VNTB – Những lo ngại về an ninh của Việt Nam về dự án kênh đào Funan Nam Techo đã bị đặt nhầm chỗ

(VNTB) – Việt Nam lo ngại về các vấn đề an ninh tiềm ẩn  trong dự án xây dựng đường thủy nội địa của chính phủ Campuchia.

Sau khi nhậm chức vào tháng 8 năm 2023, Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã bắt tay vào một dự án cơ sở hạ tầng đầy tham vọng trị giá 1,7 tỷ USD, được gọi là Kênh đào Funan Techo. Dự án do Trung Quốc tài trợ sẽ cho xây một kênh đào dài 180 km, nối Phnom Penh tỉnh duyên hải Kep. Kênh đào sẽ cung cấp lối đi cho các tàu chở hàng có trọng tải lên tới 3.000 tấn, đồng thời cho xây dựng 3 hệ thống cửa nước, 11 cây cầu và hành lang dài 208 km. Chính phủ Campuchia tin rằng dự án sẽ tăng cường phát triển kinh tế của đất nước, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa sản xuất giữa Phnom Penh và cảng biển nước sâu ở Sihanoukville, giảm sự phụ thuộc về đầu ra cho xuất khẩu của Campuchia vào Việt Nam. 

Vì lý do này và những lý do khác, dự án đã trở thành một chủ đề được Việt Nam quan tâm. Vào tháng 12, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính bày tỏ quan ngại về tác động môi trường của dự án đối với Hun Manet khi ông có chuyến thăm cấp nhà nước tới Việt Nam. Trong khi hứa sẽ tiến hành đánh giá riêng về tác động của kênh đào Funan Techo, Viện Phát triển Nghiên cứu Phương Đông của nhà nước đã xuất bản một bài báo nói rằng kênh đào này có “công dụng kép” và có thể được sử dụng cho mục đích quân sự cũng như thương mại do nằm gần Căn cứ Hải quân Ream. Căn cứ hải quân Ream hiện đang được tân trang lại với sự hỗ trợ của Trung Quốc. Bài báo viết rằng “các âu thuyền trên kênh Funan Techo có thể tạo ra độ sâu cần thiết cho các tàu quân sự đi vào từ Vịnh Thái Lan, hoặc từ Căn cứ Hải quân Ream, đi sâu vào Campuchia và tiếp cận biên giới (Campuchia-Việt Nam). ”

Ngược lại với phân tích này, bài viết này sẽ lập luận rằng Kênh đào Funan Techo không mang lại bất kỳ lợi ích quân sự thực sự nào cho Campuchia hay Trung Quốc.

Không mang lại lợi ích quân sự

Trong lịch sử, không có kênh đào nào được sử dụng cho mục đích quân sự ngoại trừ kênh đào Panama và Suez do độ sâu và chiều rộng đặc biệt của chúng. Kênh đào Panama sâu 13 mét và rộng 150-300 mét, trong khi kênh Suez có độ sâu tối thiểu 24 mét và chiều rộng 205 mét. Các kênh đào cũng kết nối trực tiếp với biển và tạo ra một lối đi tắt đáng kể giữa các vùng lãnh hải quan trọng. Ví dụ, kênh đào Panama rút ngắn thời gian di chuyển giữa Bắc Đại Tây Dương và Nam Thái Bình Dương trong khi kênh đào Suez làm giảm thời gian di chuyển giữa Biển Đỏ và biển Địa Trung Hải. Do đó, cả hai đều quan trọng về mặt chiến lược và quân sự. Trong lịch sử, Hoa Kỳ đã dựa vào các kênh đào này để di chuyển quân sự giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương cũng như các hoạt động quân sự ở Trung Đông.

So với chúng, kênh Funan Techo sẽ chỉ rộng 100 mét và sâu 5,4 mét (độ sâu thông thuyền 4,7 mét với khoảng cách an toàn 0,7 mét), hầu hết các tàu cỡ thường của Trung Quốc không thể đi qua. Hầu hết các tàu chiến của Trung Quốc đều được chế tạo với mớn nước tối đa từ 4,4 mét đến 6,6 mét, như tàu hộ tống lớp Jiangdao và tàu khu trục Type 055. Vì vậy, phải nạo vét rất nhiều thì tàu quân sự mới qua lại được.

Ngoài ra, kênh đào không kết nối trực tiếp với vị trí chiến lược trên biển. Điều này cho thấy rằng kênh Funan khó có thể được sử dụng cho mục đích quân sự và mọi nỗ lực làm như vậy có thể sẽ không hiệu quả.

Thực tế là kênh Funan không kết nối trực tiếp với Căn cứ Hải quân Ream, ba hệ thống cửa nước của kênh đào có thể sẽ cản trở các tàu hải quân di chuyển. Cũng khó có thể cho tàu quân sự đi lại một cách bí mật. Kênh đào sẽ là huyết mạch của các hoạt động kinh tế – xã hội và có thông tin cho rằng có ít nhất hơn 1,6 triệu người sống dọc theo kênh đào được quy hoạch, khiến hoạt động của hải quân hoặc tàu tuần duyên Trung Quốc khó có thể bị che giấu. Với nhận thức lẫn lộn của người Hoa ở Campuchia, các hoạt động quân sự của Trung Quốc trên kênh đào có thể gây tổn hại về mặt chính trị cho chính phủ Campuchia và cho Hun Manet, người mong muốn tăng cường sự nổi tiếng của mình thông qua kênh đào. Sự hiện diện của quân đội Trung Quốc sâu bên trong Campuchia, đặc biệt dọc theo sông Mê Kông, sẽ là mối quan ngại lớn đối với người dân Campuchia cũng như đối với những lo ngại của Việt Nam về an ninh của chính mình. Và nếu chính phủ Campuchia không đặc biệt quan tâm đến dư luận, việc di chuyển tài sản quân sự bằng tàu hỏa hoặc đường cao tốc (do Trung Quốc tài trợ) sẽ dễ dàng và nhanh chóng hơn nhiều.

