Nguyễn Nam
(VNTB) – Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết Thủ tướng Phạm Minh Chính sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam dự Hội nghị cấp cao ASEAN – GCC và thăm Saudi Arabia từ ngày 18 đến 20-10-2023.
Saudi Arabia, người Việt hay gọi là Ả Rập Xê Út – một quốc gia phát triển hàng đầu khu vực Trung Đông, với tiềm năng dầu khí khổng lồ và tiếng nói quan trọng trong các vấn đề khu vực. Là một trong các quốc gia Hồi giáo lớn nhất thế giới, Saudi Arabia cũng là thị trường rất tiềm năng cho ngành công nghiệp Halal vừa mới phát triển của Việt Nam.
Việt Nam và Arab Saudi thiết lập quan hệ ngoại giao tháng 10-1999. Arab Saudi là một trong những đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam tại Trung Đông. Trao đổi thương mại giữa hai nước trong 7 tháng đầu năm đạt 1,6 tỷ USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ 2022. Kim ngạch thương mại hai chiều hồi năm ngoái đạt 2,7 tỷ USD, tăng 32,4% so với năm 2021.
Nhiều tập đoàn, quỹ đầu tư lớn của Arab Saudi triển khai những dự án đầu tư trực tiếp, gián tiếp vào Việt Nam trong các lĩnh vực bất động sản, năng lượng và thép, tiêu biểu là dự án Zamil Steel.
Chuyến công du này của Thủ tướng Phạm Minh Chính được đánh giá là còn đứng trước một sức ép ngoại giao trong vai trò muốn thể hiện là “trung tâm hòa giải quốc tế”. Sức ép này chủ yếu là để giành “lấy điểm” trên bàn cờ của trò “xếp hình” ở khóa 14 của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Bởi khi ồ ạt tấn công vào Israel, Hamas đồng thời “dội bom” vào nỗ lực bình thường hóa quan hệ Israel – Arab Saudi nhằm cải thiện hòa bình ở Trung Đông. Theo đó, cuộc tấn công ngày 7-10 của nhóm Hồi giáo Hamas diễn ra vào thời điểm Mỹ đang nỗ lực thúc đẩy Arab Saudi bình thường hóa quan hệ với Israel, để đổi lấy việc Washington ký một thỏa thuận quốc phòng quy mô lớn với Riyadh.
Theo dự thảo thỏa thuận, Arab Saudi sẽ lần đầu tiên công nhận Israel kể từ khi nước này thành lập năm 1948. Đổi lại, Mỹ sẽ cung cấp đảm bảo an ninh cho Arab Saudi, đặc biệt là trước “kình địch” Iran. Nhưng chiến dịch tấn công với quy mô chưa từng có của Hamas, khiến hơn 1.000 người ở Israel thiệt mạng, nhiều khả năng sẽ đánh đổ tất cả tiến triển gần đây trong quan hệ của Arab Saudi với Israel. Hành động của Hamas dường như phát đi thông điệp rằng người Palestine không thể bị phớt lờ nếu Israel muốn có đảm bảo an ninh hay bất kỳ thỏa thuận nào với Arab Saudi, theo giới quan sát.
Dưới vai trò trung gian của Mỹ, Arab Saudi và Israel đều cho thấy họ đang tiến gần hơn tới thỏa thuận bình thường hóa quan hệ, nhằm cải thiện tình hình an ninh ở Trung Đông. Điều này khiến Hamas cảm thấy họ bị cho ra rìa trong nỗ lực tăng cường quan hệ giữa Israel và các nước Arab.
Thủ tướng Phạm Minh Chính ở chuyến công du này với lý do dự Hội nghị cấp cao ASEAN – Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC) và gặp lãnh đạo cấp cao nước chủ nhà. Đây là chuyến thăm ba ngày diễn ra theo lời mời của Quốc vương Saudi Arabia Salman bin Abdulaziz Al Saud.
Đang chờ đợi trên diễn đàn GCC, liệu Thủ tướng Phạm Minh Chính sẽ đưa ra được sáng kiến gì trong thúc đẩy tiến trình hòa bình giữa Israel và Palestine, phù hợp với các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và Sáng kiến hòa bình Arab mà phía Saudi Arabia đang ra sức kêu gọi trong nỗ lực ngoại giao nhằm giảm leo thang cuộc xung đột đang diễn ra ở Trung Đông.
Một nhà báo tự do đang cộng tác với trang Việt Nam Thời Báo đưa ra nhận xét ban đầu với góc nhìn là thường trên các diễn đàn quốc tế, thói quen ở diễn văn chính khách đến từ Việt Nam là hay “lên lớp”. Và điều này chờ đợi coi Thủ tướng Phạm Minh Chính đưa ra gợi ý gì để giúp Quốc vương Saudi Arabia Salman bin Abdulaziz Al Saud trước hai nan đề:
Nếu chính quyền Saudi Arabia tiếp tục chọn cách phớt lờ tâm lý ủng hộ Hamas của dân chúng, và tiếp tục theo đuổi hy vọng bình thường hóa quan hệ với Israel, họ sẽ phải đối mặt với sự chỉ trích rộng rãi từ công chúng Arab.
Ngược lại, nếu chính quyền Saudi Arabia từ bỏ quá trình bình thường hóa với Israel, họ có nguy cơ mất đi nhiều ưu đãi của Mỹ, bao gồm một hiệp ước phòng thủ chung và cơ sở hạ tầng hạt nhân dân sự tương xứng với bất cứ thứ gì mà Iran đã phát triển cho đến nay…