TS Phạm Đình Bá
(VNTB) – Có rất nhiều tin giả ngoài kia… [nhưng] tôi vẫn ở đây.
Sáng ngày 26 tháng 2, Volodymyr Zelensky đã đăng một đoạn video của chính mình lên Twitter.[1] Sau một đêm giao tranh căng thẳng nhất mà Kyiv từng chứng kiến kể từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, và tuyên truyền từ Nga cho rằng ông đã bỏ chạy khỏi thủ đô vì sợ hãi, tổng thống Ukraine đã ra khỏi văn phòng với đôi mắt đỏ hoe và không cạo râu. Ông ấy cầm điện thoại khi tự quay phim mình đang đi ngang qua văn phòng phủ tổng thống. Ông mỉm cười trước ống kính và tuyên bố: “Chào buổi sáng tất cả người dân Ukraine! Có rất nhiều tin giả ngoài kia… [nhưng] tôi vẫn ở đây. ”
Ông Zelensky trông có vẻ mệt mỏi, nhưng hạnh phúc: hạnh phúc vì được sống, hạnh phúc vì Kyiv đã không gục ngã tối hôm qua trước làn sóng tấn công của quân Nga, và hạnh phúc khi đóng vai trò của một nhà lãnh đạo quốc gia, giữ vững tinh thần của ông và đất nước của ông trong thời khắc đen tối nhất trong lịch sử 30 năm độc lập. Đó không phải là vai trò mà ông ấy đã chọn, nhưng lại là vai trò và trách nhiệm ông đứng ra đảm nhận khi Nga xâm lược Ukraine vào ngày 24 tháng 2. Tuy vẫn còn rất nhiều nguy hiểm vào những ngày tới, nhưng ông ấy đã thực hiện nhiệm vụ ban đầu của một tổng thống thời chiến với phẩm giá, sức mạnh và một chút hài hước. Khi Mỹ đề nghị không vận ông ta đến một nơi an toàn, ông ta đáp trả: “Cuộc chiến ở đây; Tôi cần đạn chống tăng, không phải cần xe để di tản. “
Tối hôm trước, phát biểu tại Moscow, Vladimir Putin, tổng thống Nga, đã cam kết sẽ dứt điểm ông Zelensky. Tổng thống Zelensky là người Urkraine gốc Do Thái nói tiếng Nga. Tuy nhiên, trong lòng căm thù sôi sục, ông Putin đã gán cho ông Zelensky và chính phủ của ông là “Đức quốc xã dùng ma túy”.
Trước khi trở thành tổng thống Ukraine, ông Zelensky đã đóng vai này trên truyền hình.[2] Ông ấy đã tạo ra và đóng vai chính trong một loạt phim hài, “Đầy tớ của dân”. Nhân vật trong phim, một giáo viên dạy môn sử ở một trường trung học, được một trong những học sinh của ông lén lút ghi lại video khi ông hăng say chống lại chế độ tham nhũng độc tài ở nước mình. Dù nhân vật ấy vẫn không biết, đoạn video đã lan truyền mạnh mẽ trên mạng. Vẫn theo trong phim, tuy không vận động nhiều hoặc thậm chí không muốn cầm quyền, giáo viên này đã được bầu làm tổng thống Ukraine một cách ngẫu nhiên. Một người khiêm tốn, có vẻ hành xử thiếu sâu thẳm trong hầu hết mọi khía cạnh, nhân vật nầy dần dần trở thành một nhà lãnh đạo anh hùng của đất nước.
Những nghệ sĩ làm giải trí khi tham gia chính trị thường bị đối xử với sự nghi ngờ rất lớn, bởi vì họ là chuyên gia trong phần nguy hiểm nhất của công việc, sự thao túng cảm xúc của quần chúng. Và ở Ukraine, bất kỳ người nào lên nắm quyền đều gây ra sự nghi ngờ lớn vì quần chúng giả định rằng họ phải được hậu thuẫn của một thế lực bóng tối nào đó hoặc các lợi ích nhóm khác. Khi Zelensky đã có những vấp ngã trong hoạt động chính trị thực tế của mình, những nghi ngờ đó đã đeo bám ông ta. Đôi khi có vẻ như ông ấy quản trị đất nước ở vai tổng thống như một người nghiệp dư đang hoạt động với rất nhiều cố gắng.
