Phạm Nguyên Trường dịch (VNTB) Một người đàm phán giỏi biết rằng phải nhìn vào trò chơi theo quan điểm của phía bên kia, thì mới biết họ thích kết quả nào và tìm được nền tảng chung. Hơn nữa, muốn đạt thỏa thuận thì phải có niềm tin vào cả những biện pháp khuyến khích lẫn trừng phạt.
Người Mỹ đã hiểu sai đe dọa hạt nhân của Bắc Triều Tiên, đánh giá sai biện pháp giải quyết vấn đề này suốt nhiều năm liền. Họ cũng hiểu sai về thâm hụt thương mại song phương với Trung Quốc, đánh giá quá cao mức độ quan trọng của nó. Hiện nay, khi Tổng thống Donald Trump đe doạ sẽ tạo ra những rào cản thương mại mới đối với hàng hóa của Trung Quốc, trong khi Mỹ cần Trung Quốc giúp để kiềm chế mối đe dọa ngày càng nguy hiểm hơn từ Bắc Triều Tiên. Hai vấn đề này ngày càng gắn kết chặt chẽ với nhau. Tuy nhiên, dường các quan chức Mỹ vẫn chưa nhích hơn được chút nào trong quá trình tìm kiếm biện pháp xử lí.
Khoản đặt cược liên quan tới quan hệ với Bắc Triều Tiên rõ ràng là cao hơn hẳn, cùng với các cuộc tập trận quân sự chung Mỹ-Hàn trong tuần này, làm trầm trọng thêm những căng thẳng vốn đã cao rồi. Nếu xảy ra đối đầu về quân sự giữ Mỹ và Bắc Triều Tiên, có nguy cơ là vũ khí hạt nhân sẽ được sử dụng. Ngay cả chiến tranh thông thường cũng có thể trở thành thảm khốc.
Buôn bán có liên quan đến thách thức hạt nhân của Bắc Triều Tiên, vì các biện pháp trừng phạt kinh tế nghiêm trọng do Trung Quốc thực hiện – trong đó có cả việc ngừng cung cấp dầu – có lẽ là cách tốt nhất nhằm chặn đứng chương trình hạt nhân của Bắc Triều Tiên (để đổi lấy những biện pháp đảm bảo an ninh của Mỹ). Trump có thể hiểu rõ vấn đề này. Nhưng dường như ông ta tin rằng, có thể sử dụng việc buôn bán giữ Mỹ và Trung Quốc để mặc cả nhằm bảo đảm rằng nước này sẽ đối phó với Bắc Triều Tiên. Đây là cách tiếp cận sai lầm.
Cách tiếp cận của Trump – có đặc điểm là không quan tâm tới luật lệ, nguyên tắc, liên minh và các thiết chế – đôi khi được mô tả như là mang tính trao đổi. Cách tiếp cận như thế thường được giải thích là do Trump vốn là doanh nhân, làm cho ông ta trở thành người đàm phán của Mỹ. Trên thực tế, cách hành xử của Trump cho thấy ông ta thiếu một số yêu cầu cơ bản nhất để làm cho đàm phán thành công.
Một người đàm phán giỏi biết rằng phải nhìn vào trò chơi theo quan điểm của phía bên kia, thì mới biết họ thích kết quả nào và tìm được nền tảng chung. Hơn nữa, muốn đạt thỏa thuận thì phải có niềm tin vào cả những biện pháp khuyến khích lẫn trừng phạt.
Những nỗ lực của Trump trong quá trình thương lượng với Trung Quốc cho thấy sự thất bại trên cả hai mặt trận. Theo quan điểm của Trung Quốc, việc Bắc Triều Tiên có vũ khí hạt nhân là không tốt, nhưng vẫn tạo ra ít vấn đề hơn là sự sự sụp đổ chế độ ở nước này, lúc đó sẽ có rất đông người tị nạn chạy vào Trung Quốc và đưa quân đội Mỹ tới gần biên giới Trung Quốc hơn. Trong bối cảnh đó, những lời đe dọa về thương mại của Mỹ không phải là cách để thuyết phục Trung Quốc gây áp lực đối với nước đồng minh thích gây phiền phức của họ.
Thay vào đó, Mỹ và Hàn Quốc phải hứa rằng, nếu các biện pháp trừng phạt của Trung Quốc làm cho chế độ Bắc Triều Tiên sụp đổ, thì Trung Quốc sẽ không thấy quân đội Mỹ ở bên kia vĩ tuyến 38 hay bán đảo Triều Tiên thống nhất, được trang bị vũ khí hạt nhân. Trong ngắn hạn, Mỹ và Hàn Quốc phải ngừng triển khai Hệ thống phòng thủ tầm cao (THAAD) của Mỹ ở Hàn Quốc, nếu Trung Quốc thông qua và thực hiện các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với Bắc Triều Tiên.
