(VNTB) – Nếu Việt Nam muốn thực sự trở thành một nền kinh tế có giá trị gia tăng cao thay vì chỉ làm gia công cho các tập đoàn nước ngoài, cải cách thể chế là điều không thể tránh khỏi.
Cuộc đối đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong lĩnh vực thương mại và địa chính trị chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, đặc biệt sau khi Tổng thống Donald Trump trở lại Tòa Bạch Ốc hôm 20/1/2025.
Những tuyên bố và chính sách cứng rắn của Trump, cùng với sự đồng thuận lưỡng đảng tại Quốc hội Mỹ về việc kiềm chế Trung Quốc, đã định hình một giai đoạn mới đầy biến động trong quan hệ quốc tế.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam – quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất từ cuộc thương chiến Mỹ – Trung – đối mặt với những cơ hội và thách thức chưa từng có.
Washington ngày càng cứng rắn với Bắc Kinh
Tổng thống Trump, một chính trị gia khó đoán và thiên về chủ nghĩa thực dụng, đang theo đuổi chính sách đối đầu toàn diện với Trung Quốc.
Các biện pháp gần đây bao gồm tăng thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc, hạn chế đầu tư và kiểm soát chặt chẽ chuỗi cung ứng công nghệ.
Giới chức lưỡng đảng tại Quốc hội Mỹ, vốn đã có thái độ thù địch với Bắc Kinh từ thời Biden, nay càng trở nên cứng rắn hơn khi nhìn thấy sự leo thang của chính quyền Trump trong cuộc chiến thương mại và công nghệ.
Điều này khiến triển vọng đạt được một thỏa thuận lớn giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới ngày càng xa vời.
Đối với các nước thứ ba như Việt Nam và các tập đoàn đa quốc gia đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng, đây là một tín hiệu quan trọng: họ không thể trông đợi vào sự ổn định trong quan hệ Mỹ-Trung và cần phải chuẩn bị cho một chiến lược dài hạn.
Việt Nam trong tam giác Mỹ – Việt – Trung
Trong thập niên qua, Việt Nam đã nổi lên như một điểm đến thay thế hàng đầu cho các công ty rời khỏi Trung Quốc do chiến tranh thương mại.
Các tập đoàn lớn từ Mỹ, Nhật Bản và châu Âu đều đã chuyển một phần sản xuất sang Việt Nam, giúp nền kinh tế Việt Nam hưởng lợi đáng kể.
Tuy nhiên, điều này cũng đặt Hà Nội vào một tình thế nhạy cảm: vừa phải duy trì quan hệ với Mỹ, vừa tránh gây căng thẳng quá mức với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất và là nước láng giềng có nhiều ảnh hưởng chiến lược.
Một vấn đề mà Việt Nam cần đặc biệt lưu ý là tránh rơi vào tình trạng “vỏ Việt Nam, ruột Trung Quốc”, tức là chỉ đóng vai trò trung gian trong chuỗi cung ứng mà không phát triển được năng lực nội tại.
Nếu Việt Nam trở thành trạm trung chuyển cho hàng hóa Trung Quốc né tránh thuế quan Mỹ, Washington có thể sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt tương tự như đã từng làm với Mexico và Canada.
Hiện tại, chiến lược tốt nhất cho Hà Nội có lẽ là theo dõi sát sao các chính sách của Trump và điều chỉnh linh hoạt mối quan hệ với Bắc Kinh.
Việt Nam không nên đối đầu trực tiếp với Trung Quốc nhưng cũng không thể lệ thuộc hoàn toàn vào Mỹ.
Thay vào đó, nước này cần tăng cường sự “tự chủ” về kinh tế và chính trị, đảm bảo lợi ích quốc gia được đặt lên hàng đầu.
Cải cách thể chế – con đường duy nhất để tạo sức mạnh nội tại
Trong khi đối phó với Mỹ và Trung Quốc, điều quan trọng và cấp bách nhất đối với Việt Nam không chỉ là chiến thuật ngoại giao, mà còn là xây dựng một nền tảng nội tại vững chắc.
Việt Nam chỉ có thể tận dụng tốt nhất cơ hội từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng nếu có một hệ thống chính trị minh bạch, một nền kinh tế thị trường thực sự cạnh tranh và một xã hội tự do, dân chủ, pháp trị.
Mô hình chính trị hiện tại của Việt Nam vẫn còn nhiều điểm bất cập, đặc biệt là trong việc thu hút đầu tư, cải cách hành chính và đảm bảo quyền tự do kinh doanh.
Nếu Việt Nam muốn thực sự trở thành một nền kinh tế có giá trị gia tăng cao thay vì chỉ làm gia công cho các tập đoàn nước ngoài, cải cách thể chế là điều không thể tránh khỏi.
Quan trọng hơn, Việt Nam cần một sự đoàn kết quốc gia, nơi mà lợi ích của người dân phải được đặt lên trên hết.
Một Việt Nam tự do, dân chủ và thịnh vượng không chỉ giúp đất nước tận dụng tốt nhất vị thế chiến lược trong cuộc Thương chiến Mỹ – Trung, mà còn đảm bảo rằng dù thế giới có biến động ra sao, người Việt vẫn làm chủ vận mệnh của chính mình.
Nước Việt vì người Việt
Trước những biến động không ngừng của cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung và trật tự thế giới đang tái định hình, Việt Nam không thể chỉ đứng ngoài quan sát hay bị cuốn theo dòng xoáy của các cường quốc.
Sự thăng trầm của quan hệ Mỹ – Trung có thể mở ra cơ hội, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu Hà Nội không có chiến lược độc lập và dài hạn.
Trong môi trường địa chính trị ngày càng phức tạp, bài toán quan trọng nhất với Việt Nam không chỉ là điều chỉnh chính sách theo Trump hay Bắc Kinh, mà là củng cố nội lực, xây dựng một quốc gia vì người Việt, do người Việt và cho người Việt.
Để làm được điều đó, Việt Nam cần cải cách hệ thống chính trị nhằm phát huy sức mạnh dân tộc, bảo vệ chủ quyền, đồng thời phát triển một nền kinh tế tự chủ, minh bạch và bền vững.
Chỉ khi Việt Nam thực sự có tự do, dân chủ và thịnh vượng, đất nước mới có thể đứng vững trước những biến động toàn cầu và định hình vị thế riêng thay vì bị động trước cuộc chơi của các cường quốc.
Một nước Việt mạnh mẽ và đoàn kết mới là lời khẳng định chắc chắn nhất về độc lập, chủ quyền và tương lai của dân tộc.