Ngụy Hữu Tâm
Kỷ niệm của tôi ở tư cách là Moritzburger và những vấn đề liên quan.
Tôi viết bài này vào ngày 02 tháng tư. Trời sau những ngày Tết Âm lịch nắng ráo thì lại u ám, mưa phùn lai rai cả ngày rất buồn, cái buồn man mác dù đầy những cuộc du xuân lẽ ra vui vẻ. Tôi tuổi cao nên phải nhắc chuyện ra đi của thầy và bạn. Hôm qua đưa thầy (vừa là bác họ vợ tôi) Ngô Quốc Quýnh về nơi an nghỉ cuối cùng. Thầy Quýnh là nhà vật lý giỏi của chúng ta, từng có bằng cử nhân vật lý của Đại học Hà Nội trước giải phóng Thủ đô 10.10.1954. Sau đó thầy Quýnh còn có thời gian sang Dubna học, là chuyên gia về Quang học và đào tạo nhiều thế hệ các nhà vật lý của chúng ta khi thầy nhiều năm làm chủ nhiệm khoa vật lý đại cương. Với cá nhân tôi, thầy còn là ân nhân làm mối, nên tôi mới lấy được bà vợ tôi bây giờ. Hạnh phúc ngày nay của chúng tôi phần lớn là nhờ thầy. Thầy Quýnh rất khỏe mạnh, trước đây chơi bóng bàn giỏi. Đáng tiếc gần đây thầy bị nhiễm covid 19 nên không thở được, phải chạy phổi nhân tạo 3 tháng nay. Và ở tuổi 95 nên thầy không qua khỏi.
Hôm trước đó tôi còn đi dự lễ truy điệu một ông bạn, GS.TS. Nguyễn Quang Thạch, nguyên hiệu phó đại học Nông nghiệp, nhà sinh học nổi tiếng, bạn cũ Phổ Thông III. Hơn tôi có một tuổi mà đã phải ra đi, nhưng như cái đèn sắp hết dầu, cái gì phải đến sẽ đến, nhanh hay chậm mà thôi. Đó là quy luật của cái vũ trụ này.
Sau đó về ghé Phố Xuân Diệu ven Hồ Tây tọa đàm 4 tiếng đồng hồ với ông bạn MHT. Rất hay vì chúng tôi, vốn là bạn vọng niên, thẳng thắn nói về đủ thứ chuyện, từ dự án dịch 5 cuốn sách của Zitelmann về tâm lý học người siêu giàu trong những năm tới, đến việc anh mời tôi tham gia một dự án rất hay về năng lượng sạch ở Việt Nam do anh áp dụng một patent nước ngoài để khắc phục khi năng lượng Mặt Trời và năng lượng gió không hoạt động được, tức là ban đêm và khi đứng gió, đến … cuộc chiến Nga-Ucraina mà anh cũng như đến 1/2 người Việt khác ủng hộ Putin và lên án phương Tây bao vây Nga, do có cảm tình từ lâu với Nga.
Trở lại kỷ niệm xưa, xin nhắc lại 2 bạn Đức là các giáo sư Erwin Andrea và Horst Oehlke của Hochschule für Industrielle Formgestaltung Burg Giebichebstein-Trường đại học Tạo dáng Công nghiệp Burg Giebichebstein, đã từng sang giúp Trường đại học Mỹ thuật Công nghiệp, hầu như năm nào cũng sang giảng dạy một đợt 2 tuần. Bạn LHV nói thì người mới rõ, Andrea có người anh làm ở ban đối ngoại Trung ương Đảng SED của CHDC Đức nên mới liên tục sang Việt Nam như thế chứ. Hóa ra các nước cộng sản đều hệt như nhau, và Việt Nam nay vẫn hầu như chưa có thay đổi gì về mặt này.
Cũng phải nói thêm, điều này ai ở Trường đại học Mỹ thuật Công nghiệp lúc đó cũng rõ bởi lẽ nó sờ sờ ra đấy tuy là điều vốn cấm kỵ thời ấy, Andrea có cô bồ là cán bộ của trường. Cho nên năm nào cũng phải sang. LHV, bạn Moritzburger của tôi lại là cán bộ cốt cán của trường, nen kéo tôi vào việc tham gia dịch các buổi lên lớp, thậm chí cả những chuyến thăm thú trong ngoài thành phố nên dễ hiểu sao tôi trở thành tour guide. Cũng hay là V nhắc rằng Horst Oehlke, một trong những giáo sư về lý luận mỹ thuật hàng đầu của CHDC Đức thời đó, đã tổ chức để anh và tôi dịch 2 bài báo giới thiệu mỹ thuật Việt Nam để bạn bè Đức hiểu chúng ta (bạn đọc nào dùng được tiếng Đức có thể kiểm chứng nếu vào wikipedia sẽ có nhiều trang nói về ông: Oehlke, Horst).
