VNTB – Dự thảo nghị định hướng dẫn Luật bảo vệ môi trường 2020 còn những bất cập
Lynn Huỳnh
(VNTB) – 11 Hiệp hội kiến nghị “cần thẩm định lại toàn bộ các nội dung còn chưa đúng, chưa phù hợp với các quy định pháp luật và thực tế”
11 Hiệp hội đã gửi thư khẩn thiết đề nghị Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính lắng nghe góp ý, kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp về 6 nội dung bất cập lớn tại Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ Môi trường 2020 (gọi tắt là dự thảo) đang được Bộ Tài nguyên Môi trường gấp rút hoàn thiện trình Chính phủ.
Trong thư các Hiệp hội cho biết đã, đang và sẽ luôn ủng hộ và cam kết việc tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường, phát triển bền vững để không chỉ hội nhập tốt hơn, môi trường sống tốt hơn mà còn là điều kiện sinh tồn cho các thế hệ tương lai. Vì vậy, các Hiệp hội đặc biệt quan tâm và đã có nhiều góp ý trực tiếp đến Bộ Tài nguyên và Môi trường về dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường (sau đây gọi tắt là “Dự thảo”) trong suốt thời gian qua.
Dự thảo ngày 5-10-2021 là phiên bản chỉnh lý sửa đổi sau buổi họp thẩm định tại Bộ Tư pháp ngày 27/9/2021. Mặc dù Dự thảo lần này đã có nhiều sửa đổi so với Dự thảo trước đó, nhưng sau khi các doanh nghiệp và chuyên gia của các Hiệp hội nghiên cứu kỹ thì thấy vẫn còn khá nhiều nội dung lớn không phù hợp với các Luật hiện hành, và điều kiện thực tiễn Việt Nam.
Những nội dung này không chỉ gây khó khăn cho doanh nghiệp, cho phát triển đất nước, mà đặc biệt là phát sinh thủ tục hành chính, và “cần làm rõ cơ sở pháp lý” ở một số nội dung đúng như báo cáo thẩm định của Bộ Tư pháp đã nêu. Với mong muốn có một Nghị định phù hợp và khả thi, các Hiệp hội có 1 góp ý chung và 6 góp ý cùng đề xuất cụ thể quan trọng đối với Dự thảo:
Về góp ý chung, Nghị định hướng dẫn chi tiết không được đưa ra những điều nằm ngoài quy định của Luật bảo vệ môi trường, không tạo mâu thuẫn với các văn bản pháp luật khác.
Do đó, Bộ Tư pháp cần thẩm định lại toàn bộ các nội dung còn chưa đúng, chưa phù hợp với các quy định pháp luật và thực tế, nêu trong Báo cáo thẩm định ngày 6-10-2021 đã được Dự thảo điều chỉnh hay chưa, hoặc có thêm điểm mới nào chưa phù hợp.
Ngoài ra, Dự thảo cần tuân thủ đúng ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành tại công văn số 6739/VPCP-NN ngày 22-9-2021 là “đảm bảo phù hợp với thực tiễn, đảm bảo công tác quản lý nhà nước về môi trường nhưng hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất-kinh doanh”, cũng như các Nghị quyết của Chính phủ để không làm tăng thêm quy định hành chính và thủ tục hành chính đối với doanh nghiệp.
Có sáu góp ý – đề xuất cụ thể:
Một, cần đơn giản, minh bạch hóa thủ tục cấp giấy phép môi trường (GPMT) và chuyển sang hậu kiểm thay vì chỉ tiền kiểm.
Hai, cần sửa đổi hoặc bãi bỏ những quy định không phù hợp với thực tiễn Việt Nam, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường đầu tư, kinh doanh và hoạt động của doanh nghiệp.
Ba, bãi bỏ việc thành lập Văn phòng EPR và Hội đồng EP. Dự thảo nghị định hướng dẫn thực thi Luật Bảo vệ môi trường chi tiết hóa các quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), được kỳ vọng là công cụ hiệu quả trong việc quản lý chất thải rắn, thiết lập mô hình kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, quy định chi tiết việc vận hành công cụ EPR đang vấp phải nhiều ý kiến trái chiều.
