Nguyễn Nam
(VNTB) – Có phải Nga muốn khiêu chiến với cả châu Âu?
Tên bay đạn lạc?
Tin tức cho biết, Bộ Quốc phòng Ukraine vừa đưa tin, hai tàu thương mại đã bị trúng hỏa lực của Nga ngoài khơi cảng Odessa, miền Nam Ukraine. Tàu sân bay số lượng lớn mang cờ Panama Namura Queen được cho là bị trúng tên lửa, trong khi tàu chở dầu có boongke Millennium Spirit gắn cờ Moldova cũng bị trúng ít nhất một tên lửa. Ukraine đã điều động lực lượng bảo vệ bờ biển của mình tiến hành các hoạt động tìm kiếm và cứu nạn (SAR).
“Con tàu mang cờ Panama đang hướng đến cảng Nam để bốc hàng ngũ cốc. Được biết hiện tại một phần thiết bị đã bị vô hiệu hóa. Trên tàu xảy ra cháy, tàu kéo chữa cháy được gọi đến. Tàu lai dắt “P&O STAR” đã đến giải cứu. Tình hình đang trong tầm kiểm soát” – Theo tuyên bố của Bộ Quốc phòng Ukraine, thì một tên lửa đã bắn trúng đuôi tàu Namura Queen.
Ngoài ra, theo Tổng tư lệnh Các lực lượng vũ trang Ukraine, cách cảng 12 km, một tàu Liên bang Nga đã xếp hàng trên boongke Millennium Spirit (dưới cờ của Moldova): “Theo dịch vụ của thuyền trưởng cảng thuộc chi nhánh Odessa của Doanh nghiệp Nhà nước “AMPU”, tên lửa đã đánh trúng lúc 12:10 tại khu neo đậu tàu 355. Con tàu đang chở 600 tấn dầu nhiên liệu và dầu diesel trên tàu […] Có một lửa, trong trường hợp nổ, có thể dẫn đến thảm họa môi trường. Các thuyền viên đã nhảy xuống nước và kêu cứu…”.
Một số tàu, bao gồm cả tàu của Cảnh sát biển Ukraine đã được điều động cho chiến dịch SAR. Tàu chở dầu đã được đảm bảo an toàn và thả neo lúc 2:15 chiều giờ địa phương.
Cơ quan hải quân của nước cộng hòa Moldova đã đưa ra tuyên bố sau về sự cố xảy ra với Millennium Spirit:
“Cơ quan Hải quân Cộng hòa Moldova cho biết, ngày 25/2, tàu hàng hải Millennium Spirit IMO Nr. 7392610 (Loại tàu chở dầu) mang cờ Cộng hòa Moldova đang ở vùng biển trung lập của Biển Đen (46 ° 22.221’N, 031 ° 07.095’E) đã bị trúng tên lửa (không rõ nguồn gốc vụ phóng tên lửa ). Trên tàu xảy ra hỏa hoạn, các thiết bị và xuồng cứu sinh bị phá hủy, thuyền viên trên tàu chỉ trang bị áo phao…”.
Nhà chức trách Moldova nhấn mạnh rằng nguồn gốc của tên lửa vẫn chưa được xác định trong khi Bộ Quốc phòng Ukraine đổ lỗi cho lực lượng Nga trong cả hai vụ việc.
Trong hồ sơ, tàu tuần dương lớp Slava Moskva, kỳ hạm của Hạm đội Biển Đen của Nga đã được nhìn thấy hôm qua ngoài khơi Đảo Rắn (Zmiinyi Island), cách Odessa khoảng 70 hải lý về phía nam. Tin tức cho biết Moskva được giao nhiệm vụ chiếm đảo, giết chết toàn bộ 13 binh sĩ Ukraine trên đảo. Những người lính tử trận ấy được vinh danh “Anh hùng của đảo Zmiinyi”.
Liệu có thể đóng cửa Biển Đen?
Trong một diễn biến khác liên quan, sau các cuộc tấn công của Nga vào các thành phố chính của Ukraine, Vasyl Bodnar, Đại sứ Ukraine tại Thổ Nhĩ Kỳ, đã yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ đóng cửa eo biển đối với tàu Nga để có lợi cho Ukraine.
Yêu cầu này đang có các ý kiến trái chiều.
