Nhóm phóng viên VNTB
(VNTB) – Trải qua một cuộc bể dâu, Những điều trông thấy mà đau đớn lòng. – Nguyễn Du
Lời nói đầu về loạt bài “Những Điều Trông Thấy” viết về Nạn nhân buôn người đang xảy ra tại Việt Nam.
Chính phủ Việt Nam bị bộ ngoại giao Mỹ hạ tụt hạng 3, downgraded to Tier 3, về nạn buôn người sau nhiều năm bị xếp hạng 2 (*). Điều này ảnh hưởng rất xấu về danh dự, kinh tế và chính trị của Việt Nam.
Hơn 20 năm qua nạn buôn người của Việt Nam đã bị phơi bày trên diễn đàn thế giới. Nhiều vụ giải cứu nạn nhân buôn người đã được thực hiện bởi các quốc gia và các tổ chức nhân quyền. Nhiều khuyến nghị của tổ chức nhân quyền, các quốc gia trên thế giới và của liên Hiệp Quốc về vấn nạn này đối với Việt Nam. Chính quyền Việt Nam từng xin sửa sai tại các cuộc hội nghị định kỳ với chính phủ Hoa Kỳ, hay các chính phủ khác, nhưng tệ nạn buôn người xuất phát từ Việt Nam không những không được cải thiện mà còn có chiều hướng gia tăng.
Việt Nam bị đánh xuống hạng cuối cùng trong bảng xếp hạng về nạn buôn người là nỗi nhục cần phải rửa. Để có thể được nâng lên hạng 2, chính quyền Việt Nam phải giải quyết thỏa đáng những hồ sơ nạn nhân hiện nằm trong tay chính phủ Hoa Kỳ hay các tổ chức bênh vực cho nhân quyền.
Việt Nam Thời Báo sẽ lần lượt công khai một số hồ sơ dã được cho phép của người hữu trách các cơ quan chủ quản.
Hy vọng những trường hợp nạn nhân này được phổ biến rộng rãi trong nước, được chính phủ và các tổ chức xã hội Việt nam tiếp nhận, góp tay với các tổ chức, chính phủ có liên quan, ngõ hầu mau chóng giải quyết tình trạng tội phạm đáng lên án nặng nề này.
*****
Hồ sơ Y Tiên (BPSOS)
Y Tiên sắc tộc Giẻ Triêng, tín đồ Công giáo, cư trú tại Làng Peng Blong, Xã Đăk Long, Huyện Đăk Plei, Tỉnh Kontum, Việt Nam. Cô sinh ngày 10 tháng 9 năm 1982, chồng tên là A Vĩnh và có hai con trai A Rođam Hương sinh năm 2001 và A Dam Vũ sinh năm 2016. Cô và gia đình sinh sống bằng nghề nông trồng khoai mì và làm thuê.
Người môi giới và công ty xuất khẩu lao động
Khoảng tháng 8 năm 2019, hai người môi giới tên A Than (phụ nữ sắc tộc Giẻ triêng) và người đàn ông tên Thành (người kinh) của công ty Thuận An DMC, địa chỉ tại lô 7 liền kề 8, Tỉnh Thanh Hóa vào nhà cô nói những lời đầy tốt đẹp giới thiệu về chương trình xuất khẩu lao động sang Ả rập xê út, tạo điều kiện làm giàu. Cô Y Tiên gia đình nghèo và nên đã đăng ký đi XKLĐ.
“Họ nói thế này thế kia rồi đưa mình tới công ty; tới công ty họ nói hỗ trợ 15 triệu để giúp đỡ gia đình trang trải cuộc sống lúc đi vắng, nhưng mà tới ngày bay họ mới giải quyết đưa tiền”.
