VNTB – Phỏng vấn giáo sư Nguyễn Thế Hùng: vì sao Việt Nam không có các nhà cơ học giỏi

Bây giờ tôi nói, phải xuất phát từ triết lý giáo dục lành mạnh, tất cả các nước tiên tiến theo thế giới tự do đều xuất phát từ một triết lý lành mạnh. Tức là đào tạo một con người , làm thế nào để người ta có bản lĩnh có thể tự học suốt đời. Không những người ta nắm vững khoa học tự nhiên mà còn nắm vững khoa học xã hội. Nhiều lúc hiểu tháo đáo khoa học xã hội làm cho nắm vững khoa học tự nhiên tốt hơn, có nhiều sáng tạo hơn, do có sự tương đồng trong các ngành khoa học. Những nước có ngôn ngữ trong giảng dạy không phải là tiếng Anh như Việt Nam cần phải tiếng hành giảng dạy bằng song ngữ; vì hiện nay tiếng Anh là phổ biến, mình phải làm sao nói được tiếng Anh như người bản xứ. Nếu mình nói tiếng Anh ọp ẹp; nghe, viết chẳng bằng người ta, thì việc viết báo hay tham dự thảo luận ở các hội nghị quốc tế, rất là hạn chế. Những cái người ta nói nhiều là điều kiện vật chất, điều kiện tinh thần; điều kiện vật chất là lương bổng rồi cơ sở vật chất để cho các nhà khoa học nghiên cứu thiếu thốn. Tôi thấy vấn đề cực kỳ quan trọng là tiền đồ của nhà khoa học. Tiền đồ là cái người ta thấy trước mình sẽ được cái gì khi làm việc đó?, để người ta hứng khởi mạnh bước tới. Tức là nếu những nhà cơ học giỏi đã thành danh được xã hội tôn trọng, thì người đi sau thấy con đường đó tốt đẹp thì họ sẽ phấn khởi tiếp tục đi theo con đường đó. Thực tế, người ta (chính phủ Việt Nam) nói một đường làm một nẻo. Nói là “ Hiền tài là nguyên khí quốc gia” nhưng thực tế cái đó mọi người đều đã thấy không phải như vậy.

Tiếp đấy, một nhà cơ học giỏi giống như một vị tướng, phải có nhiều quân sĩ để sai khiến , để yểm trợ. Ví dụ tôi nói như các giáo sư ( nước ngoài), người ta có các nghiên cứu sinh tập trung, cao học tập trung, đó là cánh tay nối dài của họ để thầy trò người ta thảo luận, cùng nghiên cứu và chớm nở lên những ý tưởng mới. Và người thầy người ta hướng người học trò thảo luận những cái mới, hóc búa ; hướng đến những ý tưởng táo bạo, thảo luận trong môi trường tự do học thuật và như thế nảy sinh ra rất nhiều cái hay. 

Còn ở Việt Nam mình hiện nay, tôi giảng dạy mấy chục năm nay, cao học, tiến sĩ, chưa có cao học tập trung, nghiên cứu sinh tập trung. Mà tiến sĩ của mình phải đi làm, vừa làm lại vừa học rất là cực. Thông thường mình hướng học trò nghiên cứu cái gì mình biết chắc chắn là ngon lành. Người nghiên cứu chỉ có cái là đi từng bước, gỡ rối từng bước. Mình cũng rất lo cho nghiên cứu sinh vì họ vừa làm vừa học, quỹ thời gian để học không nhiều, vì thế là hạn chế triển khai những đề tài khó, họ rất khó có điều kiện trong nghiên cứu đột phá. 

Đồng thời là khả năng ngoại ngữ; khả năng ngoại ngữ cũng yếu, ví dụ như người học trò nước ngoài viết bài báo , thì mình chỉ cần sửa, không mất công sức nhiều; còn ở Việt Nam mình thì không phải vậy. Bởi vì viết một bài báo quốc tế, mà theo chuẩn mực quốc tế để được người ta thừa nhận thì rất vất vả; giống như nấu một món canh vậy, nó cần có nhiều gia vị; và như vậy rất là mất công. Nếu chúng ta không có những học trò cao học tập trung, nghiên cứu sinh tập trung giỏi thì chúng ta khó có nhiều bài báo (quốc tế) tốt được.

Chuyện nghiên cứu sinh tập trung, cao học tập trung, thầy trò tương tác hằng ngày nó tạo nên những hướng nghiên cứu mới rất là hay. Khi làm cái nọ nó ló ra cái kia, cứ thế có rất nhiều công trình sẽ được công bố. Còn Việt Nam thì không được như vậy. Cho nên tôi nói những trường trọng điểm quốc gia, những đại học quốc tế , mà một khi Việt Nam chưa có cao học tập trung, nghiên cứu sinh tập trung giỏi thì muôn đời ta vẫn là ta, không bao giờ phát triển đuổi kịp các nước phát triển được đâu. 

Kiều Phong: Xin cám ơn giáo sư đã dành thời gian cho cuộcphỏng vấn ngày hôm nay.

Giáo sư Nguyễn Thế Hùng: Xin cám ơn, chúc mọi sự tốt lành.