Vào buổi sáng thứ tư (03/6), vài tiếng trước giờ NXB Tự Do được xướng tên trong lễ trao giải Prix Voltaire 2020, có hai nhân viên của Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an và TP. Hà Nội, cùng cảnh sát khu vực, đã đến nhà tôi ở Hà Nội. Chỉ có mẹ tôi – bà Bùi Thị Thiện Căn – ở nhà.
Mẹ tôi năm nay 80 tuổi, và đã ở nhà gần như một mình suốt ba năm qua, kể từ tháng 7/2017 khi tôi buộc phải rời khỏi Hà Nội (vì không thể sống nổi trong sự rình rập, kiểm soát chặt chẽ đến khó thở của cơ quan an ninh).
Khi vào nhà tôi, họ ngay lập tức ép mẹ tôi “làm việc”, nghĩa là trả lời một loạt câu hỏi của họ: Trang ở đâu? Trang có liên lạc về nhà không? Liên lạc bằng cách nào?… Cùng với đó, họ lập biên bản lời khai với tiêu đề “xác nhận Phạm Thị Đoan Trang đã làm ra, tàng trữ, phát tán tài liệu chống Nhà nước”, và yêu cầu mẹ tôi ký. Họ thuyết phục rằng nội dung các câu hỏi không liên quan đến “tài liệu” nào cả, biên bản này chỉ nhằm ghi nhận, phản ánh rằng mẹ tôi không biết con mình đang ở đâu mà thôi. Với cách nói ấy, họ ép mẹ tôi ký vào biên bản thành công.
Họ cũng dặn mẹ tôi rằng khi nào tôi về thì mẹ phải báo ngay cho công an, và “nếu Trang liên lạc về nhà thì nhắn Trang ra cơ quan công an trình diện và làm việc ngay”.
Tôi biết cơ quan an ninh các loại ở Việt Nam sẽ không dừng ở đây; những chuyện kiểu như thế này sẽ còn lặp lại, nhất là khi họ biết rằng mẹ tôi – vốn là một nhà giáo, người Hà Nội gốc, lại đã nhiều tuổi – cực kỳ hiền lành, thật thà, mô phạm, và không có khả năng đối phó với mọi trò ma giáo của bất cứ đối tượng nào.
Tôi cũng biết rằng Nhà xuất bản Tự Do và tôi đang là cái gai trong mắt an ninh. Trong đầu họ, không có khái niệm “đây là một nhà xuất bản độc lập, tự do xuất bản là một khía cạnh tối quan trọng của tự do biểu đạt, đàn áp tri thức là tội ác” v.v. Đối với họ, đây là một ổ nhóm phản động, đang làm ra, tàng trữ, phát tán tài liệu xấu độc, chống nhà nước, và họ cần phải tiêu diệt nhóm này, ít nhất là trước kỳ đại hội sắp tới của đảng Cộng sản Việt Nam.
Tôi biết những anh chị em ở NXB Tự Do đều đã phải bỏ nhà ra đi để tránh sự truy lùng của công an. Có người có con nhỏ chưa đầy 10 tuổi, con bị bệnh nặng, không ở bên con được, chỉ biết nhìn hình con mà khóc rưng rức. Cũng như tôi nhìn hình mẹ già 80 tuổi mà mắt nhoè nước. Bao lâu nay mẹ chờ con, mà lần nào con về thì cũng chỉ với một đám công an bu xung quanh, được vài ngày con lại tìm cách bỏ trốn đi. Con là đứa con bất hiếu, mẹ ơi!
Tất cả chúng con ở đây đều là những kẻ bất hiếu, bất nghĩa với gia đình, người thân.
“Ai có nghe tiếng hát hành quân xa
mà không nhớ thương người mẹ già,
chờ con lúc đêm khuya…”.
* * *
“… WHO NARY MISS THEIR DEAR OLD MOTHERS?”
On Wednesday morning (June 3rd), a few hours before Liberal Publishing House’s name was announced as the recipient of the Prix Voltaire 2020 award, two investigators from the Ministry of Public Security and the city of Hanoi, along with local police, arrived at my home in Hanoi. My mother—Ms. Bui Thi Thien Can—was the only one there.
My mother turns 80 this year and has lived by herself for the past three years, beginning in July 2017 when I was forced to leave Hanoi (because I couldn’t live under the watchful eyes and suffocating thumb of the security forces).
When they entered my home, they immediately pressured my mother into “doing work” with them, answering their roster of questions: Where is Trang? Has she kept in touch? How?…. Along with this, they also filled out a form with the heading “Confirmation that Pham Thi Doan Trang has created, stored, and distributed anti-state materials” and demanded my mother sign it. They tried to persuade her by saying her responses to their questions had nothing to do with any of the “materials”, that this form merely recorded and reflected the fact that she did not know where her child was. Such convincing worked, and they successfully pressured my mother to sign the form.
They also reminded my mother to let police know immediately when I come home, and “if Trang reaches out, then tell her to report to the police straight away to conduct work.”
I know Vietnamese security forces won’t stop there; these kinds of things will repeat themselves, especially since they know my mother—a former teacher and a native Hanoian of old age—is extremely gentle, sincere, and pedantic, unable to volley any tricks that might come her way.
I also know that for police, Liberal Publishing House and I are thorns in their eye. They completely lack the notion that “this is an independent publishing house, that freedom of the press is one of the most important aspects of freedom of expression, that intellectual oppression is evil”, etc. To them, we are merely a reactionary group, creating, storing, and distributing unsavory materials opposing the state, a group that must be wiped out, at the very least before the Vietnamese Communist Party’s upcoming congress.
I know many of us at Liberal Publishing House have had to leave our homes to avoid being hunted down by police. One even has sickly child at home, not yet 10 years old. Unable to be by his side, this person can only look at his picture and sob. Like me when I look at a picture of my 80-year old mother, eyes blurred with tears. Mother, how long have you waited for me to come home, why does my arrival always come with a mass of police, only for me to take off days later. I really am an unfilial child, mother!
All of us here are unfilial, unjust to our families and our loved ones.
“Who can hear the singing
of those soldiers marching faraway
who nary miss their dear old mothers,
waiting for them into the night…”
(Translated by Will Nguyen)