VNTB – ‘Án lệ’ Cao Minh Quang
Hoài Nguyễn
(VNTB) – Tòa nhận định các bị cáo cựu cán bộ Bộ Y tế giữ nhiều chức vụ trong cơ quan nhà nước, nhưng thiếu ý thức trong việc nghiệm thu thanh quyết toán, kiểm tra, rà soát hợp đồng dẫn đến thiệt hại cho Nhà nước 3,84 triệu USD.
“Hậu quả nghiêm trọng” vẫn có thể là “án treo”
Thẩm phán Vũ Quang Huy, chủ tọa phiên tòa đã nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tuyên, cựu thứ trưởng y tế Cao Minh Quang lãnh 30 tháng tù, hưởng án treo.
Như vậy, nếu thật sự đây là phiên xét xử với bản án nghiêm minh thì các căn cứ lập luận pháp lý sẽ là “tài liệu bỏ túi” để giới thầy cãi “lận lưng” cho bảo vệ thân chủ tương lai về tội danh “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng thuộc nhóm các tội phạm về chức vụ”, được quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Các tình tiết liên quan về kỷ luật của Đảng đối với ông Cao Minh Quang trước đó như sau tại cuộc họp Ban Bí thư ngày 15-12-2021 do Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì:
Xem xét đề nghị của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Ban Bí thư nhận thấy ông Cao Minh Quang khi giữ các chức vụ đảng ủy viên, ủy viên Ban cán sự Đảng, thứ trưởng Bộ Y tế đã vi phạm các nguyên tắc của Đảng, quy chế làm việc của Ban cán sự Đảng Bộ Y tế, quy định những điều đảng viên không được làm; thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát, để lưu hành thuốc giả nguồn gốc, xuất xứ, để nhiều cán bộ, đảng viên bị kỷ luật, xử lý hình sự, gây hậu quả rất nghiêm trọng, làm thất thoát, lãng phí tiền, tài sản của Nhà nước và xã hội, ảnh hưởng đến chủ trương của Đảng, Nhà nước về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân, gây bức xúc trong xã hội, làm giảm uy tín của tổ chức đảng, ngành y tế và cá nhân ông.
Căn cứ nội dung, tính chất, mức độ hậu quả, nguyên nhân vi phạm theo quy định của Đảng về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm, Ban Bí thư quyết định thi hành kỷ luật bằng hình thức cách chức tất cả các chức vụ trong Đảng đối với ông Cao Minh Quang.
Gần 3 tháng sau đó, ngày 11-3-2022, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) đã ra quyết định khởi tố bị can, thực hiện lệnh bắt tạm giam ông Cao Minh Quang, cựu thứ trưởng Bộ Y tế. Ông Quang bị điều tra về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
“Tiền gian lận” có chia chác không?
Trao đổi với giới truyền thông, trung tướng Tô Ân Xô, chánh văn phòng kiêm người phát ngôn Bộ Công an, cho biết căn cứ vào tài liệu điều tra, lời khai của các bị can và những người liên quan, C03 xác định một số người liên quan tại Bộ Y tế đã không thực hiện đầy đủ chức trách nhiệm vụ được giao trong việc ký kết, thực hiện hợp đồng đặt hàng sản xuất thuốc Oseltamivir với Công ty dược Cửu Long.
Cũng theo ông Xô, kết quả điều tra xác định các bị can đã không kiểm tra làm rõ việc Công ty dược Cửu Long chưa trả nhà cung cấp nguyên liệu số tiền 3,848 triệu USD. Đây là số tiền được giảm giá mua nguyên liệu có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước đã bị công ty giữ lại, sử dụng hết, không trả lại Bộ Y tế gây thiệt hại tài sản nhà nước.
Bê bối của ngành y tế xung quanh việc mua nguyên liệu sản xuất thuốc Tamiflu và thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate phòng chống dịch cúm A/H5N1 từng được Thanh tra Chính phủ kết luận năm 2014 và chuyển cơ quan điều tra.
Theo kết luận thanh tra, trong việc mua thuốc Tamiflu và thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate, Bộ Y tế không báo cáo và xin phép Thủ tướng trước khi đặt hàng sản xuất và cung cấp thuốc với bốn công ty trên là sai quy định tại quyết định của Thủ tướng về việc thực hiện kế hoạch dự trữ thuốc.
