VNTB – Tên và ý nghĩa của 50 tiểu bang Hoa Kỳ
Aria Serena
(VNTB) – Nguồn gốc tên các địa phương, tiểu bang của Hoa Kỳ được đặt theo sự liên kết giữa lịch sử, ngôn ngữ, và văn hóa, cảnh quan địa phương hay pha trộn tất cả.
Cũng như nhiều địa danh trên thế giới, trong đó có Việt Nam, nguồn gốc tên các địa phương, tiểu bang của Hoa Kỳ được đặt theo sự liên kết giữa lịch sử, ngôn ngữ, và văn hóa, cảnh quan địa phương hay pha trộn tất cả. Địa danh cũng có thể xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau như ngôn ngữ bản địa, tên của các người tiên phong, hoặc các sự kiện lịch sử đặc biệt. Nhiều nguồn gốc tên địa danh khác, việc truyền đạt thông tin qua nhiều thế kỷ có thể dẫn đến sự biến dạng và nhiều phiên âm khác nhau.
Những tiểu bang Hoa Kỳ có ngữ nguyên từ thổ ngữ Algonquilan, Siouan, Iroquoian, Uto-Aztecan, ngoài ra còn từ tiếng Latin, Anh, Pháp, Tây Ban Nha. Còn lại một số nhỏ không rõ xuất xứ, hoặc vì không kiểm chứng được vì thời gian quá xa, hoặc bị lộn xộn vì có nhiều giả thuyết, có khi là bịa đặt. Nguồn gốc tên tiểu bang có thể khác nhau và không ai chắc chắn chính xác 100%.
Tiểu bang Alabama. Có nhiều thuyết về nguồn gốc tên của tiểu bang Alabama. Một trong những thuyết phổ biến là từ “albah amo” trong tiếng Choctaw, có nghĩa là “máy dọn bụi rậm” hoặc “máy cắt cây”.
Ngoài thuyết về “máy dọn bụi rậm,” còn có một số thuyết khác về nguồn gốc tên Alabama. Một thuyết là có thể xuất phát từ ngôn ngữ bản địa Muskogee-Creek và có nghĩa là “nơi nói chuyện” hoặc “nơi kể chuyện.” Thuyết khác cũng liên quan đến ngôn ngữ Muskogee-Creek và ám chỉ đến một tên của một người thủ lĩnh hoặc thần thánh.
Một khi tên đã được sử dụng trong lịch sử và văn hóa, thường khó để xác định chính xác nguồn gốc tên và ý nghĩa của nó.
Alaska: Từ tiếng Aleut alaxsxaq, từ tiếng Nga Аляска, có nghĩa là “đối tượng hoạt động hướng tới biển. Cũng có nguồn nói tên này có thể xuất phát từ từ “Alyeska” trong tiếng Aleut, nghĩa là “Đất mới”. Cũng có thể tên gọi này liên quan đến “Alakshak”, một từ trong tiếng Yupik (ngôn ngữ bản địa).
Arizona: Tên này có nguồn gốc từ ngôn ngữ O’odham (một ngôn ngữ Uto-Aztecan) từ “ali sona-g”, phát âm kiểu tiếng Tây Ban Nha “Arizonac.” Từ “ali sona-g” có ý nghĩa là “cây sồi tốt” hoặc “sồi tốt đẹp.” Tên này ám chỉ đến các loại cây sồi mọc rất phổ biến ở vùng núi và sa mạc của tiểu bang Arizona.
Lịch sử và ngôn ngữ bản địa thường chứa đựng sự sâu sắc và đa dạng về ý nghĩa tên của các địa điểm. Trong trường hợp Arizona, tên này thể hiện sự liên kết với môi trường tự nhiên và vùng đất của tiểu bang này.
