Carlyle A. Thayer, ngày 28/4/2017
(Bản dịch của Vũ Quốc Ngữ)
(VNTB) – Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có thể sẽ thăm Mỹ và Tổng thống Donald Trump có thể sẽ thăm Việt Nam và Philippines vào tháng 11 năm nay.
Chúng tôi đề nghị ông đánh giá về những vấn đề sau:
1a / Xin ông cho biết những điểm chính của chương trình nghị sự của Thủ tướng Phúc trong chuyến thăm Mỹ sắp tới? Liệu Thủ tướng Phúc và Tổng thống Trump có thể thỏa thuận được những gì?
Carlyle A. Thayer: Chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đến Hoa Kỳ vào cuối tháng 5/2017 sẽ được sắp xếp để bàn về đẩy mạnh quan hệ song phương và thu hẹp những điểm bất đồng, hoặc những vấn đề bất đồng sẽ không được đưa ra bàn thảo trong chương trình nghị sự.
Thủ tướng Phúc sẽ đề xuất thảo luận những vấn đề quan trọng thuộc lĩnh vực kinh tế, bao gồm thương mại và đầu tư. Việt Nam sẽ được hưởng lợi nhiều nhất nếu Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) được thông qua. Một số nhà kinh tế ước tính rằng GDP của Việt Nam có thể tăng trưởng 11%. Việt Nam liên tục thúc giục chính quyền Obama phê chuẩn hiệp định này.
Việc Trump rút nước Mỹ khỏi TPP là một sự thất bại nặng nề cho các kế hoạch nhằm đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.
Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam. Việt Nam duy trì thặng dư thương mại trung bình hàng năm với Mỹ là 30 tỷ USD. Sắc lệnh của Tổng thống Trump về việc xem xét lại trong khoảng thời gian 90 ngày sự mất cân bằng thương mại của Mỹ với 16 quốc gia đã đưa ra mối đe dọa rằng Hoa Kỳ sẽ áp thuế nhập khẩu đối với một số hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ và Việt Nam có thể bị trừng phạt vì bán phá giá tại thị trường Hoa Kỳ .
Việt Nam đứng thứ sáu trong số mười sáu nước có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ. Những nước có thặng dư thương mại lớn nhất đối với Mỹ lần lượt là Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Mexico và Ireland.
Phía Việt Nam đã bày tỏ với các quan chức của Trump rằng họ sẵn sàng làm việc với Hoa Kỳ để cân bằng thương mại và sẵn sàng thảo luận về một hiệp định thương mại song phương.
Mục tiêu thứ hai của Thủ tướng Phúc là thuyết phục Tổng thống Trump rằng Việt Nam là một đối tác đáng tin cậy đang chuẩn bị cộng tác với Hoa Kỳ về các vấn đề khu vực và quốc tế. Ông Phúc nhấn mạnh rằng Việt Nam và Hoa Kỳ cùng chia sẻ lợi ích trong quan hệ với Trung Quốc, tự do hàng hải và không phận trên Biển Đông, không phổ biến vũ khí hoá học và hạt nhân, đặc biệt đối với bán đảo Triều Tiên và chống khủng bố quốc tế. Ông Phúc nhấn mạnh rằng Việt Nam sẽ tiếp tục ủng hộ việc Hoa Kỳ tham gia vào Đông Nam Á.
Các chương trình nghị sự khác của Thủ tướng Phúc bao gồm tìm kiếm sự trấn an của Tổng thống Trump về việc chính phủ Hoa Kỳ hiện nay tiếp tục ủng hộ quan hệ đối tác toàn diện với Việt Nam, bao gồm 9 lĩnh vực hợp tác. Phúc sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của các chuyến thăm cấp cao và cảm ơn việc Tổng thống Trump sẽ tham dự cuộc họp của lãnh đạo APEC tại Đà Nẵng vào tháng 11. Thủ tướng Phúc có thể mời ông Trump tới thăm chính thức cùng một lúc. Phúc có thể sẽ tiếp tục đề nghị Hoa Kỳ hỗ trợ trong việc giải quyết hậu quả của Chiến tranh Việt Nam, như vấn đề lây nhiễm chất độc da cam và bom mìn còn sót lại.
Cuối cùng, ông Phúc sẽ nói về quan hệ quốc phòng và an ninh với Tổng thống Trump, bao gồm việc thực hiện tuyên bố chung về hợp tác quốc phòng. Văn bản hợp tác này đưa ra triển vọng hợp tác trong thương mại quốc phòng và Việt Nam đã đề xuất một số hành động cụ thể. Với việc dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí sát thương bởi Tổng thống Obama, Phúc cũng có thể bày tỏ mối quan tâm của Việt Nam trong việc mua sắm công nghệ quốc phòng và thiết bị quân sự từ Mỹ.
1b / Với sự ủng hộ của Trump về các chính sách về dầu khí và kinh nghiệm của Ngoại trưởng Rex Tillerson tại ExxonMobill, ông có nghĩ rằng Dự án khí đốt Ca Voi Xanh của Exxon ở miền Trung Việt Nam sẽ được đẩy mạnh trong chuyến thăm không?
Carlyle A. Thayer: Hiện tại, không ai biết những giám đốc điều hành của tập đoàn kinh tế nhà nước nào sẽ đi cùng Thủ tướng Phúc trong chuyến thăm Washington của ông. Thủ tướng Phuc chắc chắn sẽ chú ý đến việc Mỹ tăng xuất khẩu sang Việt Nam trong quý I năm nay do Apple và Dell bán công nghệ. Exxon Mobile đã cam kết hợp tác với Petro-Vietnam để phát triển dự án Blue Whale lớn nhất của Việt Nam trị giá 10 tỷ USD. Phúc chắc chắn sẽ làm nổi bật điều này như là một ví dụ về sự hợp tác đôi bên cùng có lợi.