Thực tế giá mua nguyên liệu của các công ty cao hơn nhiều so với giá Bộ Y tế đề xuất. Giá của Bộ Y tế đề xuất là 12.000 USD/kg nguyên liệu từ Ấn Độ, trong khi các công ty Stada VN, Imexpharm, Pymepharco mua với giá 18.000 USD/kg thông qua Công ty Stada Import/Export Hong Kong.
Sau khi thanh toán tiền, ba công ty trên đã được nhận lại 2,846 triệu USD từ Công ty Stada
Riêng Công ty cổ phần dược phẩm Cửu Long đã mua 520kg nguyên liệu từ Công ty Mambo Overseas Limited Singapore với giá 17.500 USD/kg, thành tiền là 9,1 triệu USD. Công ty đã thanh toán 5,252 triệu USD, số còn lại 3,848 triệu USD công ty giữ lại.
Trong khi đó, tháng 6-2006, Bộ Y tế đã thanh toán đủ cho công ty số tiền theo hợp đồng. Toàn bộ số tiền giữ lại này không được phản ánh trong báo cáo tài chính của Công ty cổ phần dược phẩm Cửu Long từ năm 2006 đến thời điểm thanh tra năm 2010.
Công ty này cũng báo cáo số tiền trên đã sử dụng vào trả nợ vay ngân hàng, mua nguyên liệu không liên quan đến hợp đồng trên với Bộ Y tế và được theo dõi theo sổ sách riêng của công ty. Thanh tra Chính phủ xác định công ty này đã vi phạm Luật kế toán.
Như vậy với những sai phạm có tính hệ thống như trên, và sau đó được cơ quan điều tra kết luận về hành vi của tội danh “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng thuộc nhóm các tội phạm về chức vụ”, được quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), song cựu thứ trưởng Cao Minh Quang nhận tuyên ở mức “án treo”.
Ông Cao Minh Quang có thể trở lại làm việc ở Bộ Y tế trong nửa tháng tới
Điều 65 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về án treo như sau:
“1. Khi xử phạt tù không quá 03 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì Tòa án cho hưởng án treo và ấn định thời gian thử thách từ 01 năm đến 05 năm và thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách theo quy định của Luật thi hành án hình sự”.
Với mức “án treo” đã tuyên, với ông Cao Minh Quang có thể trở lại làm việc tại Bộ Y tế từ căn cứ quy định ở Điều 88 Luật Thi hành án hình sự 2019: “Người được hưởng án treo là cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, chiến sĩ, công nhân và viên chức quốc phòng, công nhân công an, người lao động nếu được tiếp tục làm việc tại cơ quan, tổ chức thì được bố trí công việc bảo đảm yêu cầu giám sát, giáo dục, được hưởng tiền lương và chế độ khác phù hợp với công việc mà họ đảm nhiệm”.
Một lưu ý khác rất quan trọng, đó là trong vụ án thuốc giả VN Pharma, cơ quan tố tụng xác định ông Cao Minh Quang với vai trò là chủ tịch hội đồng xét duyệt thuốc đã có các sai phạm: Là người quyết định cuối cùng việc cấp số đăng ký đối với 7 thuốc giả nhãn mác Health 2000 Canada; ký ban hành công văn 2970 có nội dung trái quy định pháp luật về hợp pháp hóa lãnh sự.
Theo viện kiểm sát, trong quá trình điều tra, ông Quang thừa nhận có trách nhiệm là người đứng đầu, chịu trách nhiệm cao nhất trong việc cấp số đăng ký thuốc nhưng để xảy ra sai phạm trong lĩnh vực mình quản lý.
Ông Quang cũng thừa nhận việc ký ban hành công văn 2970 có nội dung “các giấy tờ pháp lý trong hồ sơ thuốc không bắt buộc phải hợp pháp hóa lãnh sự” là trái quy định pháp luật.
“Hành vi của ông Cao Minh Quang có dấu hiệu tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, cáo trạng ở vụ án VN Pharma nêu. Tuy nhiên theo viện kiểm sát, do thời hạn điều tra đã hết nên trách nhiệm của cựu thứ trưởng Cao Minh Quang cần tiếp tục làm rõ để xem xét xử lý theo quy định.
Và với những gì vừa diễn ra cho thấy tất cả các tình tiết trên đang mở ra “tiền lệ” cho loạt vụ án tương tự khác trong tương lai, khi mà danh sách các cựu quan chức đang vướng vòng lao lý còn nhiều lắm.