Ngày 28 tháng 8 năm 2019, họ đưa cô tới công ty Thuận An DMC ở Tỉnh Thanh Hóa. đào tạo hướng nghiệp như học tiếng Arabic và dạy cách làm việc nhà (nấu cơm, lau nhà, ủi đồ…) Trong vòng một tháng theo học tại công ty, cô không được phép ra ngoài, bị nhốt 24/24 vì sợ chạy trốn ra ngoài. Nếu muốn ra ngoài nhà môi giới phải đi theo; và có ý định bỏ về công ty bắt cô phải đóng từ 200 đến 300 triệu thì mới cho về, vì nghèo không có tiền nên cô không dám bỏ về; suốt quá trình học cô phải ăn uống, sinh hoạt trong công ty cho tới ngày bay đi. Trong khi đó, công ty không cấp tiền chi tiêu, và họ chỉ nuôi ăn, các lao động theo học phải chia nhau tự nấu ăn, hoặc nhận đồ ăn từ người của công ty mua đưa vào. 280 phụ nữ theo học tại công ty này, trong đó có rất nhiều phụ nữ dân tộc Giẻ và cũng có nhiều người phụ nữ dân tộc khác từ vùng sâu vùng xa.
Em trai cô mất, cô phải viết giấy cam kết có sự đại diện của công ty ký vào tờ cam kết và phải có người đứng bảo lãnh cô mới được về viếng.. Cô Y Tiên cho biết, khi cô cam kết về để viếng mai táng cho em trai, hai nhà môi giới về theo cô tận nhà để đảm bảo cô không về ở lại luôn, và cô chỉ được ở nhà năm ngày vì bên công ty hối cô về lại công ty ngay.
Ngày 10 tháng 9 năm 2019, công ty lo tiền vé và hộ chiếu, cô bay sang Ả rập xê út với hạn hợp đồng hai năm ký với công ty và nhà chủ thuê. Các giấy tờ hợp đồng, chứng minh thư bị công ty giữ lại. Ban đầu công ty nói hỗ trợ một người đi 15 triệu, trong ngày bay họ trừ ra các khoản mua quần áo, vali, giầy dép thì còn lại rất ít. Trước khi bay, công ty đưa đi khám sức khỏe, không mua bảo hiểm lao động cho cô, và toàn bộ giấy tờ gồm cả giấy khám sức khỏe cũng bị nhân viên công ty giữ lại.
Cô bay sang Ả rập xê út từ sân bay Nội Bài Hà Nội, lúc cô bay có nhiều người phụ nữ dân tộc khác nhau cùng đi một chuyến bay, và họ không được phép trò chuyện với nhau. Trước lúc lên máy bay nhân viên công ty dặn cô và các người cùng chuyến bay là cứ yên tâm đi đi, đừng làm gì hết, đừng chạy trốn, cứ làm việc, đừng sợ, đừng tuyên truyền xấu về họ như thế này thế kia mà cứ yên tâm làm việc.
Chuyến bay của cô quá cảnh tại Dubai, sau đó tới sân bay Riyadh; ở sân bay Riyadh không có người tới đón, họ (người công ty) ghi địa chỉ trong hộ chiếu và bảo cô phải đi tới nơi địa chỉ đó, hoặc chờ người chủ tới đón tại sân bay.
Những người chủ sử dụng lao động.
Người chủ thứ nhất của cô tên là ‘Pronia’ là một bà góa và cô làm cho người chủ này được một tháng. Do lượng công việc quá nhiều khiến cô bị kiệt sức, từ một người nặng 67kg xuống còn 55kg. Cô gọi điện thoại cho công ty để công ty đổi chủ làm mới và tiền lương do công ty trả chứ không phải người chủ này. Việc liên lạc với công ty gặp nhiều khó khăn, cô nói không liên lạc được với công ty, cô phải gọi điện thoại cho chị gái ở Việt Nam nhờ người chị liên lạc với giám đốc công ty, chứ không thể nào liên lạc được với đại diện công ty ở Ả rập. Chị gái của cô liên lạc với công ty nhiều lần nhưng phía công ty có thái độ không muốn giúp và nhắc chị của Y Tiên phải bảo cô ráng làm việc vì họ không muốn giúp đổi chủ, nên cô Y Tiên đã đình công ba ngày, khoảng một tuần sau đó công ty đại diện ở Ả rập mới đón cô đưa đi làm việc cho chủ thứ hai.
Người chủ thứ hai, người chồng tên ‘Phuket Athi’ còn người vợ là ‘Pro Ajh’. Cô làm được cho họ 1 năm 9 tháng. Họ đối xử với cô rất ác.