Arkansas: Có nguồn nói từ cách phát âm tiếng Pháp của tên Algonquin dành cho người Quapaw: akansa, có nghĩa là “người ở hạ lưu” hoặc “người ở hướng gió nam”, chỉ một nhóm bộ lạc bao gồm cả Quapaw. Tuy nhiên nguồn khác lại nói tên tiểu bang này xuất phát từ từ “Akansea” trong tiếng Quapaw, một ngôn ngữ bản địa. Tuy nhiên, từ này không có ý nghĩa cụ thể trong tiếng Quapaw. Lịch sử đằng sau tên tiểu bang có thể bắt nguồn từ các người thám hiểm và thương nhân châu Âu khiến cho tiếng Pháp và tiếng Anh gặp nhau. Cả hai tiếng này đều có thể tạo ra những phiên âm tương tự cho từ “Akansea,” dẫn đến tên Arkansas được sử dụng. Điều này đã dẫn đến sự khác biệt trong cách phát âm giữa tên tiểu bang “Arkansas” và sông “Arkansas.” Sông “Arkansas” thường được phát âm là “ahr-kan-zuhs” trong khi tên tiểu bang “Arkansas” được phát âm là “ahr-kan-saw.” Sự không thống nhất trong phát âm này đã gây ra nhiều tranh cãi và trò đùa liên quan đến tiểu bang này.
California: Trong cuốn tiểu thuyết nổi tiếng “Las sergas de Esplandián” xuất bản năm 1510, nhà văn Garci Ordóñez de Montalvo đã đặt tên cho một vương quốc tưởng tượng là California. Những nhà thám hiểm Tây Ban Nha đến Tân Thế giới có thể đã nhầm Baja California là địa điểm thần thoại. Việc Montalvo biết lấy cái tên này ở đâu và ý nghĩa của nó là gì thì vẫn còn là một bí ẩn.
Có thuyết khác về nguồn gốc của tên này. Một là nó có thể tới từ tiếng Tây Ban Nha “calif” (người kỳ lạ), ám chỉ đến các dân bản địa. Khả năng khác là từ “calida fornax” (lò nóng) trong tiếng Latinh, được người Tây Ban Nha sử dụng để chỉ đến bán đảo California.
Colorado: Được đặt tên theo Rio Colorado (Sông Colorado), trong tiếng Tây Ban Nha, color rojo, có nghĩa hoặc “đỏ”, chỉ đến màu đỏ của sông, đất và các vùng núi trong tiểu bang.
Connecticut: Được đặt tên theo sông Connecticut, bắt nguồn từ tiếng Algonquian, có thể là Mohican, quinnitukqut, có nghĩa là Sông Lớn.
Delaware: Được đặt tên theo Vịnh Delaware, Vịnh này mang tên Nam tước De la Warr (Thomas West, 1577 – 1618), thống đốc người Anh đầu tiên của Virginia. Họ của ông ấy cuối cùng là de la werre, có nghĩa là “chiến tranh” trong tiếng Pháp cổ.
Florida: Từ tiếng Tây Ban Nha là Pascua florida có nghĩa là “lễ Phục sinh nở hoa”. Các nhà thám hiểm Tây Ban Nha, dẫn đầu bởi Juan Ponce de León, đã phát hiện ra khu vực này vào Chủ Nhật Lễ Lá năm 1513. Tên tiểu bang cũng liên quan đến từ tiếng Anh Florid, một tính từ có nghĩa là “hoa mỹ”, lại từ gốc Latin floridus. Người các tiểu bang khác, trong đó có nhiều người Việt đang ùn ùn về đây từ vài năm nay khiến giá nhà tăng cao.
Georgia: Được đặt theo tên của Vua George II của Vương quốc Anh. Tên của ông bắt nguồn từ tiếng Latin Georgius, từ tiếng Hy Lạp Georgos, có nghĩa là nông dân, từ ge (đất) + ergon (công việc). Chẳng hiểu tên ông có làm tiểu bang này sản xuất vô số trái đào nổi tiếng và đậu phọng. Atlanta thủ đô Georgia từng vinh dự được đăng cai tổ chức Thế Vận Hội.
Hawaii: Từ Hawaiki là một khái niệm quan trọng trong văn hóa và truyền thuyết bản địa của người Hawaii.
Hawaiki là đất nước huyền bí. Trong truyền thuyết Hawaii, Hawaiki là một đất nước huyền bí, thường được miêu tả như nơi bắt nguồn của dân tộc Hawaii. Dân tộc Hawaii xuất phát từ Hawaiki và di cư ra các đảo Hawaii ngày nay. Từ “Hawaiki” có thể được hiểu là “ngôi nhà xa xăm” hoặc “ngôi nhà huyền bí.” “nơi của các vị thần”. Tên này được cho là ám chỉ đến ý nghĩa của ngôi nhà là một nơi trú ẩn, nơi bảo vệ và cộng đồng. Vùng đất này đã được đặt tên theo một khái niệm mang tính tượng trưng, ám chỉ đến một nơi quan trọng và thiêng liêng trong tâm hồn và văn hóa của người Hawaii.
