Nguyên Lam
Nguyên Lam (VNTB) Có, Tổng thống Obama chắc chắn sẽ được chúc mừng vì đã “làm một cái gì đó” ở Biển Đông. Nhưng những vấn đề diễn ra, như sự tự do chiến lược khó hiểu của hoạt động chuyển hướng gần đảo đá Subi và bây giờ là một chuyến bay B-52 gần quần đảo Trường Sa, là bằng chứng tích cực về cách thức vụng của cái gọi là “trục” hay “tái cân bằng” đến châu Á. Và dù thách thức của Washington đối với Bắc Kinh ở Biển Đông là cần thiết, nhưng hành động như vậy là quá ít, quá khó hiểu và quá muộn, theo nhà bình luận Harry J. Kazianis.
Các dữ kiện về vị trí của Mỹ ở châu Á là khá ảm đạm. Xung đột ngắn là xu hướng không thay đổi, bởi một sự sụp đổ kinh tế của Trung Quốc hay chính sách nào đó của Mỹ ở châu Á trong vài tiếp theo tháng-Washington sẽ không thể ngăn chặn Bắc Kinh thống trị vùng Biển Đông.
Obama, Chính sách xoay trục và dấu hiệu của một thảm họa
Chính quyền Obama đang được gọi một chính sách đối ngoại là xoay trục đến châu Á và được hoan nghênh là rời xa lỗ đen ác mộng Trung Đông và hướng về cơ hội và thách thức kinh tế của tương lai trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Tất cả các bài phát biểu, chính sách xoay trục dường như đuối hơi khi Trung Quốc hiện đang sẵn sàng để làm chủ đối với Biển Đông – một nơi với 5.000 tỷ USD hang hóa đi qua mỗi năm.
Bãi cạn Scarborough
Nếu trục sang châu Á là để đạt được một điều, và chỉ có một điều, thì nó sẽ hỗ trợ và củng cố cấu trúc liên minh hiện tại, trong khi tìm cách kiềm chế Trung Quốc để tránh làm thay đổi hiện trạng. Nếu trục đã thực sự khái niệm hóa theo cách này, ít nhất là về mặt lý thuyết, bất cứ lúc nào Bắc Kinh cũng phải thực hiện hành động, đặc biệt là một hành động có thể làm thay đổi hiện trạng, Washington sẽ đảm bảo rằng động thái của Trung Quốc đã được kiềm chế trong một số cách. Vì vậy, nếu chúng ta muốn chọn một điểm khởi đầu để chứng minh sự vô hiệu hóa của trục, với những lời nói, khẩu hiệu vô nghĩa thì đó là sự thất bại của Washington để ngăn chặn các hành động của Trung Quốc ở bãi cạn Scarborough, nằm trong khu đặc quyền kinh tế của Philippines (EEZ). Như Ely Ratner, bây giờ là một cố vấn cao cấp cho Phó Tổng thống Joe Biden, bày tỏ điều này vào năm 2013:
“Sau nhiều tuần thảo luận, lập luận và đàm phán, các quan chức Mỹ vào giữa tháng Sáu đã môi giới cho cái mà gì họ nghĩ là một thỏa thuận. Thiếu giải pháp thay thế khả thi, Manila đã rút tàu còn lại của mình dưới sự bảo trợ trong bối cảnh một cơn bão đang tới. Trung Quốc, mặt khác, không tuân thủ thời hạn đã thỏa thuận và giữ lại tàu của mình tại vùng nước nông, nơi họ vẫn còn ngày hôm nay tuần tra gần như liên tục. “
Ratner kết luận:
“Scarborough là một chiến thắng chiến thuật đối với Trung Quốc, nhưng nó cũng tiết lộ công thức khai thác nước yếu hơn, phân chia các tổ chức đa phương và giữ Hoa Kỳ trên băng ghế dự bị của Bắc Kinh. Để ngăn chặn xu hướng quyết đoán nguy hiểm của Trung Quốc, Washington nên tập trung vào việc xây dựng năng lực đối tác, tăng cường thể chế khu vực và cuối cùng làm cho Bắc Kinh thấy rằng “phiên bản Scarborough” sẽ không còn miễn phí. “
Đáng buồn thay, lời khuyên của ông Ratner vẫn còn chưa được áp dụng trọn vẹn đến tận hôm nay.
Làm thế nào Mỹ lấy lại trục?
Không có cách nào để hồi phục lại những bước đi thất bại của chính quyền Obama để kiềm chế các hành động hung hăng của Trung Quốc trong vài năm qua. Hành động Bắc Kinh như vậy về cơ bản tuyên bố chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông vào những thời điểm khác nhau, một ADIZ ở Hoa Đông, giàn khoan dầu ngoài khơi bờ biển của Việt Nam, xây dựng đảo ở Biển Đông với chiêu bài tự do hàng hải và quân sự hóa các đảo đang dần xóa bỏ tình trạng hiện tại châu Á. Như Dean Cheng thuộc Quỹ Hòa bình Heritage lưu ý trong một báo cáo gần đây, Washington dường như rút lui ở Biển Đông và thực sự gửi một thông điệp rằng nước Mỹ về cơ bản chấp nhận hành động của Trung Quốc.
Trong khi mọi chuyện có vẻ ảm đạm, có nhiều cách để hạn chế thiệt hại và buộc Bắc Kinh phải suy nghĩ hai lần trước khi hành động. Đó là cho Trung Quốc thấy rõ ràng hậu quả của việc thay đổi hiện trạng, và nước Mỹ không phải tôn trọng cái gọi là “lợi ích cốt lõi” của nó.
“Bắc Kinh cần biết những hành động của nó sẽ có ảnh hưởng trên toàn khu vực, ngay cả trong các lĩnh vực gắn chặt với nó nhất”.