Trump cải biên, nhưng phần lớn giữ nguyên chính sách Cuba thời Obama

VOA

Tổng thống Donald Trump giơ sắc lệnh hành pháp mà ông ký, với các thành viên nội các và người ủng hộ đứng xung quanh, ngày 16 tháng 6, 2017.

Nói rằng ông đang “hủy bỏ thỏa thuận hoàn toàn một chiều của chính quyền trước với chính phủ Cuba,” Tổng thống Donald Trump đã bắt đầu đảo ngược một số phần trong chính sách mở cửa lịch sử của người tiền nhiệm của ông đối với đảo quốc này. Các biện pháp mới bao gồm thắt chặt các hạn chế về du lịch và cấm những giao dịch tài chính với các thực thể có liên hệ tới các cơ quan tình báo và quân đội Cuba. Tập đoàn quân sự GAESA của Cuba ước tính kiểm soát hơn một nửa nền kinh tế của nước này.

Trong bài diễn văn tại khu Little Havana ở thành phố Miami, với Phó Tổng thống Mike Pence và Thượng nghị sĩ Florida Marco Rubio và các chính trị gia hàng đầu khác người gốc Cuba đứng bên cạnh, ông Trump nói rằng ông đã từng bước thực hiện lời hứa lúc vận động tranh cử giúp ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào tháng 11 năm ngoái ở bang chiến trường Florida này, nơi mà lá phiếu của người Mỹ gốc Cuba đã giúp ông vượt lên dẫn đầu.

“Nước Mỹ đã khước từ những kẻ áp bức người dân Cuba,” ông nói trước một đám đông hò reo trong nhà hát Manning Artime chật cứng và oi bức, được đặt theo tên của người lãnh đạo cuộc xâm lược Vịnh Con heo bất thành. “Tôi tin rằng sự cáo chung sẽ tới trong một tương lai rất gần.”

“Chúng ta sẽ thi hành lệnh cấm du hành. Chúng ta sẽ thi hành lệnh cấm vận. Chúng ta sẽ thực hiện các bước cụ thể để bảo đảm rằng các khoản đầu tư đi thẳng tới người dân để họ có thể mở các doanh nghiệp tư nhân và bắt đầu xây đắp một tương lai tuyệt vời của đất nước họ,” ông Trump nói.

Chính phủ Cuba hôm thứ Sáu nói trong một thông cáo rằng họ “nhắc lại sự sẵn sàng tiếp tục đối thoại mang tính tôn trọng và tiếp tục hợp tác về các vấn đề cùng quan tâm với Mỹ. Thông cáo nói rằng Cuba và Mỹ đã chứng tỏ trong hai năm qua rằng “họ có thể hợp tác và sống cùng nhau một cách lịch sự, tôn trọng những khác biệt và cổ xúy những điều có lợi cho cả hai nước và người dân hai nước.”

Tuy nhiên, Cuba cảnh báo rằng Mỹ “không nên cho rằng Cuba phải nhượng bộ về chủ quyền và sự độc lập của mình, và Cuba cũng không chấp nhận bất kỳ điều kiện nào như vậy.”

Những chính sách thời Obama giữ nguyên

Các quan chức Nhà Trắng cho biết nhiều thay đổi trong thời kỳ Obama sẽ vẫn được giữ nguyên.

Theo các quan chức cao cấp trong chính quyền, người dân Mỹ vẫn có thể du hành đến Cuba theo những hạng mục được chấp thuận, nhưng việc chấp hành sẽ nghiêm ngặt hơn để bảo đảm du khách tới Cuba thuộc đúng những hạng mục này.

Người dân Mỹ sẽ được phép mang đồ lưu niệm về nhà như rượu rum và xì gà. Các chuyến bay thương mại giữa Mỹ và Cuba sẽ tiếp tục, và quan hệ ngoại giao sẽ không bị ảnh hưởng, dù ông Trump sẽ không bổ nhiệm đại sứ tới Havana.

Cựu Tổng thống Barack Obama đã đình chỉ chính sách được gọi là “chân ướt chân ráo” cho phép người dân Cuba tới được bờ biển của Mỹ có thể nộp đơn xin giấy phép lao động mà cuối cùng có thể được nhập tịch. Sự đảo ngược chính sách của ông Trump sẽ không đụng tới quyết định này.

Sự chống đối chính sách Cuba mới

Ông Obama đề xướng kế hoạch bình thường hóa quan hệ với Cuba và giảm bớt cấm vận thương mại vào năm 2014. Ông lập luận rằng đã đến lúc theo đuổi chính sách giao tiếp với người dân Cuba vì lệnh cấm vận nhắm vào quốc gia cộng sản này kéo dài hàng chục năm qua đã không mang tới thay đổi cho hòn đảo này.