Vì vậy, tên “Hawaii” không chỉ đơn thuần là một địa danh, mà còn mang theo sự kết nối với truyền thuyết bản địa và ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa của dân tộc Hawaii.
Idaho: Ý nghĩa ban đầu của tên “Idaho” có thể liên quan đến từ “idaahe” trong ngôn ngữ Kiowa-Apache (một ngôn ngữ Athabaskan), có nghĩa là “kẻ thù” hoặc “đối thủ,” được đặt bởi người Comanche. Tên này ban đầu được áp dụng cho vùng lãnh thổ nằm ở phía đông Colorado, trước khi trở thành tên của tiểu bang Idaho.
Thuyết khác lại nói tên Idaho không có nguồn gốc bản địa. Ban đầu, tên “Idaho” là một từ mà người nào đó tạo ra, không có ý nghĩa cụ thể. Tuy nhiên, sau đó, nó được mô tả như là một từ gắn kết với mô tả “tình yêu” hoặc “xin lỗi” trong một số ngôn ngữ bản địa, nhưng thực tế này đã được phân tách ra là một trò đùa. Dù vậy, tên “Idaho” đã trở thành một phần của lịch sử và văn hóa của tiểu bang, và câu chuyện này luôn gây tiếng cười cho những người quan tâm đến nguồn gốc tên các địa điểm. Tiểu bang này nổi tiếng sản xuất khoai tây.
Illinois: Từ cách đánh vần tiếng Pháp ilinwe của tên Algonquian cho chính họ Inoca, cũng được viết là Ilinouek, từ Old Ottawa có nghĩa là “người nói bình thường”.
Indiana: Từ tiếng Anh Indian + -ana, tiếp vĩ ngữ Latin, tạm dịch là “vùng đất của người da đỏ”. Nghĩ rằng họ đã đến Ấn Độ, các nhà thám hiểm đã gọi nhầm là cư dân bản địa là người da đỏ châu Mỹ là người Ấn Độ.
Iowa: Được đặt tên theo người bản xứ thuộc nhánh Chiwere của gia đình Aiouan, từ Dakota ayuxba, có nghĩa là “những người buồn ngủ”. Ngoài ý nghĩa ban đầu “người trú ngụ” từ tiếng Dakota Sioux, từ “Iowa” cũng có thể được hiểu là “sleepy ones” trong tiếng Dakota Sioux. Tên này được cho là một từ tượng trưng ám chỉ đến tính cách bình tĩnh và thấu hiểu của người dân Iowa.
Tuy nhiên, như với nhiều nguồn gốc tên địa danh khác, có sự biến đổi và khả năng hiểu sai về ý nghĩa của từ trong nhiều thế kỷ qua. Cả hai ý nghĩa “người trú ngụ” và “Người buồn ngủ” đều có thể được hiểu là một phần của nguồn gốc tên tiểu bang Iowa.
Kansas: Được đặt theo tên của bộ tộc Kansa, nguyên gốc được gọi là kká:ze, có nghĩa là “người của gió nam”. Mặc dù có cùng nguồn gốc từ nguyên với Arkansas, Kansas có cách phát âm khác.
Kentucky: Được đặt tên theo sông Kentucky, từ ngôn ngữ Shawnee hoặc Wyandot, có nghĩa là “trên đồng cỏ” (cũng là “tại cánh đồng” trong Seneca).
Louisiana: Được đặt theo tên Louis XIV của Pháp. Khi René-Robert Cavelier, Sieur de La Salle tuyên bố lãnh thổ cho Pháp vào năm 1682, ông đặt tên nó là La Louisiane, có nghĩa là “Vùng đất của Louis”. Louis bắt nguồn từ tiếng Pháp cổ Loois, từ tiếng Latin thời trung cổ Ludovicus, một phiên bản thay đổi của Old High Germany Hluodwig, có nghĩa là “nổi tiếng trong chiến tranh”.