“Họ đối xử với chị ác lắm, phải nói là quá ác, ăn uống họ cho chị ăn cơm thừa, ốm thì cho uống panadol, quần áo mặc một bộ không thôi không thoải mái; trả lương thì không trả tiền sòng phẳng, họ còn mượn tiền chị nữa. Họ còn xù tiền lương của chị nữa. Họ mượn tiền chị 4000R, và ba tháng 15 ngày họ không trả tiền lương cho chị. Một ngày làm từ 7 giờ sáng tới 2 giờ sáng hôm sau mới cho nghỉ, ngày nào cũng như thế.”
Chủ Nhân từ chối giúp đỡ
Bị nhiễm Covid 10 ngày ở nhà, cô khó thở và xin bà chủ đưa đi bệnh viện, nhưng họ không đưa đi. Cô phải gọi điện thoại cho người chị ở nhà (Việt Nam), nhờ chị liên lạc với công ty để cầu cứu công ty gọi cho bà chủ nhà đưa cô đi bệnh viện. Công ty gọi cho chủ nhà, nhưng họ vẫn không đưa cô đi bệnh viện. Cô bị nhiễm virus Covid ngất xỉu năm lần và họ tạt nước vào người để cô tỉnh dậy, và khi cô gần chết họ mới đưa và vứt cô tại cổng bệnh viện vì họ sợ cô chết trong nhà của họ.
Sau khi họ thả cô tại bệnh viện, nhân viên lễ tân hỏi cô về hộ chiếu và thẻ cư trú, nhưng giấy tờ của cô đều bị bà chủ nhà giữ lại. Người lễ tân hỏi người chủ của cô khi người chủ vẫn còn ngồi trong bệnh viện, nhưng họ không theo yêu cầu của lễ tân và rồi bỏ đi.
Công ty xuất khẩu lao động từ chối giúp đỡ
Cô hết cách nên đã xin nhân viên bệnh viện mạng internet để kết nối với chị gái ở Việt Nam. Chị gái của cô gửi hộ chiếu cho công ty, và sau đó công ty mới gửi hộ chiếu để cô đăng ký nhập viện. Cô ở bệnh viện 10 ngày, nhưng bác sĩ bảo vẫn chưa khỏi hẳn, chỉ tạm đỡ và yêu cầu cô cung cấp cho họ số điện thoại của chủ nhà để chủ nhà tới đón cô về. Bác sĩ gọi cho ông chủ, báo người làm của ông đang ở bệnh viện và cần trả phí bệnh viện và đưa về nhưng ông ta từ chối không quan tâm và khóa máy. Ông chủ nói với bác sĩ nếu cô ta chết thì cho cô chết ở đó đi, hoặc đưa cô đi tới công ty của cô. Ông chủ khóa số bệnh viện. Bệnh viện dùng số khác gọi thì ông ta cứ bảo là từ từ. Sau đó cô liên lạc với công ty, công ty bảo cô “chúng tôi bận lắm, không có thời gian rảnh đâu, nhắn tin đi” nhưng khi nhắn tin thì công ty lại nói “nhắn nhiều thế, ai rảnh đâu mà đọc”.
Đại sứ quán Việt Nam từ chối giúp đỡ
Cô gọi cho đại sứ quán Việt Nam, nhưng họ không bắt máy. Cô nhắn tin với đại sứ quán là cô bị chủ bỏ ở bệnh viện, cô xin họ nói chuyện với chủ để chủ tới đón về. Nhưng bên đại sứ quán bảo cô hãy liên lạc với người môi giới để giúp, và họ đã không giúp cô được cái gì. Cô nói, cô gọi cho đại sứ quán nhiều lần, nhưng họ chỉ trả lời “chúng tôi không giúp được gì cho bạn, bạn hãy liên lạc với công ty”.
Cô ở bệnh viện hết 15 ngày với một bộ đồ trên người, sau khi thấy cô đỡ bệnh, bác sĩ mới mua cho cô một bộ đồ mới để thay. Và thông báo là vì cô bị bỏ rơi nên bệnh viện không tính tiền viện phí và việc chữa trị cho cô miễn phí. Bác sĩ hỏi cô về địa chỉ của người chủ, và xin số điện thoại của đại sứ quán Việt Nam và cả số điện thoại của người chủ. Bác sĩ sau đó gọi cho ông chủ, và nói với ông ta nếu ông không tới đón người làm của ông, chúng tôi sẽ báo cảnh sát.