Nhưng muốn thực hiện chiến lược này – hoặc bất kỳ chiến lược nào khác – Tổng thống Mỹ phải là người được người ta tín nhiệm. Thật không may là, những lời tuyên bố của Trump – dù về quá khứ, hiện tại, hay tương lai – thường không liên quan gì với thực tế. Chỉ nói về vấn đề hạt nhân của Bắc Triều Tiên, ông ta đã tỏ ra là người thiếu nhất quán, không đáng tin và không kiên định rồi.
Tháng 1 vừa qua, Trump đã viết trên mạng Twitter rằng vũ khí hạt nhân của Bắc Triều Tiên không thể tới được lãnh thổ Mỹ! Tháng 7, Bắc Triều Tiên bắn thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, có khả năng bay tới Mỹ và người ta tin rằng nước này đã có khả năng sản xuất được tên lửa liên lục địa (ICBM) mang đầu đạn hạt nhân thu nhỏ.
Đầu tháng này, khi Trump nói rằng bất cứ mối đe dọa nào của Bắc Triều Tiên cũng “sẽ gặp sự đáp trả mà thế giới chưa từng thấy”, nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên, Kim Jong-un, liền trả lời bằng cách đe dọa tấn công Guam. Không những không đáp trả, Trump nhắc lại rằng nếu Kim “đưa ra một lời đe doạ công khai …hắn ta sẽ phải hối hận thật sự. Và chẳng bao lâu sau hắn sẽ phải hối hận”. Những tuyên bố này rõ ràng là không đáng tin và không chính xác.
Trump cho thấy tính đồng bóng và không nhất quán tương tự như thế trong vấn đề Trung Quốc. Tháng 12, lúc còn là Tổng thống mới đắc cử, Trump đã thách thức chính sách “Một Trung Quốc” mà những người tiền nhiệm của ông ta, cả Dân chủ lẫn Cộng hòa, đều tôn trọng. Ông ta cũng không biết rằng Trung Quốc sẵn sàng đánh chiếm Đài Loan hơn là Mỹ sẵn sàng bảo vệ, hoặc đang thể hiện sự thiển cận vốn có của mình. Dù sao mặc lòng, ngày 9 tháng 2, ông đã phải rút lại quan điểm của mình, mất mặt chỉ sau vài tuần nhậm chức và tạo ra tiền lệ xấu cho quá trình giao dịch trong tương lai với Trung Quốc.
Tương tự như vậy, Trump đã rút lại lời hứa được lặp đi lặp lại rằng, ngay sau khi nhậm chức, ông ta sẽ coi Trung Quốc là nước thao túng tiền tệ. Đấy cũng là một lời đe dọa ngu ngốc – vì, nếu chính quyền Trung Quốc ngừng can thiệp vào thị trường ngoại hối trong giai đoạn 2015-2016, thì kết quả sẽ là đồng nhân dân tệ yếu hơn, chứ không phải là mạnh hơn.
Đến lúc này, Chủ tịch Trung Quốc, Tập Cận Bình, tương tự như hầu hết các nhà lãnh đạo thế giới khác, đã biết coi thường những lời cảnh báo của Trump. Những lời tuyên bố của Trump cho thấy ông ta không trung thành với các đồng minh của Mỹ – phải mất vài tháng ông ta mới khẳng định sự ủng hộ Điều 5 – điều khoản bảo vệ tập thể của NATO, làm cho các đối tác gần gũi với Mỹ cũng cảm thấy do dự trong quan hệ với chính quyền của ông ta.
Nhà Trắng vẫn đang theo đuổi các chính sách thương mại hung hăng nhằm chống lại Trung Quốc, nhưng chỉ một vài biện pháp là có giá trị mà thôi. (Mặc dù những cố gắng nhằm thực thi quyền sở hữu trí tuệ là có cơ sở, nhưng những cố gắng nhắm ngăn chặn nhập khẩu thép với lí do an ninh quốc gia là lố bịch). Nhưng những sáng kiến này sẽ chẳng có mấy giá trị đối với cán cân thương mại của Mỹ hay tạo ra việc làm. Và chắc chắn là sẽ không thuyết phục được Trung Quốc giúp làm dịu bớt đe dọa hạt nhân của Bắc Triều Tiên.
Jeffrey Frankel, giáo sư ở Trường Quản Trị Kennedy trực thuộc Đại học Harvard, từng là thành viên của Hội đồng cố vấn kinh tế của Tổng thống Bill Clinton. Ông hiện là Giám đốc Chương trình Tài chính Quốc tế và Kinh tế học Vĩ mô ở Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ.
Nguồn https://www.project-syndicate.org/commentary/trump-deal-making-china-north-korea-by-jeffrey-frankel-2017-08