Maine: Gốc của tên tiểu bang kế Canada này không chắc chắn, có lẻ nó được đặt tên theo tỉnh Maine của Pháp, được đặt tên theo dòng sông Gaulish, một ngôn ngữ Celtic đã tuyệt chủng. Tên này có thể xuất phát từ một số nguồn khác nhau như
Từ tiếng Algonquian: Một trong những giả thuyết là tên “Maine” xuất phát từ ngôn ngữ của người Algonquian, một tộc người bản địa của khu vực. Từ “maine” có thể có nghĩa là “đất lớn” hoặc “đất chung.”
Từ tiếng Pháp: Một số người tin rằng tên “Maine” có thể liên quan đến từ “main,” trong tiếng Pháp có nghĩa là “biển,” ám chỉ đến vị trí của tiểu bang bên cạnh Đại Tây Dương.
Nguồn gốc không rõ ràng: Một số nguồn gốc tên “Maine” không có ý nghĩa cụ thể hoặc đã bị thất lạc trong quá trình lịch sử.
Tóm lại, tên “Maine” có nhiều lý thuyết khác nhau về nguồn gốc, và không có một câu trả lời chính xác
Maryland: Được đặt theo tên Henrietta Maria, vợ của Vua Anh Charles I. Mary ban đầu đến từ tiếng Do Thái Miryam, em gái của Moses.
Massachusetts: Từ Algonquian Massachusett, tên của người bản địa sống quanh vịnh, có nghĩa là “trên ngọn đồi lớn”, ám chỉ đến Great Blue Hill, phía tây nam Boston.
Michigan: Tên tiểu bang Michigan xuất phát từ tiếng Anishinaabe (cũng được gọi là Chippewa hay Ojibwa), một ngôn ngữ bản địa của khu vực. Tên này có thể tách thành hai phần: “mishigamaa” và “aki”.
Mishigamaa: Có nghĩa là “nước rất lớn”, chỉ đến các hồ lớn và nước biển trong vùng.
Aki: Có nghĩa là “đất.” Kết hợp với “mishigamaa,” tên Michigan có thể hiểu là “đất nước lớn.”
Vì vùng này có nhiều hồ nước lớn nên tên Michigan thể hiện sự kết nối mạnh mẽ với môi trường nước trong tiểu bang.
Minnesota: Được đặt tên theo dòng song Minnesota, từ Dakota (Siouan) mnisota, có nghĩa là “nước đục, nước xanh”, chỉ đến các sông, hồ và suối trong tiểu bang. Tiểu bang này tự hào có mười ngàn hồ nước. Người Việt gọi là xứ Vạn Hồ. Đây là diểm câu cá trên bang vào mùa dộng của nước Mỹ. Cảnh quan và khí hậu tuyệt vời, chỉ mùa đông khá dài và rất lạnh.
Mississippi: Được đặt tên theo dòng sông, từ biến thể tiếng Pháp của Algonquian Ojibwa meshi-ziibi, có nghĩa là “con sông lớn”. Sông Mississippi, một trong những con sông lớn và quan trọng nhất tại Hoa Kỳ.
Missouri: Được đặt tên theo một nhóm người bản địa trong các bộ lạc Chiwere (Siouan), từ một từ Algonquian, có thể là wimihsoorita, có nghĩa là “người đi ca nô lớn (hoặc gỗ)”.
Montana: Từ tiếng Tây Ban Nha montaña, có nghĩa là “ngọn núi, bắt nguồn từ tiếng Latin mons, montis. Hạ nghị sĩ Hoa Kỳ James H. Ashley của Ohio đã đề xuất tên này vào năm 1864.
Nebraska: Từ tên bản địa Siouan của sông Platte, Omaha ni braska hoặc Oto ni brathge, cả hai đều có nghĩa là “nước phẳng, water flat.”.
Nevada: xuất phát từ từ “Sierra Nevada” trong tiếng Tây Ban Nha, có nghĩa là “Dãy núi Tuyết.” “Sierra” có nghĩa là “dãy núi,” và “Nevada” có nghĩa là “tuyết.” Tên này ám chỉ đến cảnh quan của dãy núi nhiều tuyết ở tiểu bang Nevada, đặc biệt là ở vùng núi Sierra Nevada.