Theo dự thảo nghị định, Văn phòng EPR Việt Nam là tổ chức ngoài công lập, chịu sự chỉ đạo, quản lý, giám sát của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Hội đồng EPR quốc gia. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường thành lập và phê duyệt điều lệ hoạt động của Văn phòng EPR Việt Nam.
Về điều này, theo ý kiến của cộng đồng doanh nghiệp, Nghị định 53/2006/NĐ-CP có quy định “Đơn vị sự nghiệp ngoài công lập là cơ sở do các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, cá nhân, nhóm cá nhân hoặc cộng đồng dân cư thành lập”. Như vậy, Văn phòng EPR nếu là tổ chức sự nghiệp ngoài công lập như dự thảo nghị định, thì các hoạt động của EPR cần được quyết định bởi cộng đồng doanh nghiệp thay vì Bộ Tài nguyên và môi trường.
Mặt khác, nếu sửa đối theo hướng Văn phòng EPR là tổ chức công lập sẽ làm tăng biên chế Nhà nước, trái với chủ trương tinh gọn bộ máy hành chính.
Văn phòng EPR sẽ là tổ chức trực tiếp, giám sát khoản tiền đóng góp của doanh nghiệp để thực hiện thu gom, tái chế, do đó hoạt động của cơ quan này rất cần có sự minh bạch. Đây cũng là điểm khiến nhiều doanh nghiệp băn khoăn khi dự thảo nghị định quy định sử dụng tiền đóng góp của doanh nghiệp để chi trả kinh phí cho hoạt động của Văn phòng EPR.
Một cơ quan khác được quy định trong dự thảo nghị định cũng gặp phải những ý kiến trái chiều là Hội đồng EPR quốc gia. Cơ cấu tham gia Hội đồng EPR bao gồm đại diện các Bộ liên quan và đại diện doanh nghiệp, nhưng cũng chưa có quy định chi tiết về thành phần, cơ cấu tham gia của đại diện doanh nghiệp là bao nhiêu, trong khi cơ chế đưa ra quyết định của Hội đồng là biểu quyết theo đa số. Do đó vai trò giám sát của Hội đồng EPR sẽ rất hạn chế khi không trực tiếp tham gia vào công tác quản lý cơ chế EPR mà chỉ giám sát Văn phòng EPR.
Bốn, cần phải bổ sung khung pháp lý và khung pháp lý phải rõ ràng nhằm quản lý “đóng góp tài chính để tái chế bao bì, sản phẩm và xử lý chất thải”.
Năm, điều chỉnh tỷ lệ tái chế bắt buộc để tái chế sản phẩm, bao bì, tỷ lệ đóng góp để xử lý chất thải cho phù hợp dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn Việt Nam, không để mức quy định thiếu phù hợp, chưa rõ cơ sở khoa học, thiếu công bằng, phí chồng phí, gây khó khăn cho doanh nghiệp, tăng giá thành sản phẩm ảnh hưởng đến đời sống nhân dân.
Các Hiệp hội đề nghị bỏ yêu cầu nhà sản xuất, nhập khẩu phải thu gom và tái chế đạt một tỉ lệ nhất định hay đóng góp tái chế cho sản phẩm/bao bì tự phân hủy sinh học (bởi chúng không có hại với môi trường) hoặc sản phẩm/bao bì có giá trị thương mại khi hết thời gian sử dụng như thiết bị kim loại, ô tô, xe máy cũ (bởi không tự thu gom được do người sở hữu thường bán chứ không thải bỏ.
Sáu, lùi lộ trình thực hiện đóng góp tái chế đến tháng 1-2025 để có thời gian xây dựng công nghiệp tái chế, chuẩn bị sẵn sàng cho việc áp dụng được khả thi, đồng thời giúp các doanh nghiệp có thời gian phục hồi sau đại dịch Covid-19.
11 Hiệp hội doanh nghiệp có kiến nghị như nêu trên, gồm: Hiệp hội Thực phẩm Minh Bạch (AFT), Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VFA), Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Hiệp hội Sữa Việt Nam (VDA), Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), Hội Lương thực thực phẩm Tp. Hồ Chí Minh (FFA), Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA), Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao, Hiệp hội Chè Việt Nam (VITAS), Hiệp hội các nhà Sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) và Hiệp hội các nhà Sản xuất Xe máy Việt Nam (VAMM).