Nhưng trong cuộc sống, cũng như trong phiên bản hư cấu mà ông ấy tạo ra, Zelensky, hơi nhỏ bé và có giọng nói khàn khàn, đã phải trải qua những thử thách căng thẳng nhất về vai trò lãnh đạo. Trong quá trình của một tuần khủng khiếp vừa qua, ông ấy đã hé lộ bản thân mình.
Hôm qua, Zelensky nói với một hội nghị truyền hình của các nhà lãnh đạo châu Âu rằng họ có thể sẽ không bao giờ gặp lại ông ta nữa. Cả thế giới thấy rằng rất ông sẽ bị giết nếu quân Nga tràn ngập Kyiv và bắt được ông. Không có lý do gì khiến ông ta phải nghi ngờ rằng Vladimir Putin sẽ giết ông, như Putin đã giết rất nhiều kẻ chỉ trích và vô số kẻ thù của ông ta. Số phận của Zelensky là hết sức rõ ràng đến mức chính phủ Hoa Kỳ đã đề nghị di tản ông ta ra khỏi Kyiv, để ông ta có thể thành lập một chính phủ lưu vong. Nhưng Zelensky đã từ chối lời mời gọi của Hoa Kỳ để đi tìm an toàn cho mình. Ông ta kêu gọi Hoa Kỳ giao thêm vũ khí cho ông để phục vụ cho cuộc kháng chiến của Ukraine: “Cuộc chiến ở đây. Tôi cần đạn dược, không cần xe di tản”.
Thái độ sẵn sàng chết cho đất nước của ông là minh chứng cho một đất nước Ukraine mới, nơi mà người dân của họ hiện đang tập hợp lại để bảo vệ đất nước. Ông sinh ra ở Kryvyi Rih, một thành phố công nghiệp nói tiếng Nga, một đô thị ảm đạm của các lò đúc. Zelensky thoát khỏi đô thị nầy bằng kỹ năng diễn hài có phong cách hấp dẫn. Cùng với một nhóm bạn của mình, ông đã thành lập một đoàn hài kịch và dần dần trở thành một trong những nghệ sĩ được yêu thích nhất trong thế giới hậu Xô Viết. Ông đã xây dựng một đế chế giải trí ở Nga và có thể vẫn thành công trong môi trường và lĩnh vực ở đó. Nhưng vào năm 2014, sau khi Putin xâm lược đất nước sinh thành của mình, ông đã quyên góp tiền cho quân đội Ukraine – một hành động khiến ông đứng đối nghịch với tập đoàn cai trị của Putin ở Nga.
Sau đó Zelensky chuyển công ty kịch của mình về Kyiv và bắt đầu dùng và dần dần thông thạo tiếng Ukraine. Điều này là một cố gắng cá nhân vì sự gắn bó của ông đối với Ukraine nằm ngoài sự gắn bó máu thịt với mảnh đất quê hương nầy.
Việc ông cố gắng thông thạo tiếng Ukraine là một chứng thực rõ ràng về đất nước mà ông đã chứng kiến - một người ngoại quốc gốc Do Thái đã trở thành tổng thống ở Ukraine. Một người đã đến từ bên ngoài để lãnh đạo Ukraine – và sẵn sàng chết vì nó. Đây chính là xác thực gây xôn xao nhất về động cơ thúc đẩy việc làm của ông.
