc gia tăng sự hung hăng ở Biển Đông.
“Chiến lược tốt nhất của Trump là đưa Nhật Bản và Australia đóng vai trò đảm bảo sự cân bằng trong khu vực” Thitinan lập luận. “Nhật Bản có thể trở thành Hoa Kỳ mới trong bối cảnh an ninh khu vực Đông Nam Á.”
Một nạn nhân có thể có thể là mối quan hệ của Hoa Kỳ với ASEAN: một thành phần cốt lõi của chiến lược khu vực Đông Nam Á của Obama. Đã từng là đấu trường của các cuộc xung đột sức mạng với Trung Quốc, thiếu sự hỗ trợ của Hoa Kỳ sẽ là một cú đánh mạnh vào nguyện vọng của khối này trong vai trò trung tâm trong chính trị trong khu vực.
“Trump sẽ muốn biết những lợi ích gì khi tham dự các cuộc họp ASEAN và nếu ông không tin những lợi ích đủ lớn và có giá trị, có thể ông sẽ không dành sự chú ý đến khu vực Đông Nam Á như chính quyền của Obama đã làm,” Brandon bình luận.
“Câu hỏi đặt ra là liệu Trump sẽ coi trọng song phương hơn đa phương không. Có thể ông ta sẽ coi trọng mối quan hệ song phương và sẽ gây thất vọng cho khu vực vì đánh giá thấp quan hệ đa phương. Việc ông sẽ nhìn nhận các tổ chức đa phương như ASEAN và Diễn đàn Đông Nam Á thế nào vẫn còn là một dấu hỏi.
—————–