Về Horst, còn một kỷ niệm đáng nhớ ở Việt Nam là ông và tôi trong nhiều lần đi thăm các chùa chiền ở Hà Nội và phụ cận, tối hôm đó sau khi vào Nhà thờ Lớn mới ghé Chùa Bà Đá ở ngay cạnh. Đúng bữa tối của sư trụ trì, ông đang ngồi ăn bên mâm cơm thịnh soạn mà chẳng mang dáng vẻ gì của một vị tu hành, mà y như…Lỗ Trí Thâm, chỉ còn thiếu thịt chó nữa mà thôi. Điều kỳ lạ nữa là vì trời nóng nên ông… đánh trần, mà quần dưới là cái quần màu sữa… của công an thời đó. Vậy là không phải bây giờ mới có sư…nhà nước, mà là từ thời đó cơ. Nhớ đến Horst, tôi chơi với tất cả gia đình ông, bà vợ Waltraut cũng là họa sĩ, các con theo ngành âm nhạc, chơi ở dàn nhạc giao hưởng, một gia đình rất trí thức.
Họ có căn villa với vườn rộng ở quận Köpenick, ngay ven hồ Müggelsee, người Berlin theo đúng ý nghĩa đó, y như vợ chồng Franz và Irène Faber, người dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức mà đúng ra họ là bạn của cha tôi nhiều hơn cơ, cũng có nhà ngay sát rừng nên khá yên tĩnh và mang dáng vẻ nông thôn nhiều hơn, nhưng mạn Fredersdorf ra hướng Mahlsdorf rồi. Franz và Irène có lần còn đưa tôi đi Magdeburg dịp cuối tuần nên tôi đến chơi thành phố đó, một thành phố công nghiệp nhưng vẫn có phong cách cổ ven bờ sông Elbe cả 2 ngày, ở thì ở chỗ NNT cũng bạn Moritzburger đang làm nghiên cứu sinh ở đó. Còn Horst, sau này vợ con tôi ở Berlin 2 năm, cả gia đình cũng có nhiều dịp đến chơi họ và họ cũng lấy xe đưa chúng tôi đi chơi Berlin và những thành phố lân cận nhiều lần, không biết Linh bây giờ còn nhớ không vì lúc ấy đang thời mẫu giáo lớn.
Trở lại phần điểm báo Đức. Tờ Spiegel số 46, ra ngày 12.11.2022 ngay tiêu đề đã đáng sợ: Katar & Co. Die unheimliche Geldmacht-Quatar và đồng bọn, quyền lực ghê gớm dựa trên đồng tiền. Neue beste Freunde oder üble Despoten? Das WM-Dilemma-Những người bạn mới tốt nhất hay lũ độc tài ghê tởm? Nghịch lý Giải vô địch bóng đá thế giới. Riêng vấn đề đầu đã là 14 trang, sau là bóng đá ở Quatar cũng 4 trang nữa, quá kỹ, báo phương Tây mà, đâu như mấy tờ lá cải của „Đảng ta“, bà lão hom hem vừa tròn 93 tuổi ít hôm. Mấy nước quân chủ Hồi giáo vô cùng nhỏ bé ở khu vực Tiểu Á do dầu mỏ mà có nhiều tiền nên đã thay đổi đến mức chóng mặt, cứ tưởng chỉ có sa mạc hoang vu đầy đá sỏi, nóng ghế gớm. Nhưng nay thay đổi hoàn toàn, không chỉ cảnh quan, mà cả về tất cả các mặt: năng lượng, chính trị, giáo dục, văn hóa…
Còn chuyện Giải vô địch bóng đá thế giới ở Quatar, trước mới biết lờ mờ, tham nhũng đâu chỉ ở ta mà ở những nơi quyền lực hạng nhất thế giới cũng vậy thôi. Cũng còn chỗ để nói về vùng Thái Bình Dương tuy ít người nhưng nay lại rất quan trọng và Trung Quốc đang hết sức nỗ lực gây ảnh hưởng, và Nam Sudan (nơi có quân đội Việt Nam tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình mà VTV hay nhắc) bị lũ lụt hoành hành, nhìn người dân dắt con bò mà chỉ nhỏ như con chó, trông mà tang thương đến thế. Còn có bài Die Picasso Maschine-Máy Picasso thuộc về lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, người máy. Khi dùng máy này, chỉ nhấn ít dòng văn bản là có ngay bức tranh, hoặc chân dung Elon Musk, hoặc bức tranh với cảnh ĐCSTQ dùng xe tăng đàn áp sinh viên ở Quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh tháng năm 1989.