Khi Zelensky từ chối lời đề nghị lưu vong của Hoa Kỳ, quyết định của ông có vẻ ra ngoài dự đoán thông thường. Vào thế chiến thứ hai, sau khi Đức xâm lược Pháp, cựu tổng thống Charles de Gaulle đã di tản đến London. Hoặc lấy một ví dụ gần đây hơn: Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani đã lên trực thăng rời Kabul ngay khi nghe tin đồn rằng phiến quân Taliban đã vừa vào thành phố. Và, thực sự, ai có thể đổ lỗi cho họ? Hầu hết không ai muốn bị kẻ thù treo cổ, và kinh nghiệm lịch sử khó có thể bị xóa bỏ khỏi tâm trí khi nguy cơ của cái chết rất cận kề.
Ở Ukraine, quyết định để một nhà lãnh đạo bỏ trốn sẽ là lựa chọn mà có thể mọi người hiểu và có thể mong đợi điều đó. Đó là những gì tổng thống tiền nhiệm của Ukraine và là một người thân Nga đã làm. Cựu tổng thống Viktor Yanukovych, đã chạy qua Nga sau cuộc cách mạng màu năm 2014, để lại phía sau trong cung điện của ông đầy những dấu vết của tham nhũng và lối sống xa hoa.
Sự thất bại lâu dài của nền dân chủ Ukraine là khoảng cách giữa quy tắc ứng xử áp dụng cho giới thượng lưu và quy tắc mà phần dân còn lại của đất nước phải tuân theo. Đó là những tầng lớp thượng lưu kiếm lợi từ nhà nước, những người đã cất giữ tài sản bất chính của họ trong các biệt thự ở Pháp và các tài khoản ngân hàng ở Thụy Sĩ, trong khi đồng bào của họ khốn đốn trong đời sống hằng ngày.
Bằng cách ở lại để đối mặt với sức mạnh của quân đội Nga đang tiến vào Kyiv, Zelensky đã xóa bỏ khoảng cách này. Không có chuyến bay nào đang chờ đợi để di tản các cư dân của ông ta, vì vậy thay vì chấp nhận đặc quyền của vị trí tổng thống của mình, ông Zelensky đã lựa chọn phải chịu đựng cùng nỗi kinh hoàng và thiếu thốn mà dân Ukraine buộc phải chịu đựng.
Một tuần trước, không có gì rõ ràng rằng thế giới sẽ tập hợp và ủng hộ chính nghĩa của Ukraine. Cũng không có gì rõ ràng rằng người dân Ukraine sẽ tổ chức một cuộc kháng chiến tập thể để chống lại cuộc xâm lược đất nước của họ. Tất nhiên, có rất nhiều lý do khiến sự việc xảy ra như vậy. Nhưng thật khó để nghĩ về những trường hợp khác gần đây, trong đó một cá nhân đã bất chấp hiểm nguy và đi ngược lại hành vi mà nhiều người nghĩ là ông ấy sẽ di tản, Zelensky đã cung cấp một khoảnh khắc phục vụ đầy cảm hứng cho mọi người, làm rõ các điều khoản của cuộc xung đột thông qua hành vi và tấm gương hành động của chính mình.
Đêm qua, Zelensky đã đăng thêm một đoạn video ghi lại cảnh ông ấy đứng trên đường phố Kyiv, nói vào điện thoại, râu ria lởm chởm trên khuôn mặt, bao quanh là giới lãnh đạo của đất nước, cởi bỏ tất cả các cạm bẫy của chức vụ. “Chúng tôi vẫn ở đây,” ông nói với cả nước. Nhiều người xem đoạn video nầy đã cầu nguyện cho ông và mong ước ông vẫn ở đây vào ngày mai.
Nếu vận may ủng hộ ông Zelensky, đó là bởi vì ông mang đức tính mà ông Putin thiếu sót: ông Zelensky nói sự thật với người dân của nước ông.
_____________________
Nguồn:
1. The Economist. Special edition: How Volodymyr Zelensky found his roar. February 26th 2022. Available at https://www.economist.com/europe/2022/02/26/how-volodymyr-zelensky-found-his-roar
2. The Atlantic. A Prayer for Volodymyr Zelensky – History has found the Ukrainian president, and his courage is remarkable to witness. February 26, 2022. Available at https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2022/02/volodymyr-zelensky-ukraine-president/622938/