Trong hai năm cuối nhiệm kỳ, ông đã tới Havana để hội kiến Chủ tịch Raul Castro, nhưng không gặp người anh trai Fidel, người đã lãnh đạo cuộc nổi dậy lật đổ nhà độc tài Cuba Fulgencio Batista hơn nửa thế kỷ trước.

Một số quan chức thời Obama chỉ trích quyết định đảo ngược một phần chính sách Cuba, lập luận rằng những chính sách hạn chế hơn sẽ gửi tín hiệu sai lạc cho những người bạn cũng như những đối thủ của Mỹ.

“Chúng ta đã nhìn thấy con đường chắc chắn nhất dẫn tới tiến bộ là thông qua sự giao tiếp. Chúng ta đã thấy điều đó ở Việt Nam, khắp Châu Âu trong Thế chiến thứ hai, ở Iran và Miến Điện, nơi mà ngoại giao từ nhân dân tới nhân dân của chúng ta đã mở đường cho sự thay đổi trên thực địa,” Brett Bruen, người từng là Giám đốc Giao tiếp Toàn cầu của ông Obama, nói.

“Raul Castro và những người nắm quyền ở Havana sẽ không buông lỏng quyền lực của họ vì chúng ta siết chặt sự kiểm soát của mình đối với hòn đảo này,” ông Bruen nói với VOA. “Nó sẽ chỉ cắt đứt những ngả đường dẫn tới cơ hội và củng cố những lập luận họ đưa ra rằng Mỹ không phải là đối tác cho người dân Cuba.”

Carlos Alzhugay, người từng là nhà ngoại giao của Cuba, cho biết bài diễn văn của ông Trump ở Miami là “luận điệu kém cỏi” gợi nhớ tới “những thời điểm tồi tệ nhất trong quan hệ Cuba – Hoa Kỳ.”

Được khen ngợi về nhân quyền

Trong khi thành phần có lợi ích kinh doanh cảnh báo về bất cứ hành động nào mà sẽ làm suy yếu mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Cuba, song những người theo Đảng Cộng hòa ủng hộ mạnh mẽ những quyết định của ông Trump. Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, Dân biểu Ed Royce, trong một thông cáo gửi cho VOA, nói rằng Mỹ phải đứng về phía người dân Cuba trong cuộc đấu tranh giành lấy những quyền tự do cơ bản của họ.

“Đường hướng mới của Tổng thống Obama với anh em nhà Castro đã dẫn tới thêm sự tàn bạo, đàn áp và những vụ bắt giữ chính trị ở Cuba,” ông Royce viết. “Chính quyền này đã quyết định đúng khi gạt quân đội Cuba ra ngoài lề và đưa nhân quyền và truy cập Internet lên làm những ưu tiên hàng đầu.”

Một số người Mỹ gốc Cuba ca ngợi tính biểu tượng của quyết định đảo ngược chính sách của Trump.

“Chế độ Castro đã không làm gì về nhân quyền,” Mike Gonzalez, người mà khi còn nhỏ ở Cuba đã lén lút nghe những chương trình phát thanh sóng ngắn của Đài VOA cùng với gia đình.

Ông Gonzalez, giờ là một thành viên của viện nghiên cứu chính sách Quỹ Di sản ở Washington, so sánh sự xuất hiện của ông Trump ở Little Havana với bài diễn văn nổi tiếng của Tổng thống Ronald Reagan.

“Bài diễn văn ở Cổng Brandenburg của ông Reagan, nơi ông yêu cầu ông Gorbachev, ‘hãy phá bỏ bức tường này,’ vào năm 1987 đang được tưởng nhớ trong tuần này vì dịp kỷ niệm 30 năm vừa đi qua và nhiều người nói ‘Có, tôi có nghe câu nói đó ở Đông Berlin và nó thật hùng tráng,” ông Gonzalez nói. “Chúng ta không phải là cảnh sát của thế giới, nhưng chúng ta phải nói rõ cho tất cả những bạo chúa rằng chúng ta đứng về phía những người mà họ đàn áp.”

Các quan chức chính quyền cho biết những thay đổi này sẽ không có hiệu lực ngay lập tức. Bộ Tài chính và Bộ Thương mại sẽ có 30 ngày để soạn thảo những quy định mới và sẽ mất một khoảng thời gian không rõ là bao lâu trước khi chúng có thể được thi hành.