Ngoài các bài hết sức hay nêu trên, có bài hay nhất:
„Cuộc tìm kiếm các dấu tích trên trời“
Cuộc săn đuổi UFO (Unknown Flying Object-vật thể bay chưa biết) trở nên nghiêm túc: Lần đầu tiên NASA tham gia vào việc tìm kiếm những vật thể bay bí hiểm và thế giới quân sự Mỹ đã có được những nhận thức mới về nguyên nhân của những hiện tượng khó hiểu.
Câu lạc bộ những nhà thám hiểm UFO từ lâu bị coi là nơi tụ họp của các kẻ phét lác. Ngoài những bức ảnh không rõ nét của các cái được cho là các con tàu vũ trụ thì những kẻ săn đuổi người ngoài hành tinh chẳng có gì nhiều để chào bán, không hề có chút gì gọi là minh chứng thật sự. Thế nhưng bây giờ sẽ có thể có sự thay đổi.
Những nhà khoa học tên tuổi đã tìm ra được cho mình lĩnh vực chuyên môn cho đến nay vẫn được coi như là khoa học bí truyền và bỗng nhiên lại thổi cho nó tính khoa học. Thế nhưng họ loại bỏ khái niệm UFO, bởi lẽ đối với họ thì những „vật thể bay chưa biết“ nghe quá như các chú lùn trong chuyện cổ tích. Mới đây thì các nhà chuyên môn dùng từ nghe có vẻ như nghiêm túc hơn là UAP (Unidentified Aerial Phenomena-hiện tượng không gian chưa nhận dạng được) cho tất cả những gì đang bay hay lơ lửng trong khí quyển mà chúng ta chưa biết.
Và hãy xem kìa, bây giờ thì các trường đại học chính danh và thậm chí cả những cơ quan nhà nước như cơ quan nghiên cứu vũ trụ Mỹ NASA cũng đã thích thú với việc nghiên cứu những UAP này. Mối quan tâm càng ngày càng gia tăng phản ánh ở niềm tin của nhiều người rằng có lẽ còn có nhiều cái giữa Trời và Đất hơn là những gì vốn đã biết. Bây giờ thậm chí NASA lại vừa mới triệu tập một hội đồng rất uy tín để lý giải cho một cách hiểu mới về UAP. Trong số các thành viên của hội đồng này phải kể đến các nhà vật lý thiên văn, các nhà thiên văn, các nhà sinh học thiên văn, và các chuyên viên về sự an toàn không phận Trái Đất. Trong số đó còn phải kể đến một nữ chuyên gia về việc tìm kiếm trí tuệ ngoài Trái Đất cũng như nhà du hành vũ trụ nổi tiếng Scott Kelly, người từng 4 lần bay vào vũ trụ.
Nhiệm vụ của họ là: họ phải phân tích tất cả những tài liệu sẵn có và không bị xếp vào loại bí mật về mặt UAP, chẳng hạn các video của các phi công chiến đấu Mỹ mà những năm vừa qua chúng đã gây chấn động toàn thế giới. Một số những bức ảnh của camera hồng ngoại trên khoang có vẻ như cho thấy các vật thể bay mà không có khởi động rõ ràng, và chúng cũng thực hiện các cú lượn ngược với các định luật đã biết của vật lý học.
Nhưng trước hết thì cho đến tháng 11. 2023 hội đồng đó phải nêu được là, phải làm sao trong tương lai có thể thu thập một cách có hệ thống các dữ liệu để dễ dàng hơn và đáng tin cậy hơn đi đến kết luận về bản chất những UAP như thế. Có lẽ nhiều sensor đặc chủng hơn trên mặt đất hơn, nhiều tiếp cận tới các dữ liệu vệ tinh quan trọng hơn sẽ vén bức màn che giấu bí mật này. Nhưng việc nghiên cứu UAP một cách đúng hướng vẫn nhiều khó khăn bởi vì sự quan sát hiếm hoi vẫn là hoàn toàn không lường trước được.