Dãy núi Sierra Nevada chạy qua một phần lớn tiểu bang Nevada, và ngọn núi cao nhất của lục địa liên bang Hoa Kỳ, Núi Whitney, cũng nằm trong dãy núi này. Tên Nevada thể hiện sự đa dạng của cảnh quan núi và thảo nguyên trong tiểu bang.
New Hampshire: Được đặt tên theo quận Hampshire ở Anh. Cũng như Little Saigon, Saigon Nhỏ, được đặt tên theo Thủ Đô Saigon.
New Jersey: Tên New Jersey được Charles II của Anh, làm vua từ năm 1660 đến 1685, đã đặt tên cho vùng lãnh thổ này để tưởng nhớ đến George Carteret, một trong những người bạn thân của ông, người từng là thống đốc Jersey, một đảo ở eo biển La Manche giữa Anh và Pháp.
“Jersey” trong New Jersey xuất phát từ “Jèrriais,” một trong các biến thể ngôn ngữ Norman, một ngôn ngữ cổ điển của Normandy, một vùng ở phía bắc nước Pháp. Tên “Jersey” thường được hiểu là có nghĩa “đất nông nghiệp” hoặc “đất trồng trọt,” liên quan đến bản chất của đảo Jersey.
Nhưng khi Charles II đặt tên cho vùng lãnh thổ mới ở châu Mỹ, ông đã lấy tên của George Carteret và tạo ra tên New Jersey để tưởng nhớ đến người bạn và thể hiện lòng biết ơn của mình.
New Mexico: Từ tiếng Tây Ban Nha Nuevo Mexico, từ Nahuatl (Aztecan) mexihco, tên của thủ đô Aztec cổ đại.
New York: Được đặt tên để vinh danh Công tước xứ York và Albany, James II tương lai. York xuất phát từ tiếng Anh cổ Eoforwic, trước đó là Eborakon, một cái tên Celtic cổ có lẽ có nghĩa là “Bất động sản cây thủy tùng”.
North Carolina và South Carolina: Cả hai Carolinas đều được đặt tên theo vua Charles II. Charles trong tiếng Latinh là Carolus, và sự phân chia thành bắc và nam bắt nguồn từ năm 1710. Trong tiếng Latin, Carolus là một dạng mạnh của đại từ “Ông ấy” và có nghĩa là một người đàn ông “tự do hoặc mạnh mẽ”.
North Dakota và South Dakota: Bắc Dakota: Cả hai Dakota đều bắt nguồn từ tên của một nhóm người bản địa đến từ các bang vùng Đồng bằng, từ Dakota dakhota, có nghĩa là “thân thiện” hay “đồng minh”.
Ohio: Được đặt tên theo sông Ohio, từ Seneca (Iroquoian) ohi:yo’, có nghĩa là “An Giang” Giống như tỉnh An Giang của Việt Nam mình
Oklahoma: Từ một từ Choctaw, có nghĩa là “người da đỏ”, được chia thành okla “quốc gia, con người” + homma “đỏ”. Học giả Choctaw Allen Wright, sau này là thủ lĩnh chính của Quốc gia Choctaw, đã đặt ra từ này.
Oregon: Nguồn gốc của tên Oregon không được xác định một cách chính xác và vẫn đang gây tranh cãi. Có một số thuyết khác nhau về nguồn gốc của tên này:
Ngôn ngữ bản địa cho rằng tên Oregon có nguồn gốc từ ngôn ngữ của người Kalapuya, một tộc người bản địa ở khu vực. Có ý kiến cho rằng tên này có thể tương tự như từ “Wakonkonwelasonmi,” có nghĩa là “nơi nơi nguồn nước đến.”
Một số người tin rằng tên “Oregon” có thể đã được sáng tạo ra từ tiếng châu Âu và không có nguồn gốc từ ngôn ngữ bản địa.
Có ý kiến cho rằng tên “Oregon” có thể tới từ ngôn ngữ được sử dụng bởi những người định cư và thợ mỏ tại khu vực định cư. Cụm từ “ore gun” có thể được hiểu là “súng mỏ,” liên quan đến hoạt động khai thác mỏ trong khu vực.