1c / Nói chung, ông nghĩ gì về mối quan hệ giữa hai nước dưới thời Tổng thống Trump?
Carlyle A. Thayer: Mặc dù Việt Nam thất vọng vì Trump đã rút Mỹ ra khỏi TPP và nỗi lo sợ của Việt Nam về tác động của các chính sách bảo hộ của Hoa Kỳ, song các mối quan hệ vẫn sẽ tiến triển với triển vọng kế thừa chính sách của chính quyền Obama. Thủ tướng Phúc và Tổng thống Trump đã có cuộc nói chuyện qua điện thoại vào ngày 12/12/2016. Các phương tiện truyền thông Việt Nam đã đưa tin Trump “đánh giá cao những thành tựu của Việt Nam cũng như sự phát triển tích cực trong quan hệ song phương”.
Trong tháng Hai, Tổng thống Trump đã viết một bức thư cho người đồng nhiệm, Chủ tịch nước Trần Đại Quang, được cho là thể hiện sự ủng hộ thúc đẩy hợp tác song phương trong “kinh tế, thương mại, và các vấn đề khu vực và quốc tế.” Chủ tịch nước Quang đã công bố về bức thư khai vào ngày 31/3, chỉ vài ngày trước cuộc gặp thượng đỉnh không chính thức giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tại Mar-a-Lago.
Cuối tháng Ba, Việt Nam đã tổ chức các cuộc thảo luận với các quan chức của USTR (Đại diện Thương mại Hoa Kỳ) về Hiệp định Khung về Thương mại và Đầu tư (TIFA) và đồng ý thành lập bốn nhóm làm việc về nông nghiệp và an toàn thực phẩm, sở hữu trí tuệ, hàng công nghiệp và thương mại kỹ thuật số. Hai bên cũng thảo luận cải cách lao động, một yếu tố quan trọng của TPP, nhưng cũng bao gồm cả WTO.
Cuối cùng, Phó Tổng thống Mike Pence tuyên bố tại Jakarta rằng Tổng thống Trump sẽ tham dự cuộc họp của các nhà lãnh đạo APEC tại Đà Nẵng cũng như Hội nghị Cấp cao ASEAN tại Manila vào cuối năm.
Tóm lại, quan hệ song phương dường như rất mạnh mẽ và được định hình tốt do ngoại giao chủ động của Đại sứ Việt Nam tại Washington, ông Phạm Quang Vinh. Kể từ khi Trump nhậm chức, đã có một loạt các quan chức Việt Nam đã qua Washington hoặc những người dự kiến sẽ đến, bao gồm Thứ trưởng Ngoại giao Hà Kim Ngọc và Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh. Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Thượng tướng Ngyễn Chí Vịnh dự kiến đi Mỹ vào tháng 5 năm nay để dự đối thoại quốc phòng hàng năm. Và tất nhiên, có những chuyến viếng thăm của Thủ tướng Phúc tới Hoa Kỳ, và Tổng thống Trump tới Việt Nam.
2 / Theo ông, nội dung chính của chuyến thăm của Trump đến Việt Nam và Philippines vào tháng 11? Có phải là vấn đề Biển Đông?
Carlyle A. Thayer: Chắc chắn rằng Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao đã soạn thảo một chương trình nghị sự chi tiết cho Tổng thống Trump cho cả hai sự kiện. Chương trình nghị sự sẽ được định hình bởi tình hình chiến lược và chịu ảnh hưởng bởi (1) Liệu Trung Quốc có thành công trong việc chấm dứt thử hạt nhân lần thứ 6 của CHDCND Triều Tiên và 2) những hành động khiêu khích nào của Bắc Triều Tiên có thể sẽ xảy ra, như các cuộc thử nghiệm tên lửa đạn đạo khác trong những tháng tới.
Hiện tại, các ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Trump là các vấn đề kinh tế, thương mại, đầu tư và chúng có thể sẽ là mục tiêu hàng đầu của ông tại Đà Nẵng và Manila. Do không chắc chắn về ngân sách liên bang Hoa Kỳ và những đề nghị cắt giảm mạnh mẽ của hỗ trợ phát triển cũng như sáp nhập cơ quan Hỗ trợ Phát triển Mỹ (USAID) vào Bộ Ngoại giao, có thể Trump sẽ phải phác thảo chiến lược của Hoa Kỳ để liên kết khu vực này và các ưu tiên cụ thể, đặc biệt là khi ông tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á.
Quan hệ Mỹ-Trung và phổ biến vũ khí hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên dường như là những điểm nói chuyện chính.
Nếu quỹ đạo hiện tại của quan hệ Trung Quốc-ASEAN tiếp tục không bị gián đoạn, tranh chấp biển ở Biển Đông sẽ không có nhiều đột biến xấu như trước.
Gần đây, Đô đốc Harry Harris, Tư lệnh Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Hoa Kỳ, đã gợi ý rằng có thể bắt đầu một vòng tự do mới của các hoạt động hàng hải. Điều này có thể là kết quả của hợp tác Hoa Kỳ-Trung Quốc về vấn đề Triều Tiên.
Cuối cùng, đối phó với sự thay đổi khí hậu có thể xuất hiện trong chương trình nghị sự của Trump tùy thuộc vào việc Hoa Kỳ có muốn thực hiện những cam kết của Chính quyền Obama hay không.
——————-
* Tựa đề do VNTB đặt