Bị móc nối vào đường dây bán dâm
Lúc cô đang cầu cứu với đại sứ quán trong bệnh viện thì có một cái nick nhắn tin cho cô trên Facebook là Hoa Nguyễn, bảo cô trốn khỏi bệnh viện tới cửa bệnh viện sẽ có người đón. Cô nói, cô đang bị cách ly, ở đâu cũng có người canh gác và cô không biết đường. Cô kết bạn với Hoa Nguyễn vì thấy trên Facebook là bà này hay giúp lao động. Hoa Nguyễn bảo đưa cô ra ngoài, và cô nói nếu đưa ra thì hãy đưa cô tới đại sứ quán Việt Nam, nhưng cô nghĩ bà này thật sự không muốn đưa cô tới đại sứ quán.
Năm ngày sau khi bệnh viện liên lạc với ông chủ thì có một người đàn ông khác tới đón cô, mà không phải là người chủ trước. Ông này đưa cô về nhà lúc 3 giờ chiều. Tới nhà vợ ông ta hỏi “đây là ai?” ông ta trả lời “là ôsin”. Nhưng sau khi biết cô mới khỏi bệnh nhiễm Covid thì họ đuổi cô đi. Không có cách nào khác cô gọi cho Hoa Nguyễn (**) và gửi định vị để Hoa Nguyễn tới đón để giúp cô tới gặp lãnh sự quán, với hy vọng sẽ được giúp đỡ nơi ở và sắp xếp cho cô về nước. Nhưng bà Hoa Nguyễn lại đưa cô đi chỗ khác, là nhà của bà chủ mại dâm người Việt ở Riyadh, và nói cô, giờ đại sứ quán không nhận cô đâu vì cô mới bị bệnh Covid.
Chị tưởng người Việt Nam với nhau thì sẽ tốt, nhưng bà ta tới đón chị đưa chị tới động mại dâm, tú bà hỏi chị giờ tiếp khách hay là nghỉ ngơi thêm? Chị hỏi tại sao phải tiếp khách? Khách gì cơ? Tôi không làm đâu, tú bà nói nếu không làm thì trả tiền cho tao đi, tao mua mày từ bà Hoa Nguyễn là 300R, chị sợ quá, chị đưa 300R.
Động mại dâm này có rất nhiều người Việt, Y Tiên cho biết, và họ đều làm gái. Lúc bị đưa vào đây Y Tiên chỉ ở hai tiếng đồng hồ vì bắt phục vụ khách và cô từ chối nên bị đuổi đi. Sau đó họ bắt taxi cho cô, tài xế taxi đưa cô tới động mại dâm khác, vì họ cùng một đường dây.
Động thứ hai, người chủ tên Nga, cô không biết họ và tên là gì, nhưng chỉ nghe người ta gọi là chị Nga. Cô ở đây 10 ngày, bị cách ly hết chín ngày. Cùng với cô có một phụ nữ người Khmer không chịu thuần phục làm gái, nhưng có nhiều chị em gái người Kinh thì làm. Cô nói cô là một người có đạo nên cô không làm gái, bà Nga nói, nếu không làm thì đi đi, và trả lại tiền cho tôi đã mua cô từ nhà kia. Họ đuổi cô đi, cô chẳng biết đi đâu, cô đi vòng vòng ở Riyadh hết 700R tiền xe taxi.
Hai động mại dâm cách nhau 35 phút đi xe taxi, nhưng tài xế đi đường vòng để đánh lạc hướng để Y Tiên không nhớ đường và biết động của họ nằm ở đâu. Cô nói, động của bà Nga toàn người già, chỉ có hai người trẻ và toàn người Việt Nam làm gái nhiều lắm và không cho nói chuyện với nhau. Sau khi cô ra khỏi nhà, bà Nga bẻ sim của cô và không cho cô nói với ai.
Lại bị lừa
Trong lúc ngồi taxi khoảng hai giờ sáng từ nhà bà Nga ra, cô liên lạc trên Facebook với cô bác sĩ người Ấn độ, chồng là người Pakistan, bác sĩ bảo cô về làm người trông con cho họ và họ sẽ trả cô một tháng 2000R, nhưng họ lừa cô. Cô làm việc cho bác sĩ được năm tháng, và họ không trả lương cho cô. Cô đình công năm ngày thì họ mới trả cho cô hai tháng lương, nhưng không phải 2000R mà là 1000R. Năm tháng làm việc cô chỉ được trả công hai tháng là 1000R.