Pennsylvania: Được đặt tên, không phải theo William Penn, chủ sở hữu của bang, mà theo tên người cha quá cố của ông, Đô đốc William Penn (1621-1670) theo gợi ý của Charles II. William Penn theo đạo Quaker và đã nhận quyền lãnh thổ từ vua Anh. Tên “Pennsylvania” thể hiện sự kính trọng đối với ông và cũng thể hiện sự kết nối với nguồn gốc và văn hóa Quaker.
Trong tên Pennsylvania xuất phát từ tiếng Latinh “silva” có nghĩa là “rừng” hoặc “khu rừng.” Tên này có thể hiểu là “rừng của ông Penn”
Rhode Island: Người ta cho rằng nhà thám hiểm người Hà Lan Adrian Block đã đặt tên Đảo Block hiện đại (một phần của Đảo Rhode) là Roodt Eylandt, có nghĩa là “hòn đảo đỏ” để chỉ các vách đá. Những người định cư Anh sau đó đã mở rộng tên này sang đất liền và hòn đảo trở thành Đảo Block để phân biệt. Một giả thuyết khác là nhà thám hiểm người Ý Giovanni da Verrazzano đã đặt tên cho nó vào năm 1524 dựa trên sự tương đồng rõ ràng với đảo Rhodes.
Tennessee: xuất phát từ ngôn ngữ của người Cherokee, một trong những tộc người bản địa của khu vực. Tên này có nguồn gốc từ từ “Tana-see” hoặc “Tanasi,” tên của một ngôi làng và sông trong lãnh thổ của người Cherokee.
“Tana-see” còn có thể được hiểu là “địa phận con dấu” hoặc “nơi có con dấu.” Người Cherokee thường sử dụng một con dấu trong các thỏa thuận và văn bản quan trọng, vì vậy tên “Tennessee” có thể ám chỉ đến sự quan trọng của nơi này trong việc thỏa thuận và giao dịch.
Có người nói Tennessee là từ tên làng Cherokee (Iroquoian) ta’nasi’ và không rõ nguồn gốc.
Texas: Từ tiếng Tây Ban Nha Tejas, trước đó được phát âm là “ta-shas;” ban đầu là một tên dân tộc, từ Caddo (ngôn ngữ của một bộ lạc người da đỏ ở miền đông Texas) taysha có nghĩa là “bạn bè, đồng minh”, được sử dụng bởi các dân bản địa để chỉ đến các dân tộc ở khu vực đó.
Utah: Từ tiếng Tây Ban Nha yuta, tên của người Uto-Aztecan bản địa ở Great Basin; có lẽ từ tiếng Tây Apache (Athabaskan) yudah, có nghĩa là “cao” (ám chỉ việc sống ở vùng núi).
Vermont: Dựa trên từ tiếng Pháp có nghĩa là “Núi Xanh,” mont vert.
Virginia và West Virginia Tên Latin hóa của Elizabeth I, Nữ hoàng đồng trinh, The Virgin Queen. Có người nói tên này ám chỉ Đức Bà Maria, mẹ Chúa Yesu. West Virginia tách khỏi liên bang Virginia và chính thức gia nhập Liên bang như một bang riêng biệt vào năm 1863.
Washington: Được đặt theo tên của Tổng thống George Washington (1732-1799). Họ Washington có nghĩa là “di sản của một người tên là Wassa” trong tiếng Anh cổ.
Washington: Được đặt theo tên của Tổng thống George Washington (1732-1799). Họ Washington có nghĩa là “di sản của một người tên là Wassa” trong tiếng Anh cổ.
Wisconsin:Tên Wisconsin xuất phát từ ngôn ngữ của người bản địa Miami-Illinois. Từ “Meskonsing” trong ngôn ngữ này được hiểu là “nước màu đỏ” hoặc “nước màu đất,” ám chỉ đến màu nước sông Wisconsin.
Ngoài ra, có một phiên âm khác từ ngôn ngữ người Ojibwe, có thể là “Ouisconsin” hoặc “Wiskonsin,” cũng có nghĩa là “nước màu đỏ” hoặc “nước màu đất.”
Cả hai ý nghĩa đều liên quan đến màu sắc của nước và môi trường nước của sông Wisconsin và các vùng xung quanh.
Lại có nguồn nói người Pháp viết sai chính tả Mescousing và sau đó viết sai thành Ouisconsin.
(*) Viết theo nhiều nguồn khác nhau.