Theo „New York Times“ do có mối liên hệ với những người thạo tin ẩn danh từ nguồn chính phủ, một phần các trường hợp cho đến nay vẫn là bí hiểm đã được giải mã. Tuy nhiên các nguồn tin này loại trừ người ngoài hành tinh – thậm chí cho đến đe dọa an ninh quốc gia cho Mỹ: một số trường hợp là do những máy bay không người lái kỹ thuật không cao lắm gây ra. Trung Quốc đã dùng chúng để tìm hiểu xem Hoa Kỳ đào tạo các phi công quân sự của họ như thế nào.
Liệu điều đó có đúng không? Các nhà quân sự thuộc về nguyên tắc sẽ chẳng bao giờ đưa các dữ liệu của họ cho công luận phán xét. Bởi vậy nhiều nhà nghiên cứu dựa vào các dự án UAP của chính bản thân họ. Nhà thiên văn khá kỳ quặc của Đại học Havard là Avi Loeb đã thu thập được nhiều triệu USD từ nguồn tài trợ để lập nên một mạng lưới các kính thiên văn có năng suất phân giải cao và nhiều loại sensor cùng với các camera đặc biệt. Ông muốn cung cấp những dữ liệu thu được cho tất cả những ai quan tâm trên toàn thế giới.
Ở Đại học Würzburg, CHLB Đức, đã có nhà kỹ thuật du hành vũ trụ và lắp ráp vệ tinh nhân tạo Hakan Kayal nồng nhiệt hưởng ứng. Trên mái một ngôi nhà thuộc viện khoa học của ông, trước đây một năm ông đã lắp hệ thống camera cho đến nay là tốt nhất của mình (SkyCAM-5) với trí tuệ nhân tạo được gắn phía sau. Hệ thống này lục soát 24/24 bầu trời Nam Đức để tìm UAP, việc đánh giá dữ liệu thì hệ thống máy tính tự học thường hoàn thành một cách tự lập.
Detector phát hiện hàng loạt „ máy bay, máy bay lên thẳng, ruồi, nhện, lá cây, bóng bay“, nhưng trước hết là, theo Kayal, „chim“. Hệ thống phải vượt qua những thứ tầm thường và chỉ thông báo cho các nhà khoa học những cái bất thường đáng chú ý hơn. Kayal sẽ lập ra nhiều trường hợp UAP như vậy và còn phức tạp hơn nữa, nhưng cho đến nay ông vẫn thiếu tiền. Ở nền chính trị CHLB Đức thì đề tài UAP chẳng hề đóng một vai trò gì cả, „chẳng có ai“ chịu trách nhiệm về vấn đề đó, ông bảo.
Bây giờ thì ở Pháp, vấn đề đã khác đi. Ở đấy thì từ nhiều năm nay, Hãng Du hành Vũ trụ Nhà nước CNES đã điều hành một trạm nghiên cứu UAP chính thức, dẫu ít nhân viên vẫn cố gắng cung cấp dữ liệu và giải mã những quan sát bất thường trên bầu trời. Cho đến nay trạm đã xử lý khoảng 3000 trường hợp. Dĩ nhiên họ đã có lời giải thích cho phần lớn trong số các trường hợp đó, bởi lẽ người trên mặt đất hay bị vệ tinh nhân tạo, máy nay không người lái, phản xạ khí quyển, sét hay laser đánh lừa. Nhưng cho đến nay vẫn còn gần 100 số các hiện tượng đã nghiên cứu là chưa giải thích được dẫu tất cả các nỗ lực.
Gần đây, các nhà săn tìm UAP người Pháp vừa kỷ niệm bước khởi đầu đầy quyết tâm của phường hội của họ bằng một cuộc hội thảo chuyên môn quốc tế. Hơn 100 chuyên gia từ 13 nước đã đến thành phố Toulouse vào giữa tháng tám, có cả Kayal từ Würzburg, CHLB Đức. Họ đã cùng thảo luận với vị khách mời thuộc dạng ngôi sao cho cuộc hội thảo là nhà lãnh đạo khoa học của NASA Daniel Evans.
Rõ ràng là Evans đã gây ấn tượng đầy hưng phấn cho nhiều người tham gia hội thảo. Họ hy vọng rằng sắp tới Cơ quan vũ trụ chắc chắn sẽ lao mạnh vào việc săn lùng các vật thể bay chưa biết mà chẳng bao lâu sẽ không được mang cái tên đó nữa.
Dịch từ Tờ Spiegel số 46, ra ngày 12.11.2022