Cát Tường
(VNTB) – Lằn ranh của “nói xấu Đảng” và “phê bình Đảng” là có thể phải đối mặt cáo buộc hình sự theo điều 117, hoặc 331.
Hai luật sư Đặng Thị Hàn Ni và Trần Văn Sỹ đang phải thi hành án về “Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” được quy định tại Điều 331 của Bộ luật hình sự.
Mới đây một luật sư khác cũng vướng vòng lao lý theo điều luật hình sự này là Trần Đình Triển. Ngoài ra vào hơn một năm trước, nếu không được sự can thiệp của quốc tế thì có ít nhất 3 luật sư khác cũng đe dọa lâm cảnh tù tội về điều 331 khi họ thực hiện quyền của luật sư trong bảo vệ thân chủ ở vụ án Tịnh thất Bồng Lai/ Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ.
Sở dĩ chỉ nhắc kể về những luật sư bị cáo buộc gần đây về tội danh theo điều luật hình sự số 331, vì hơn ai hết, với luật sư chuyên hành nghề bào chữa họ sẽ rất hiểu thân phận pháp lý của mình, qua đó biết phải tiết chế ra sao trong ngôn ngữ và thái độ ứng xử của mình với cơ quan công quyền.
Thế nhưng một khi nhà chức trách cảm thấy bị đe dọa về chuyện độc quyền chính trị trước những ý kiến phản biện ôn hòa của vấn đề mà Đảng hay gọi là “phê, tự phê”, thì tùy vào mức độ, liều lượng mà họ cảm nhận từ sự quan tâm tán đồng của công chúng để xử trí vấn đề bằng điều luật 117 ở nhóm “Các tội xâm phạm an ninh quốc gia”; hoặc điều luật 331 của nhóm “Các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính”.
Cụ thể, điều 117 “Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, theo đó thì:
“1. Người nào có một trong những hành vi sau đây nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm: a) Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm có nội dung xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân; b) Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm có nội dung bịa đặt, gây hoang mang trong nhân dân; c) Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm gây chiến tranh tâm lý. Phạm tội trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm”.
Điều 331 “Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”, có nội dung:
“1. Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm”.
Người bị kết tội theo điều luật hình sự 117 thì mất luôn quyền được đặc xá quy định tại Luật đặc xá 2018 (điều 12 “Các trường hợp không được đề nghị đặc xá).
Điểm tương đồng của điều luật hình sự 117 và 331 đều chung yếu tố liên quan đến quyền tự do bày tỏ chính kiến. Nếu bày tỏ phản biện một cách kiên trì với những viện dẫn căn cứ từ các thỏa thuận cam kết của Nhà nước Việt Nam với cộng đồng quốc tế, thì tùy vào khả năng tạo nên sự ảnh hưởng tương tác của số đông công chúng mà người đó sẽ phải đối mặt với điều 117, hoặc giảm nhẹ hơn là ở điều 331.
Ở đây, như nhấn mạnh ngay từ đầu, những nhân vật phải lâm cảnh tù tội về điều 331 đều là các luật sư tố tụng thâm niên. Họ lúc nào cũng hiểu cần phải tự trang bị ra sao, đến mức nào về sự thận trọng trong ngôn từ phản biện. Thế nhưng đúng là “sự thật dễ mất lòng” như nhắc nhở truyền đời của ông bà về cái giá của “trung ngôn” ắt “nghịch nhĩ”.