Được đồng bào giúp đỡ
Trên Facebook cô vô tình thấy Facebook chị Mây, cô cầu cứu với chị Mây. Chị Mây bảo đừng đi đâu, một tuần nữa chị mới qua Ả rập xê út. Qua đó rồi chị Mây mới nói chuyện, đón cô về và nói chuyện với ông chủ. Cô về với chị Mây tới văn phòng làm việc của chị. Sau khi có tiền chị giúp làm thủ tục cho cô về nước. Trong lúc chờ làm giấy tờ, cô cần phải đi làm để kiếm tiền, chị Mây bảo gọi công ty ở trong nước, ủy quyền lại lao động cho chị Mây để chị Mây giúp làm thủ tục nhưng công ty cứ hẹn tuần sau rồi lại tuần sau nhưng không thấy họ ủy quyền hay giúp làm giấy tờ và bên ủy ban xã cũng ký giấy. Sau đó chị Mây bảo nếu họ không ủy quyền thì việc làm giấy tờ mua vé máy bay về tốn nhiều tiền, mà cô lại không có tiền. Cho nên con trai của cô trước khi đi nhập ngũ muốn mẹ về nước, cả nhà đã bán miếng đất với giá 50 triệu để làm thủ tục cho cô về. Sau khi bán đất lấy được tiền, chị Mây giúp làm thủ tục, xin hộ chiếu mới và mua vé máy bay cho về.
Ngày 9 tháng 3 năm 2022, cô về tới Việt Nam. Hiện cô đang ở với chồng và con tại Làng Peng Blong, Xã Đăk Long, Huyện Đăk Plei, Tỉnh Kon Tum, Việt Nam. Từ lúc bị Corona sức khỏe của cô yếu đi, làm gì cũng không làm được. Giờ cô không có ruộng đất, vì con cô bán đất để đưa cô về Việt Nam. Mấy ngày nay cô đi làm thuê cho người kinh trong vùng hoặc các anh chị em trong làng.
Cô đang cần có sự hỗ trợ về tài chính để tái hòa nhập lại với cuộc sống.
Luật gia Trương Minh Tam cho biết:
Trong mọi trường hợp về vấn đề buôn người, nhà nước đều cần phải thực hiện đủ 4 việc dựa theo NGHỊ ĐỊNH THƯ PALERMO mà Việt Nam đã ký bao gồm:
Bảo vệ nạn nhân,
Truy tố thủ phạm,
Thực hành phòng chống buôn người và
Hợp tác với các cá nhân, tổ chức khác cùng tham gia chống buôn người.
Không có bất kỳ điều khoản nào của luật quốc tế buộc nhà nước phải đền bù dân sự cho nạn nhân. Việc này phải do thủ phạm bồi thường tại tòa hình sự dựa trên yêu cầu của nạn nhân và nhà nước phải thực hiện việc truy tố thủ phạm.
Cũng cần nói thêm, luật quốc tế bản chất là không có chế tài, do đó các quốc gia vi phạm sau khi tham gia là rất phổ biến kể cả Mỹ cũng nhiều lần thực hiện hành động này. Chế tài thực chất nếu có thể thì cần phải hiểu đó là chế tài danh dự mà thôi.
Y Tiên từ chối yêu cầu nhà nước Việt Nam khởi tố thủ phạm. Đó cũng là khó khăn của vụ việc. Điều này do hạn chế nhận thức. Muốn thay đổi nhận thức thì ngoài các tổ chức xã hội dân sự lo cứu người, phải có các tổ chức chăm lo tuyên truyền phổ biến kiến thức để phòng ngừa.
Một điều kiện trong nhiều điều kiện giúp VN có thể được nâng lên hạng 2 trong nạn buôn người là chính phủ phải tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội trong nước được dễ dàng lấy thông tin về nạn nhân buôn người để giúp đỡ chính phủ nhận dạng nạn nhân hầu phát hiện và hỗ trợ nạn nhân một cách nhanh chóng và đầy đủ.
__________
Tham khảo
(*)https://www.state.gov/reports/2022-trafficking-in-persons-report/vietnam/
(**)https://web.facebook.com/profile.php?id=100048864104758