Nếu kênh đào Funan Techo không mang lại bao nhiêu lợi ích quân sự, tại sao Việt Nam lại lo lắng về những tác động an ninh của nó đến vậy?

Ảnh hưởng của Việt Nam đối với Campuchia dần giảm sút

Để giải quyết bí ẩn này, trước tiên chúng ta cần hiểu nhận thức của Việt Nam về Campuchia. Việt Nam từ lâu đã coi Campuchia, giống như Lào, phải nằm trong phạm vi ảnh hưởng của họ, trong đó Việt Nam cảm thấy cần phải duy trì vị trí ưu việt. Trong Sách Trắng Quốc phòng năm 2019, Việt Nam đã cảnh báo về “sự can thiệp” hoặc “chia rẽ” trong quan hệ với Campuchia và Lào, hai quốc gia mà kể từ khi độc lập, Việt Nam đã coi là quan trọng đối với an ninh quốc gia của mình. Tuy nhiên, ảnh hưởng của Việt Nam ở Campuchia đã giảm đáng kể kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, khi Phnom Penh ngày càng tiến gần hơn đến Bắc Kinh.

Hiện nay, kinh tế và giao thông là một trong những hình thức đòn bẩy chính mà Việt Nam có thể sử dụng để gây ảnh hưởng đến Campuchia. Điều này có lẽ giải thích tại sao Việt Nam lại quan tâm đến kênh đào Funan Techo đến vậy, điều này sẽ làm giảm sự phụ thuộc này.

Điều này không trả lời câu hỏi tại sao mối quan ngại của Việt Nam lại được thể hiện dưới dạng mối đe dọa quân sự.

Điều đầu tiên cần lưu ý là cáo buộc này có thể mở rộng vấn đề ra ngoài quan hệ Campuchia-Việt Nam, đến sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Tuyên bố của Việt Nam ngụ ý rằng việc xây dựng kênh đào cũng sẽ ảnh hưởng đến Mỹ và các đồng minh ở khu vực Đông Nam Á, vốn đã lo lắng về những tác động từ sự tham gia của Trung Quốc vào việc mở rộng Căn cứ Hải quân Ream. Do đó, nó có thể khuyến khích Mỹ gây áp lực lên Campuchia. Trong khi Việt Nam hiểu rằng ảnh hưởng của họ đối với Campuchia đang giảm dần thì Mỹ, với tư cách là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, lại có ảnh hưởng lớn đến Campuchia. Áp lực của Mỹ có thể khiến Campuchia gặp nhiều khó khăn hơn trong việc theo đuổi việc xây dựng kênh đào Funan Techo.

Thứ hai, đối tượng mà Việt Nam quan tâm là Trung Quốc, quốc gia mà Việt Nam tin rằng có quyền lợi cao hơn trong dự án. Đây cũng là lời cảnh báo đối với Trung Quốc rằng ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Campuchia và sự tham gia của nước này vào Kênh đào Phù Nam Techo và Căn cứ Hải quân Ream, mà Việt Nam tin rằng sẽ được quân đội Trung Quốc sử dụng, có thể là yếu tố chính thúc đẩy Việt Nam liên kết với Mỹ và cân bằng với Trung Quốc.

Hiện nay, các học giả Việt Nam dường như đang thảo luận ngày càng nhiều về vấn đề hiện đại hóa quân sự của Việt Nam sau cáo buộc rằng kênh đào có thể được sử dụng cho mục đích quân sự. Những lo ngại về an ninh của Việt Nam về kênh đào có lẽ đã được Trung Quốc cân nhắc. Có thể thấy điều này sau chuyến thăm của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tới Phnom Penh, Hun Sen, hiện là Chủ tịch Đảng Nhân dân và Thượng viện Campuchia, đã tuyên bố rằng “Tôi xin kêu gọi ông, Oknha (nhà tài phiệt) và những người đã nguồn lực, nếu không tìm được vốn từ bên ngoài thì phải đoàn kết xây dựng con kênh này”. Điều này cho thấy Trung Quốc có thể đang hạ nhiệt dự án khi Campuchia đang đe dọa theo đuổi dự án theo ý mình ngay cả khi không có sự hỗ trợ của Trung Quốc.

Nhìn chung, Việt Nam có những lo ngại riêng về kênh đào Funan Techo dù dự án này có tầm quan trọng quân sự không đáng kể. Mặc dù việc xây dựng dự án sẽ chỉ có tác động trực tiếp đến Campuchia và Việt Nam, nhưng tuyên bố của Hà Nội rằng kênh đào có thể được sử dụng cho mục đích quân sự là cách hữu ích để kết nối dự án với sự cạnh tranh rộng lớn hơn giữa Mỹ và Trung Quốc, đồng thời gây áp lực lớn hơn lên Campuchia.

_______________

Nguồn:

The Diplomat – Vietnam’s Security Concerns About the Funan Techo Canal Project Are Misplaced