Theo Tayfun Ozberk, một cựu sĩ quan hải quân, chuyên gia về chiến tranh trên mặt nước, thì yêu cầu của Ukraine là khả thi nhưng nguy hiểm đối với Thổ Nhĩ Kỳ.
Việc đóng cửa eo biển này được căn cứ theo Công ước Montreux ký kết năm 1936 nhằm quản lý chế độ đi qua eo biển và xác định giới hạn trọng tải ở Biển Đen cho các quốc gia không ven sông.
Các công ước chủ yếu ủng hộ quyền tự do hàng hải qua eo biển, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ có quyền đóng cửa eo biển đối với tàu của các nước tham chiến khi chiến tranh toàn diện xảy ra hoặc sắp xảy ra. Điều 20 và 21 của Công ước xác định thẩm quyền của Thổ Nhĩ Kỳ đối với chế độ đi qua đối với tàu hải quân (Điều 4, 5 và 6 đối với tàu buôn) trong thời chiến hoặc khi chiến tranh sắp xảy ra.
Trong thời kỳ chiến tranh, nếu Thổ Nhĩ Kỳ không hiếu chiến thì các tàu buôn, dưới bất kỳ lá cờ nào hoặc với bất kỳ loại hàng hóa nào, sẽ được hưởng quyền tự do đi lại và hàng hải trong Eo biển.
Ngược lại, nếu Thổ Nhĩ Kỳ hiếu chiến thì các tàu thương gia, không thuộc quốc gia đang có chiến tranh với Thổ Nhĩ Kỳ sẽ được hưởng quyền tự do đi lại và hàng hải ở eo biển với điều kiện chúng không tiếp tay cho kẻ thù dưới bất kỳ hình thức nào.
Các tàu như vậy sẽ đi vào eo biển theo ngày và quá cảnh của chúng sẽ được thực hiện theo tuyến đường mà trong mỗi trường hợp sẽ được chỉ định bởi các nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ. Có nghĩa việc đi lại của các tàu chiến sẽ hoàn toàn do Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ quyết định.
Khi chiến tranh sắp xảy ra, thì các quy định về giao thông của tàu buôn thương gia sẽ tiếp tục được áp dụng, ngoại trừ việc các tàu thuyền phải đi vào eo biển theo ngày và việc quá cảnh của họ phải được thực hiện theo tuyến đường mà trong mỗi trường hợp sẽ được chỉ định bởi các nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ.
Việc đi lại của các tàu chiến sẽ hoàn toàn do Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ quyết định.
Thổ Nhĩ Kỳ có thẩm quyền đóng cửa các eo biển theo các nguyên tắc được nêu trong Công ước Montreux nói trên. Tuy nhiên, có một số ràng buộc chính trị.
Vấn đề đầu tiên là Thổ Nhĩ Kỳ rất coi trọng công ước và đã thực hiện cẩn thận các quy định của chế độ. Bởi vì Thổ Nhĩ Kỳ coi Công ước là một thành phần quan trọng đối với an ninh và ổn định của Biển Đen. Do đó, nếu Thổ Nhĩ Kỳ nói “Có” với Ukraine, gần như chắc chắn nước này sẽ áp dụng quy tắc này cho cả hai bên. Điều này có nghĩa là ngay cả khi NATO quyết định triển khai tàu chiến ở Biển Đen thì điều đó cũng là bất khả thi.
Nếu Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng các quyết định chỉ có lợi cho Ukraine, Nga có thể phản đối và họ có thể trả đũa bằng cách cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ vi phạm tính trung lập của mình.
Vấn đề thứ hai là việc triển khai của Nga ở Biển Đen đã hoàn tất. Hạm đội Biển Đen đủ mạnh để cắt đứt kết nối của Ukraine với Biển Đen thông qua việc phong tỏa. Hơn nữa, bằng cách đi qua tuyến đường thủy Don-Volga, Nga vẫn có thể tăng cường Hạm đội Biển Đen, các thành phần từ Quần đảo Caspi.
Do đó, đóng cửa các eo biển sẽ là một nỗ lực vô ích để ngăn chặn Nga, và Thổ Nhĩ Kỳ dường như giữ thái độ trung lập trong suốt cuộc chiến. Nếu NATO quyết định tham gia vào cuộc xung đột, có lẽ các cân bằng mong manh sẽ được cân nhắc về việc hỗ trợ Ukraine trên thực địa không chỉ của Thổ Nhĩ Kỳ mà còn của các quốc gia khác.
